13 مرداد 1389 / 23 شعبان 1431 / 4 آگوست 2010 |
1) 13مرداد ماه سال 1364هجري شمسي :
احمدراد نويسنده و عالم معاصر بدرود حيات گفت . وا فرزند مرحوم حاج ميرزا مصطفي ملقب به بصير ديوان بود . مرحوم احمد راد را به واقع ميتوان يكي از معلمان برجسته معاصر بشمار آورد . از ايشان به مقالههاي متعددي به جاي مانده كه برخي از آنها در مجله يخما به چاپ رسيدهاند . همچنين تأليفات زندگي شگفت انگيز موريانه ، گرد باد حيرت انگيز جهان ؛ و جهاني كه در آن زندگي ميكنيم از جمله آثار اين عالم معاصر بشمار ميروند . |
2) تشكيل پليس جنوب در پي انعقاد قرارداد 1915 ميان روسيه و انگليس (1294 ش):
با گسترش شعلههاي جنگ جهاني اول، دولتهاي روس و انگليس كه نفوذ آلمانها را در ايران بر خلاف منافع خود ميديدند، در قراردادي محرمانه، منطقه بيطرف ايران را كه در قرارداد 1907 م پيشبيني شده بود، ميان خود تقسيم و توافق كردند براي حفظ منافع خود در ايران، قشوني تشكيل دهند. از اين رو، روسها نيروي قزاق را به استعداد يازده هزار نفر با فرماندهي خود ايجاد كردند و دولت انگلستان، قوايي درجنوب كشور به نام پليس جنوب تشكيل داد. افسران انگليسي در رأس پليس جنوب و افراد داوطلب هندي و ايراني، سربازان آن را تشكيل ميدادند. وظيفه اصلي اين پليس، تخليه جنوب ايران از آلمانها و عوامل آنها بود. پس از اين قرارداد محرمانه، روسها تا اصفهان پيش روي كردند و قلمرو نفوذ خود را از تهران به اصفهان گسترش دادند. |
3) افتتاح فرودگاه بينالمللي "مهرآباد" در تهران (1337 ش) |
4) شهادت سردار رشيد اسلام و فرمانده لشكر 10 "شهيد عليرضا موحد دانش" (1362ش) |
5) رحلت آيتاللَّه "سيدعلي اكبر برقعي قمي" (1366 ش):
آيتاللَّه سيدعلياكبر برقعي قمي متخلص به كاشف ، در سال 1278 ش (1317 ق) در قم به دنيا آمد. وي پس از فراگيري مقدمات حوزوي ، راهي نجف اشرف شد و از محضر حضرات آيات: ميرزاي ناييني و سيد ابوالحسن اصفهاني، فقه و اصول و از ميرزا علياكبر حكمي يزدي، منطق، فلسفه و هيئت را فرا گرفت. آيتاللَّه برقعي همچنين از حضرات آيات ميرزا محمد ارباب ، شيخ عباس قمي و آقا بزرگ تهراني اجازه روايت و حديث گرفت. آيتاللَّه شهرستاني از آن پس راهي قم شد و پس از ورود آيتاللَّه شيخ عبدالكريم حائري به قم، ايشان به عنوان يكي از مشاوران آن بزرگوار، درباره مشكلات طلاب با مؤسس حوزه علميه، تبادل نظر ميكرد. آيتاللَّه برقعي در زمان جنگ جهاني دوم به تشكيل انجمن خيريه براي كمك به مردم همت گماشت و پس از جنگ در اجتماعات متعددي سخنراني كرد. اين عالم رباني به عنوان يك پيشواي روحاني در كنگره جهاني صلح در پاريس و وين به ايراد سخن پرداخت كه پس از آن سخنراني و مراجعت از اروپا، از قم به شيراز و بعد به يزد تبعيد شد و اين تبعيد، چهارده سال به طول انجاميد. همچنين راهنماي دانشوران، مهر تابان، جلوه حق، دُرج گهر و سياست نامه حضرت علي(ع) و... از جمله آثار اوست. آيتاللَّه برقعي قمي سرانجام در سيزدهم مرداد 1366 ش برابر با هشتم ذيقعده 1407ق در هشتاد و هشت سالگي در تهران درگذشت. |
6) تولد حسن حسن دوست (1337 ش) تدوین گر |
