13 مرداد 1389 / 23 شعبان 1431 / 4 آگوست 2010

احمدراد نويسنده و عالم معاصر بدرود حيات گفت . وا فرزند مرحوم حاج ميرزا مصطفي ملقب به بصير ديوان بود . مرحوم احمد راد را به واقع مي‏توان يكي از معلمان برجسته معاصر بشمار آورد . از ايشان به مقاله‏هاي متعددي به جاي مانده كه برخي از آنها در مجله يخما به چاپ رسيده‏اند . همچنين تأليفات زندگي شگفت انگيز موريانه ، گرد باد حيرت انگيز جهان ؛ و جهاني كه در آن زندگي مي‏كنيم از جمله آثار اين عالم معاصر بشمار مي‏روند .
با گسترش شعله‏هاي جنگ جهاني اول، دولت‏هاي روس و انگليس كه نفوذ آلمان‏ها را در ايران بر خلاف منافع خود مي‏ديدند، در قراردادي محرمانه، منطقه بي‏طرف ايران را كه در قرارداد 1907 م پيش‏بيني شده بود، ميان خود تقسيم و توافق كردند براي حفظ منافع خود در ايران، قشوني تشكيل دهند. از اين رو، روس‏ها نيروي قزاق را به استعداد يازده هزار نفر با فرماندهي خود ايجاد كردند و دولت انگلستان، قوايي درجنوب كشور به نام پليس جنوب تشكيل داد. افسران انگليسي در رأس پليس جنوب و افراد داوطلب هندي و ايراني، سربازان آن را تشكيل مي‏دادند. وظيفه اصلي اين پليس، تخليه جنوب ايران از آلمان‏ها و عوامل آنها بود. پس از اين قرارداد محرمانه، روس‏ها تا اصفهان پيش روي كردند و قلمرو نفوذ خود را از تهران به اصفهان گسترش دادند.
آيت‏اللَّه سيدعلي‏اكبر برقعي قمي متخلص به كاشف ، در سال 1278 ش (1317 ق) در قم به دنيا آمد. وي پس از فراگيري مقدمات حوزوي ، راهي نجف اشرف شد و از محضر حضرات آيات: ميرزاي ناييني و سيد ابوالحسن اصفهاني، فقه و اصول و از ميرزا علي‏اكبر حكمي يزدي، منطق، فلسفه و هيئت را فرا گرفت. آيت‏اللَّه برقعي همچنين از حضرات آيات ميرزا محمد ارباب ، شيخ عباس قمي و آقا بزرگ تهراني اجازه روايت و حديث گرفت. آيت‏اللَّه شهرستاني از آن پس راهي قم شد و پس از ورود آيت‏اللَّه شيخ عبدالكريم حائري به قم، ايشان به عنوان يكي از مشاوران آن بزرگوار، درباره مشكلات طلاب با مؤسس حوزه علميه، تبادل نظر مي‏كرد. آيت‏اللَّه برقعي در زمان جنگ جهاني دوم به تشكيل انجمن خيريه براي كمك به مردم همت گماشت و پس از جنگ در اجتماعات متعددي سخنراني كرد. اين عالم رباني به عنوان يك پيشواي روحاني در كنگره جهاني صلح در پاريس و وين به ايراد سخن پرداخت كه پس از آن سخنراني و مراجعت از اروپا، از قم به شيراز و بعد به يزد تبعيد شد و اين تبعيد، چهارده سال به طول انجاميد. همچنين راهنماي دانشوران، مهر تابان، جلوه حق، دُرج گهر و سياست نامه حضرت علي(ع) و... از جمله آثار اوست. آيت‏اللَّه برقعي قمي سرانجام در سيزدهم مرداد 1366 ش برابر با هشتم ذي‏قعده 1407ق در هشتاد و هشت سالگي در تهران درگذشت.
آيت‏اللَّه حاج شيخ حيدر علي محقق در سال 1287ش (1336ق) در اصفهان به دنيا آمد و پس از فراگيري خواندن و نوشتن به تحصيل علوم ديني روي آورد. وي پس از اتمام مقدمات و سطوح حوزه، وارد درس خارج حضرات آيات محمدرضا اصفهاني، سيدعلي نجف آبادي و سيد محمد نجف آبادي حاضر شد و بهره‏هاي فراوان برد. سپس به حوزه علميه قم عزيمت نمود و سالياني چند از درس استادان شهيري همچون سيد صدرالدين صدر، سيد محمدحجت كوه كمره‏اي، سيد محمدتقي خوانساري و سيد حسين بروجردي استفاده كرد. آيت‏اللَّه محقق پس از آن براي بهره‏گيري از مراجع بزرگوار نجف راهي آن سامان گرديد و با حضور چهارده ساله در حوزه نجف در حلقه درسي آيات عظام: شيخ محمد كاظم شيرازي، سيدجمال الدين گلپايگاني و سيدمحمود شاهرودي، بنيه علمي خويش را استوار ساخت. اين عالم بزرگوار سپس به زادگاهش بازگشت و به تدريس، وعظ و ارشاد و اقامه جماعت پرداخت. وي در مدرسه نيم آورد اصفهان، در حجره‏اي ساده و بي‏پيرايه، ساليان فراوان به تدريس سطوح عالي حوزه اشتغال داشت و طلاب فاضلي پرورش داد. همچنين از آيت‏اللَّه محقق، آثاري همچون تقريرات درس فقه آيت‏اللَّه محمدرضا اصفهاني و تقريرات درس اصول آيت‏اللَّه سيد محمد نجف آبادي برجاي مانده است. اين عالم رباني سرانجام در اواسط مرداد ماه 1379ش برابر با جمادي‏الاول 1421ق در 92 سالگي بدرود حيات گفت و در جوار مرقد صاحب بن عباد(ره) در اصفهان در خاك خفت.
حسن بن علي بن حسن از نوادگان امام سجاد(علیه السلام) ، مَكَنّي به ابومحمد، ملقب به ناصرالحق، ناصرالدين و ناصر كبير و موصوف به اطرواش ازفضلا و زُهّاد زمان خود بوده است. وي جد مادري سيد مرتضي و سيدرضي است. گويندكه مدتي بر طبرستان حكومت داشت ولي در پايان عمر، از آن كناره‏گيري كرد و به تدريس و تاليف و عبادت پرداخت. اصول الدين، اَمالي، تَفسير القُرآن، ايمان و النُّذور از جمله كتب اوست. روز وفات ايشان را، 25 شعبان نيز گفته‏اند. ناصر كبير در طبرستان مدفون است.
حسين بن عبداللَّه طيّبي ملقب به شرف الدين، در ادبيات عرب به ويژه در علوم معاني و بيان از بزرگان عصر خود به شمار مي‏رفت. وي به تدريس تفسير قرآن و روايت حديث اهتمام داشت و تفسير قرآن و شرح مشكات را در اين‏باره تأليف كرد. شرف الدين مردي فروتن و نيكوكار بود و با بدعت‏گزاران به شدت مخالفت مي‏ورزيد. او در تعليم و تربيت جويندگان دانش و فضيلت، بسيار سخت‏كوش و در دستگيري بينوايان و نيازمندان، سخاوتمند بود.
نورالدين عبدالرحمن بن احمد جامي در خراسان به دنيا آمد. تحصيلات او در هرات و سمرقند در علوم ادبي و ديني و عرفاني، با سير و سلوك در مراحل تصوف صورت گرفت تا به مرتبه‏ي ارشاد رسيد. بعدها در سلك رؤساي طريقه‏ي نقشبنديه درآمد و بعد از وفات سعدالدين كاشغري، خلافت نقشبنديان به او تعلق گرفت. جامي مشهورترين شاعرآخر عهد تيموري است كه بايد او را بزرگ‏ترين شاعر آن عهد و گوينده‏ي نامدار ايران بعد از حافظ شمرد. جامي را خاتم شعراي بزرگ ايران گفته‏اند. او شاعر، عارف، اديب و محقق بزرگ زمان خود و صاحب كتب نظم و نثر پارسي و عربيِ فراواني است. در اشعار جامي، افكار صوفيانه، داستان‏ها، حكمت، اندرز و تصورات غزلي به وفور ديده مي‏شود. او هم‏چنين در ابتكار مضامينِ تازه و قدرت و بيان و لطفِ معاني در اشعارش، استاد بود. هفت اورنگ، سلامان و آبسال، يوسف و زليخا و ديوان جامي از جمله مصنفات اوست. وفات جامي در سال 898 ق در هشتاد و يك سالگي روي داد.