7) ارتحال فقيه جليل آيتاللَّه "حيدرعلي محقق" عالم نامي اصفهان (1379ش):
آيتاللَّه حاج شيخ حيدر علي محقق در سال 1287ش (1336ق) در اصفهان به دنيا آمد و پس از فراگيري خواندن و نوشتن به تحصيل علوم ديني روي آورد. وي پس از اتمام مقدمات و سطوح حوزه، وارد درس خارج حضرات آيات محمدرضا اصفهاني، سيدعلي نجف آبادي و سيد محمد نجف آبادي حاضر شد و بهرههاي فراوان برد. سپس به حوزه علميه قم عزيمت نمود و سالياني چند از درس استادان شهيري همچون سيد صدرالدين صدر، سيد محمدحجت كوه كمرهاي، سيد محمدتقي خوانساري و سيد حسين بروجردي استفاده كرد. آيتاللَّه محقق پس از آن براي بهرهگيري از مراجع بزرگوار نجف راهي آن سامان گرديد و با حضور چهارده ساله در حوزه نجف در حلقه درسي آيات عظام: شيخ محمد كاظم شيرازي، سيدجمال الدين گلپايگاني و سيدمحمود شاهرودي، بنيه علمي خويش را استوار ساخت. اين عالم بزرگوار سپس به زادگاهش بازگشت و به تدريس، وعظ و ارشاد و اقامه جماعت پرداخت. وي در مدرسه نيم آورد اصفهان، در حجرهاي ساده و بيپيرايه، ساليان فراوان به تدريس سطوح عالي حوزه اشتغال داشت و طلاب فاضلي پرورش داد. همچنين از آيتاللَّه محقق، آثاري همچون تقريرات درس فقه آيتاللَّه محمدرضا اصفهاني و تقريرات درس اصول آيتاللَّه سيد محمد نجف آبادي برجاي مانده است. اين عالم رباني سرانجام در اواسط مرداد ماه 1379ش برابر با جماديالاول 1421ق در 92 سالگي بدرود حيات گفت و در جوار مرقد صاحب بن عباد(ره) در اصفهان در خاك خفت. |
8) درگذشت "سيد ابومحمد اطرواش" معروف به "ناصر كبير" (304ق):
حسن بن علي بن حسن از نوادگان امام سجاد(علیه السلام) ، مَكَنّي به ابومحمد، ملقب به ناصرالحق، ناصرالدين و ناصر كبير و موصوف به اطرواش ازفضلا و زُهّاد زمان خود بوده است. وي جد مادري سيد مرتضي و سيدرضي است. گويندكه مدتي بر طبرستان حكومت داشت ولي در پايان عمر، از آن كنارهگيري كرد و به تدريس و تاليف و عبادت پرداخت. اصول الدين، اَمالي، تَفسير القُرآن، ايمان و النُّذور از جمله كتب اوست. روز وفات ايشان را، 25 شعبان نيز گفتهاند. ناصر كبير در طبرستان مدفون است. |
9) درگذشت "شرف الدين" محدث و اديب بزرگ مسلمان(733 ق):
حسين بن عبداللَّه طيّبي ملقب به شرف الدين، در ادبيات عرب به ويژه در علوم معاني و بيان از بزرگان عصر خود به شمار ميرفت. وي به تدريس تفسير قرآن و روايت حديث اهتمام داشت و تفسير قرآن و شرح مشكات را در اينباره تأليف كرد. شرف الدين مردي فروتن و نيكوكار بود و با بدعتگزاران به شدت مخالفت ميورزيد. او در تعليم و تربيت جويندگان دانش و فضيلت، بسيار سختكوش و در دستگيري بينوايان و نيازمندان، سخاوتمند بود. |
10) تولد اديب و عارف نامي "نورالدين عبدالرحمن جامي" (817 ق):