ضعف آخرين شاهان صفوي و اضمحلال امپراتوري آنان منجر به روي كار آمدن افغان‏ها گرديد. محمود افغان بسياري از دودمان سلطنتي سلسله‏ي صفويه را به قتل رساند. اما پس از 2 سال، محمود نيز طي كودتايى به نفع پسر عمويش اشرف سرنگون شد و اشرف در 23 شعبان سال 1137 ق خود را شاه خواند. اشرف پسر عموي محمود كه پدرش ميرعبداللَّه به دست او كشته شده بود از تنفر مردم نسبت به محمود استفاده كرده، او را به انتقام پدرِ خود بكشت و به جاي وي پادشاه ايران شد. محمود به هنگام مرگ، 27 سال داشت.
كشور آفريقاي ولتاي عليا مستقل اعلام شد. ولتاي عليا از اواسط قرن نوزدهم ميلادي مستمره فرانسه بود اما در سال 1985 ميلادي با اعلام جمهوري خودمختاري داخلي كسب كرد.سرانجام در سال 1960 ميلادي اين كشور به استقلال كامل رسيد و از آن پس در زمره اعضاي سازمان ملل متخد قرار گزفت .ولتاي عليا با كشورهاي مالي,ساخل عاج,غنا,توگو,بنين و نيجر همسايه است
نيلْسْ هنريك آبل، رياضي دان نروژي در چهارم اوت 1802م در خانواده‏اي فقير در شهر فيندو در كشور نروژ به دنيا آمد. او از كودكي به رياضي علاقه زيادي داشت و از همان زمان به حل مسائل دشوار رياضي مي‏پرداخت به طوري كه در 20 سالگي به تدريس در رياضي مشغول شد. در اين ميان، فقر و بيماري در طول زندگي آبل، خللي در همت و كوشش وي وارد نساخت و علم تحليل رياضي را بدان پايه از دقت رسانيد كه به اتفاق، او را از پديدآورندگان رياضيات جديد مي‏شمارند. آبل به دليل تحقيقاتش در زمينه حساب استدلالي، توابع بيضوي و عالي يا توابع آبلي، شهرت يافته است. يكي از عمده‏ترين اكتشافات وي، اثبات حل معادلات درجه چهار و بالاتر به طريق معمولي جبر بود. نيلس هنريك آبل سرانجام در سيزدهم اوت 1829م در 27 سالگي درگذشت.
سرپرسي شِلْلي، شاعر معروف انگليسي، در چهارم اوت 1792م در هورشام انگليس و در خانواده‏اي سرشناس به دنيا آمد. وي از خردسالي به دنياي ادبيات راه يافت و در شعر شهرت فراواني يافت. وي از ابتدا به همه قيود خانوادگي پشت پا زد و بيشتر در عالم خيال‏انگيز ذهن خود، به سر مي‏برد. شلْلي در دوره دانشگاه به رشته علوم و فلسفه علاقه‏مند شد و در 19 سالگي انديشه‏هاي فلسفي خود را در نوشته‏اي هجوآميز با عنوان ضرورت انكار خدا منتشر كرد كه به اخراجش از دانشگاه و انزواي او انجاميد. وي در سال‏هاي بعد آثار ادبي ديگري منتشر نمود و با سفر به ايرلند، دوران آوارگي شِلّي آغاز شد. شلْلي در سفر نيز دست از كار برنداشت و منظومه‏هاي متعددي خلق كرد. آثار شلي لطيف، احساساتي و بي‏شائبه است و به او ارزش و مقام معنوي داده است. شلي هميشه طرفدار و مبلغ عشق و صفا و آزادي بود و در همه عمر كوتاه خود با ستمگران و زورمندان مبارزه كرد. وي خيلي زود فهميد كه بزرگ‏ترين حادثه عصر، انقلاب كبير فرانسه است و خود در راستاي افكار اين انقلاب، قهرمان آزادي شد. بسياري از نويسندگان، شلْلي را بزرگ‏ترين ايده‏آليست و آرمانگراي انگلستان و منادي دنياي نو لقب داده‏اند. مهم‏ترين آثار شلي عبارتند از عصيان اسلام، روح تنهايى و از بند رَسته. منظومه عصيان يا طغيان اسلام، تمثيلي بود از انقلاب فرانسه، هنگامي كه بي‏نوايى و فقر و ستم و وضع غم‏انگيز توده مردم، عصيان به بار آورده بود. هدف شلي در اين منظومه، بيدار كردن حس آزادي‏خواهي و عقايد عدالت‏خواهي در مردم بود. اين منظومه كه در عين حال از تغزلي پرشور و اميدي والا برخوردار بود، ظهور اين جادوگر شعر را اعلام كرد. شلي بر اين عقيده بود كه رسالتي به عنوان مصلح اجتماعي دارد و آن‏چه موجب نزديكي و دوستي او با برخي ادباي بزرگ زمان گرديد، همين افكار آزادي‏خواهانه و عصيان بر ضد تنگ نظري و انجماد فكري جامعه بود. آثار اين دوره شلي، به او شهرتي جهاني بخشيد. ولي مشهورترين شعر او قطعه چكامه‏اي تقديم به باد مغرب است كه نه تنها بهترين اثر منظوم شلي به شمار مي‏رود بلكه منتقدين ادب در انگلستان در طول صد سال اخير، آن را عالي‏ترين اثر غنايى انگلستان و يكي از بزرگ‏ترين آثار منظوم جهان شمرده‏اند. زندگي و فوت شلي نيز رمانتيك و شاعرانه بود زيرا وي در زندگاني كوتاه خود، عشق و شهرت و افتخار و تبعيد و غربت و ناكامي، همه را آزموده و آخر نيز در آن هنگام كه نبوغ او به حد اعلاي درخشندگي خويش رسيده بود، هم‏زمان با سي‏امين سال‏روز تولدش، در چهارم اوت 1822م، دور از وطن بر اثر غرق قايقش در درياي مديترانه، چشم از جهان فرو بست. درباره شلي گفته‏اند كه وي بالاترين مقام را در شعر غنايي دارد، مقامي كه هرگز كسي نخواهد توانست او را از آن، پايين بكشد.
هانسْ كريستين آندرسُن نويسنده دانماركي كتاب كودكان در دوم آوريل 1805م در دانمارك، و در خانواده‏اي فقيربه دنيا آمد. وي در كودكي پدر را از دست داد و سختي‏هاي زيادي متحمل گرديد. آندرسن از همان كودكي قيافه‏اي زشت و كريه داشت و مورد تمسخر همسالان خويش قرار مي‏گرفت. وي از مدرسه بيزار بود و با همان سواد كمي كه داشت كتابهاي زيادي مطالعه كرد و مي‏خواست كه تراژدي‏نويس شود. آندرسن در 14 سالگي راهي كپنهاك، پايتخت دانمارك شد و با زحمت زياد به بازيگري در تئاتر سلطنتي پرداخت. اما چون درآن‏جا او را بسيار با استعداد يافتند به ترقي او همت گماشتند و مقدمات تحصيل او را فراهم آوردند. وي دروس دبيرستان و دانشگاه را به زودي به پايان رساند و سپس به نگارش كتاب و داستان روي آورد. اما چون موفقيتي كسب نكرد، تصميم گرفت رمان‏هايى براي كودكان بنويسد. اين امر با استقبال وسيع همگان مواجه شد و شهرتي جهاني براي آندرسن به ارمغان آورد. با اين حال، وي خاطرات تلخ دوران كودكي خود را در برخي داستان‏هايش منعكس مي‏كرد كه رمان جوجه اردك زشت سرگذشتي از زندگي اوست. آندرسن از سال 1835 تا 1872م به مدت 37 سال، به طور متوسط سالي يك قصه از قصه‏هاي موسوم به پريان را براي كودكان نوشت. آثاري كه به نثري جالب در شمار بهترين آثار ادبيات جهان قرار دارند. هم‏چنين سوزن، لباس تازه امپراتور و پري دريايى از ديگر رمان‏هاي اوست. هانس كريستين آندرسن سرانجام در 4 اوت 1875م در 75 سالگي درگذشت. لازم به ذكر است كه به منظور ارج نهادن به كوشش‏هاي وي در خلق آثار داستاني ارزنده كودكان، روز دوم آوريل، سال‏روز تولد آندرسن، به عنوان روز جهاني كتاب كودك نام‏گذاري شده است.