نورالدين عبدالرحمن بن احمد جامي در خراسان به دنيا آمد. تحصيلات او در هرات و سمرقند در علوم ادبي و ديني و عرفاني، با سير و سلوك در مراحل تصوف صورت گرفت تا به مرتبهي ارشاد رسيد. بعدها در سلك رؤساي طريقهي نقشبنديه درآمد و بعد از وفات سعدالدين كاشغري، خلافت نقشبنديان به او تعلق گرفت. جامي مشهورترين شاعرآخر عهد تيموري است كه بايد او را بزرگترين شاعر آن عهد و گويندهي نامدار ايران بعد از حافظ شمرد. جامي را خاتم شعراي بزرگ ايران گفتهاند. او شاعر، عارف، اديب و محقق بزرگ زمان خود و صاحب كتب نظم و نثر پارسي و عربيِ فراواني است. در اشعار جامي، افكار صوفيانه، داستانها، حكمت، اندرز و تصورات غزلي به وفور ديده ميشود. او همچنين در ابتكار مضامينِ تازه و قدرت و بيان و لطفِ معاني در اشعارش، استاد بود. هفت اورنگ، سلامان و آبسال، يوسف و زليخا و ديوان جامي از جمله مصنفات اوست. وفات جامي در سال 898 ق در هشتاد و يك سالگي روي داد. |
11) كودتاي "اشرف افغان" عليه "محمود افغان" در اصفهان(1137 ق):
ضعف آخرين شاهان صفوي و اضمحلال امپراتوري آنان منجر به روي كار آمدن افغانها گرديد. محمود افغان بسياري از دودمان سلطنتي سلسلهي صفويه را به قتل رساند. اما پس از 2 سال، محمود نيز طي كودتايى به نفع پسر عمويش اشرف سرنگون شد و اشرف در 23 شعبان سال 1137 ق خود را شاه خواند. اشرف پسر عموي محمود كه پدرش ميرعبداللَّه به دست او كشته شده بود از تنفر مردم نسبت به محمود استفاده كرده، او را به انتقام پدرِ خود بكشت و به جاي وي پادشاه ايران شد. محمود به هنگام مرگ، 27 سال داشت. |
12) چهارم اوت سال 1960 ميلادي:
كشور آفريقاي ولتاي عليا مستقل اعلام شد. ولتاي عليا از اواسط قرن نوزدهم ميلادي مستمره فرانسه بود اما در سال 1985 ميلادي با اعلام جمهوري خودمختاري داخلي كسب كرد.سرانجام در سال 1960 ميلادي اين كشور به استقلال كامل رسيد و از آن پس در زمره اعضاي سازمان ملل متخد قرار گزفت .ولتاي عليا با كشورهاي مالي,ساخل عاج,غنا,توگو,بنين و نيجر همسايه است |
13) تولد "نيلْسْ هنريك آبِلْ" رياضيدان نابغه نروژي (1802م):
نيلْسْ هنريك آبل، رياضي دان نروژي در چهارم اوت 1802م در خانوادهاي فقير در شهر فيندو در كشور نروژ به دنيا آمد. او از كودكي به رياضي علاقه زيادي داشت و از همان زمان به حل مسائل دشوار رياضي ميپرداخت به طوري كه در 20 سالگي به تدريس در رياضي مشغول شد. در اين ميان، فقر و بيماري در طول زندگي آبل، خللي در همت و كوشش وي وارد نساخت و علم تحليل رياضي را بدان پايه از دقت رسانيد كه به اتفاق، او را از پديدآورندگان رياضيات جديد ميشمارند. آبل به دليل تحقيقاتش در زمينه حساب استدلالي، توابع بيضوي و عالي يا توابع آبلي، شهرت يافته است. يكي از عمدهترين اكتشافات وي، اثبات حل معادلات درجه چهار و بالاتر به طريق معمولي جبر بود. نيلس هنريك آبل سرانجام در سيزدهم اوت 1829م در 27 سالگي درگذشت. |
14) مرگ "سرپِرسيِ شِلْلي" شاعر بلندآوازه انگليسي (1822م):
سرپرسي شِلْلي، شاعر معروف انگليسي، در چهارم اوت 1792م در هورشام انگليس و در خانوادهاي سرشناس به دنيا آمد. وي از خردسالي به دنياي ادبيات راه يافت و در شعر شهرت فراواني يافت. وي از ابتدا به همه قيود خانوادگي پشت پا زد و بيشتر در عالم خيالانگيز ذهن خود، به سر ميبرد. شلْلي در دوره دانشگاه به رشته علوم و فلسفه علاقهمند شد و در 19 سالگي انديشههاي فلسفي خود را در نوشتهاي هجوآميز با عنوان ضرورت انكار خدا منتشر كرد كه به اخراجش از دانشگاه و انزواي او انجاميد. وي