امپراتوري عثماني از ديرباز با همسايگان خود اختلافات مرزي داشت. يكي از اين كشورها، يونان بود كه در ادوار مختلف بر سر تصاحب سرزمين‏هاي بيشتر با عثماني مي‏جنگيد. در همين راستا، طي نبردي كه ميان نيروهاي ترك به رهبري مصطفي كمال پاشا با سپاهيان يوناني در سال 1921م روي داد، مصطفي كمالْ مهاجمان را تار و مار كرد و با اين پيروزي، مورد توجه جهانيان قرار گرفت. در اين هنگام دولت جديدالتاسيس شوروي و هم‏چنين دولت فرانسه كه بر سر باقي‏مانده امپراتوري عثماني پس از جنگ جهاني اول، با دولت انگلستان اختلاف داشت، به همكاري با مصطفي كمال پاشا اظهار تمايل كردند. مصطفي كمال نيز با دريافت اسلحه و مهمات از شوروي و فرانسه، در چهارم اوت 1922م، حمله نهايى خود را براي بيرون راندن يوناني‏ها از خاك تركيه و بندر ازمير آغاز كرد. يوناني‏ها كه انتظار اين حمله را نداشتند غافل‏گير شدند و سراسيمه دست به عقب‏نشيني زدند. باتصرف ازمير، آتش‏سوزي عظيمي در اين شهر روي داد كه آن را به ويرانه‏اي مبدل ساخت. هرچند پس از مدتي، عمدي بودن اين حريق كه توسط نيروهاي ترك صورت گرفته بود، افشا شد و جالب اينكه به بخش ترك‏نشين اين شهر آسيبي وارد نگرديد. با اين پيروزي‏ها، از خلافت و سلطنت عثماني، جز نامي باقي نماند و مصطفي كمال پاشا، همه كاره تركيه شد. در نهايت مجلس جديد تركيه در روز 29 اكتبر 1923م، مصطفي كمال پاشا را كه به آتاتورك شهرت يافته بود به رياست جمهوري اين كشور انتخاب كرد.