در سالهاي بعد آثار ادبي ديگري منتشر نمود و با سفر به ايرلند، دوران آوارگي شِلّي آغاز شد. شلْلي در سفر نيز دست از كار برنداشت و منظومههاي متعددي خلق كرد. آثار شلي لطيف، احساساتي و بيشائبه است و به او ارزش و مقام معنوي داده است. شلي هميشه طرفدار و مبلغ عشق و صفا و آزادي بود و در همه عمر كوتاه خود با ستمگران و زورمندان مبارزه كرد. وي خيلي زود فهميد كه بزرگترين حادثه عصر، انقلاب كبير فرانسه است و خود در راستاي افكار اين انقلاب، قهرمان آزادي شد. بسياري از نويسندگان، شلْلي را بزرگترين ايدهآليست و آرمانگراي انگلستان و منادي دنياي نو لقب دادهاند. مهمترين آثار شلي عبارتند از عصيان اسلام، روح تنهايى و از بند رَسته. منظومه عصيان يا طغيان اسلام، تمثيلي بود از انقلاب فرانسه، هنگامي كه بينوايى و فقر و ستم و وضع غمانگيز توده مردم، عصيان به بار آورده بود. هدف شلي در اين منظومه، بيدار كردن حس آزاديخواهي و عقايد عدالتخواهي در مردم بود. اين منظومه كه در عين حال از تغزلي پرشور و اميدي والا برخوردار بود، ظهور اين جادوگر شعر را اعلام كرد. شلي بر اين عقيده بود كه رسالتي به عنوان مصلح اجتماعي دارد و آنچه موجب نزديكي و دوستي او با برخي ادباي بزرگ زمان گرديد، همين افكار آزاديخواهانه و عصيان بر ضد تنگ نظري و انجماد فكري جامعه بود. آثار اين دوره شلي، به او شهرتي جهاني بخشيد. ولي مشهورترين شعر او قطعه چكامهاي تقديم به باد مغرب است كه نه تنها بهترين اثر منظوم شلي به شمار ميرود بلكه منتقدين ادب در انگلستان در طول صد سال اخير، آن را عاليترين اثر غنايى انگلستان و يكي از بزرگترين آثار منظوم جهان شمردهاند. زندگي و فوت شلي نيز رمانتيك و شاعرانه بود زيرا وي در زندگاني كوتاه خود، عشق و شهرت و افتخار و تبعيد و غربت و ناكامي، همه را آزموده و آخر نيز در آن هنگام كه نبوغ او به حد اعلاي درخشندگي خويش رسيده بود، همزمان با سيامين سالروز تولدش، در چهارم اوت 1822م، دور از وطن بر اثر غرق قايقش در درياي مديترانه، چشم از جهان فرو بست. درباره شلي گفتهاند كه وي بالاترين مقام را در شعر غنايي دارد، مقامي كه هرگز كسي نخواهد توانست او را از آن، پايين بكشد. |
15) تولد "كنوت هامسون" نويسنده معروف نروژي (1859م) |
16) درگذشت "هانس كريستين آندرسُن" نويسنده شهير كتاب كودكان (1875م):
هانسْ كريستين آندرسُن نويسنده دانماركي كتاب كودكان در دوم آوريل 1805م در دانمارك، و در خانوادهاي فقيربه دنيا آمد. وي در كودكي پدر را از دست داد و سختيهاي زيادي متحمل گرديد. آندرسن از همان كودكي قيافهاي زشت و كريه داشت و مورد تمسخر همسالان خويش قرار ميگرفت. وي از مدرسه بيزار بود و با همان سواد كمي كه داشت كتابهاي زيادي مطالعه كرد و ميخواست كه تراژدينويس شود. آندرسن در 14 سالگي راهي كپنهاك، پايتخت دانمارك شد و با زحمت زياد به بازيگري در تئاتر سلطنتي پرداخت. اما چون درآنجا او را بسيار با استعداد يافتند به ترقي او همت گماشتند و مقدمات تحصيل او را فراهم آوردند. وي دروس دبيرستان و دانشگاه را به زودي به پايان رساند و سپس به نگارش كتاب و داستان روي آورد. اما چون موفقيتي كسب نكرد، تصميم گرفت رمانهايى براي كودكان بنويسد. اين امر با استقبال وسيع همگان مواجه شد و شهرتي جهاني براي آندرسن به ارمغان آورد. با اين حال، وي خاطرات تلخ دوران كودكي خود را در برخي داستانهايش منعكس ميكرد كه رمان جوجه اردك زشت سرگذشتي از زندگي اوست. آندرسن از سال 1835 تا 1872م به مدت 37 سال، به طور متوسط سالي يك قصه از قصههاي موسوم به پريان را براي كودكان نوشت. آثاري كه به نثري جالب در شمار بهترين آثار ادبيات جهان قرار دارند. همچنين سوزن، لباس تازه امپراتور و پري دريايى از ديگر رمانهاي اوست. هانس كريستين آندرسن سرانجام در 4 اوت 1875م در 75 سالگي درگذشت. لازم به ذكر است كه به منظور ارج نهادن به كوششهاي وي در خلق آثار داستاني ارزنده كودكان، روز دوم آوريل، سالروز تولد آندرسن، به عنوان روز جهاني كتاب كودك نامگذاري شده است. |
17) حمله ارتش آلمان نازي به بلژيك و اعلان جنگ انگلستان به آلمان (1914م) |
18) آغاز جنگ استقلالطلبان تركيه با ارتش يونان (1922م):
امپراتوري عثماني از ديرباز با همسايگان خود اختلافات مرزي داشت. يكي از اين كشورها، يونان بود كه در ادوار مختلف بر سر تصاحب سرزمينهاي بيشتر با عثماني ميجنگيد. در همين راستا، طي نبردي كه ميان نيروهاي ترك به رهبري مصطفي كمال پاشا با سپاهيان يوناني در سال 1921م روي داد، مصطفي كمالْ مهاجمان را تار و مار كرد و با اين پيروزي، مورد توجه جهانيان قرار گرفت. در اين هنگام دولت جديدالتاسيس شوروي و همچنين دولت فرانسه كه بر سر باقيمانده امپراتوري عثماني پس از جنگ جهاني اول، با دولت انگلستان اختلاف داشت، به همكاري با مصطفي كمال پاشا اظهار تمايل كردند. مصطفي كمال نيز با دريافت اسلحه و مهمات از شوروي و فرانسه، در چهارم اوت 1922م، حمله نهايى خود را براي بيرون راندن يونانيها از خاك تركيه و بندر ازمير آغاز كرد. يونانيها كه انتظار اين حمله را نداشتند غافلگير شدند و سراسيمه دست به عقبنشيني زدند. باتصرف ازمير، آتشسوزي عظيمي در اين شهر روي داد كه آن را به ويرانهاي مبدل ساخت. هرچند پس از مدتي، عمدي بودن اين حريق كه توسط نيروهاي ترك صورت گرفته بود، افشا شد و جالب اينكه به بخش تركنشين اين شهر آسيبي وارد نگرديد. با اين پيروزيها، از خلافت و سلطنت عثماني، جز نامي باقي نماند و مصطفي كمال پاشا، همه كاره تركيه شد. در نهايت مجلس جديد تركيه در روز 29 اكتبر 1923م، مصطفي كمال پاشا را كه به آتاتورك شهرت يافته بود به رياست جمهوري اين كشور انتخاب كرد. |
19) آغاز قدرت بلامنازع و ديكتاتوري "آدولف هيتلر" در آلمان (1934م):
پس از آنكه آدولْفْ هيتلر در سال 1925م حزب نازي را تأسيس كرد، درصدد برآمد تا رفته رفته در اركان قدرت آلمان نفوذ كندو كشور را در اختيار بگيرد. از اين رو با به راه انداختن تبليغات وسيع و دامنهدار ضد كمونيستي و ضد يهودي و سر دادن شعارهاي نژادپرستانه، خيل كثيري را در شمار طرفداران خود گرد آورد و طي سالهاي 1928 تا 1932م، كرسيهاي فراواني را در پارلمان آلمان به دست گرفت. هيتلر در ادامه كار، خود را نامزد احراز رياست جمهوري در سال 1932م نمود ولي از هينْدِنْبورگ، رئيس