پس از آنكه آدولْفْ هيتلر در سال 1925م حزب نازي را تأسيس كرد، درصدد برآمد تا رفته رفته در اركان قدرت آلمان نفوذ كندو كشور را در اختيار بگيرد. از اين رو با به راه انداختن تبليغات وسيع و دامنه‏دار ضد كمونيستي و ضد يهودي و سر دادن شعارهاي نژادپرستانه، خيل كثيري را در شمار طرفداران خود گرد آورد و طي سال‏هاي 1928 تا 1932م، كرسي‏هاي فراواني را در پارلمان آلمان به دست گرفت. هيتلر در ادامه كار، خود را نامزد احراز رياست جمهوري در سال 1932م نمود ولي از هينْدِنْ‏بورگ، رئيس جمهور وقت شكست خورد، با اين حال در 30 ژانويه 1932م، به صدراعظمي آلمان برگزيده شد. هيتلر با وجود احراز اين مقام، هنوز راه درازي براي رسيدن به قدرت مطلقه در پيش داشت. بنابراين با اعمال نفوذ خود توانست اختيارات فوق‏العاده‏اي از پارلمان دريافت كند و راه را براي كسب قدرت بيشتر خود هموار سازد. مرگ هيندبورگ، رئيس جمهور سالخورده آلمان در روز دوم اوت 1934م، آخرين مانع را در راه قدرت مطلقه و بلامنازع هيتلر از ميان برداشت و هيتلر همان روز، قانوني را به تصويب هيأت دولت و سپس رايْشتاك يا پارلمان آلمان نازي رساند كه به موجب آن، وظايف رئيس جمهور و صدراعظم آلمان در يك‏ديگر ادغام شده و رهبر كشور از آن پس، عنوان پيشوا را داشت. اين همان عنواني بود كه هيتلر در مقام رهبري حزب نازي براي خود انتخاب كرده بود. هيتلر براي تثبيت اين مقام و عنوان تازه، روز 19 اوت 1934م يك رفراندوم ديگر ترتيب داد و اين بار نيز بيش از 90 درصد راي دهندگان، او را به عنوان پيشواي خود انتخاب كردند. (ر.ك: 1 مه)
بعد از جنگ جهاني دوم و ناتواني فرانسه در حفظ سلطه خود در منطقه ويتنام، در جنوب شرق آسيا، امريكا ابتدا در پوشش اعزام مستشاران نظامي به كمك فرانسه آمد. اما پس از ناتواني نيروهاي امريكايى و بالا رفتن هزينه حضور غيرمستقيم و بدون نتيجه، در سال 1963م ايالات متحده به صورت آشكار و رسمي قواي خود را وارد ويتنام نمود و هر روز بر تعداد آنها افزود. از سوي ديگر برخوردهاي چريكي و گسترش مبارزات استقلال طلبانه مردم ويتنام باعث شد نه تنها افكار عمومي در سراسر جهان به حمايت از مردم ويتنام عمل نمايد بلكه نيروهاي نظامي امريكا نيز در مقاطع گوناگون دچار شكست‏هاي مفتضحانه‏اي شوند. در چهارم اوت 1964م، دو ناوشكن امريكايى كه در خليج تونْكَن در ويتنام شمالي مشغول گشت‏زني بودند از سوي قايق‏هاي ويتنامي موسوم به "پي.تي" مورد حمله قرار گرفتند و هر دو ناوشكن غرق شدند. قايق‏هاي ويتنام سپس پايگاه‏هاي امريكا در اطراف اين منطقه را با توپ‏هاي خود مورد هدف قرار دادند. اين حمله آن‏چنان به كارايى نيروهاي نظامي و حيثيت بين‏المللي امريكا ضربه وارد ساخت كه سه روز بعد در 7 اوت 1964م، كنگره امريكا به رئيس جمهور اين كشور اجازه داد تا براي دفع هر نوع حمله و خطر نسبت به نيروهاي امريكايى دست به هر اقدامي بزند. وارد شدن نيروهاي فراوان امريكايى به منطقه ويتنام نيز در راستاي اجراي اين قانون صورت گرفت اما بديهي‏ترين نتيجه اين اقدام، رسوايى و آشكار شدن ماهيت تجاوزكارانه امريكا در عرصه بين‏المللي بود. واقعه خليج تونكن در واقع آغازي بر جنگ خونين نه ساله در ويتنام بود كه تلفاتي بسيار بر جاي نهاد. آن گونه كه اسناد محرمانه وزارت دفاع امريكا، پنتاگون، نشان مي‏دهد و در ژوئن سال 1971م توسط روزنامه‏هاي عمده انتشار يافت، سوء استفاده از حادثه خليج تونكن باعث شد تا يك توطئه سازمان يافته براي توسعه جنگ عليه مردم ويتنام و به منظور سرنگون ساختن دولت ويتنام شمالي شكل گيرد.
/ن