جمهور وقت شكست خورد، با اين حال در 30 ژانويه 1932م، به صدراعظمي آلمان برگزيده شد. هيتلر با وجود احراز اين مقام، هنوز راه درازي براي رسيدن به قدرت مطلقه در پيش داشت. بنابراين با اعمال نفوذ خود توانست اختيارات فوقالعادهاي از پارلمان دريافت كند و راه را براي كسب قدرت بيشتر خود هموار سازد. مرگ هيندبورگ، رئيس جمهور سالخورده آلمان در روز دوم اوت 1934م، آخرين مانع را در راه قدرت مطلقه و بلامنازع هيتلر از ميان برداشت و هيتلر همان روز، قانوني را به تصويب هيأت دولت و سپس رايْشتاك يا پارلمان آلمان نازي رساند كه به موجب آن، وظايف رئيس جمهور و صدراعظم آلمان در يكديگر ادغام شده و رهبر كشور از آن پس، عنوان پيشوا را داشت. اين همان عنواني بود كه هيتلر در مقام رهبري حزب نازي براي خود انتخاب كرده بود. هيتلر براي تثبيت اين مقام و عنوان تازه، روز 19 اوت 1934م يك رفراندوم ديگر ترتيب داد و اين بار نيز بيش از 90 درصد راي دهندگان، او را به عنوان پيشواي خود انتخاب كردند. (ر.ك: 1 مه) |
20) آغاز رسمي جنگ ويتنام با امريكا در پي وقوع حادثه خليج تونكن (1964م):
بعد از جنگ جهاني دوم و ناتواني فرانسه در حفظ سلطه خود در منطقه ويتنام، در جنوب شرق آسيا، امريكا ابتدا در پوشش اعزام مستشاران نظامي به كمك فرانسه آمد. اما پس از ناتواني نيروهاي امريكايى و بالا رفتن هزينه حضور غيرمستقيم و بدون نتيجه، در سال 1963م ايالات متحده به صورت آشكار و رسمي قواي خود را وارد ويتنام نمود و هر روز بر تعداد آنها افزود. از سوي ديگر برخوردهاي چريكي و گسترش مبارزات استقلال طلبانه مردم ويتنام باعث شد نه تنها افكار عمومي در سراسر جهان به حمايت از مردم ويتنام عمل نمايد بلكه نيروهاي نظامي امريكا نيز در مقاطع گوناگون دچار شكستهاي مفتضحانهاي شوند. در چهارم اوت 1964م، دو ناوشكن امريكايى كه در خليج تونْكَن در ويتنام شمالي مشغول گشتزني بودند از سوي قايقهاي ويتنامي موسوم به "پي.تي" مورد حمله قرار گرفتند و هر دو ناوشكن غرق شدند. قايقهاي ويتنام سپس پايگاههاي امريكا در اطراف اين منطقه را با توپهاي خود مورد هدف قرار دادند. اين حمله آنچنان به كارايى نيروهاي نظامي و حيثيت بينالمللي امريكا ضربه وارد ساخت كه سه روز بعد در 7 اوت 1964م، كنگره امريكا به رئيس جمهور اين كشور اجازه داد تا براي دفع هر نوع حمله و خطر نسبت به نيروهاي امريكايى دست به هر اقدامي بزند. وارد شدن نيروهاي فراوان امريكايى به منطقه ويتنام نيز در راستاي اجراي اين قانون صورت گرفت اما بديهيترين نتيجه اين اقدام، رسوايى و آشكار شدن ماهيت تجاوزكارانه امريكا در عرصه بينالمللي بود. واقعه خليج تونكن در واقع آغازي بر جنگ خونين نه ساله در ويتنام بود كه تلفاتي بسيار بر جاي نهاد. آن گونه كه اسناد محرمانه وزارت دفاع امريكا، پنتاگون، نشان ميدهد و در ژوئن سال 1971م توسط روزنامههاي عمده انتشار يافت، سوء استفاده از حادثه خليج تونكن باعث شد تا يك توطئه سازمان يافته براي توسعه جنگ عليه مردم ويتنام و به منظور سرنگون ساختن دولت ويتنام شمالي شكل گيرد. |
21) تولد بلا بالاژ (1884-1949) م نظریه پرداز و شاعر مجار |