گوجه‌فرنگي، قلب سبزي‌هاست


 

نويسنده: محمدرضا ميرغلامي




 
گوجه‌فرنگي از هزاران سال پيش وجود داشته است؛ البته در اندازه‌هاي کوچک. شايد باور نکنيد اما گوجه‌فرنگي‌ در ابتدا اندازه يك گيلاس بوده و كم‎كم در اثر پرورش درشت‎تر شده است. وطن اصلي اين گياه هم آمريكاي جنوبي است.
گوجه‌فرنگي در قرن شانزدهم در كشور پرو به مقدر زياد كشت مي‌شده است. در قرن هفدهم به انگلستان و هلند راه يافت و چون بسيار گران بوده، فقط مردم ثروتمند مي‌توانستند از آن استفاده كنند. در حال حاضر گوجه‌فرنگي در تمام مناطق دنيا كشت مي‌شود و تقريبا در تمام فصل‌هاي سال وجود دارد. بنابراين همه مي‌توانند گوجه‌فرنگي را در رژيم غذايي‌شان قرار داده و از فوايد اين گياه پرخاصيت بهره‌مند شوند.
گوجه‌فرنگي بسيار مفيد، كم‌كالري و در عين حال خوش طعم است که خوردن آن به‌عنوان يك گياه باارزش در رژيم غذايي روزانه يا هفتگي توصيه مي‌شود. اين گياه سرشار از ويتامين‌هاي A، B،C، فيبر و مواد معدني مانند پتاسيم، فسفر، کلسيم و منيزيم است. يك عدد گوجه‌فرنگي تازه 24كالري انرژي، 5 گرم پروتئين، يك گرم فيبر، 6 ميلي‌گرم سديم، 15 ميلي‌گرم ويتامين C و 292 ميلي‌گرم پتاسيم دارد. گوجه‌فرنگي‌ها با اينكه شيرين‌اند داراي كالري پاييني هستند و از پرمصرف‌ترين گياهان در دنيا به‌شمار مي‌روند كه به‌صورت خام، بخارپز، سرخ‌كرده، پوره و سس مصرف مي‌شوند.

گوجه‌فرنگي و ليكوپن
 

گوجه‌فرنگي مقدار زيادي كاروتنوييد دارد كه مهم‌ترين آن ليكوپن است. ليكوپن يك رنگدانه ‌كاروتنوييدي به رنگ قرمز روشن است كه مسوول توليد رنگ قرمز در گوجه‌فرنگي است. گوجه‌فرنگي، گريپ‌فروت صورتي، پرتقال قرمز و هندوانه حاوي مقدار زيادي ليكوپن هستند. بررسي‌ها نشان داده است، مصرف مقادير زياد ليكوپن موجب كاهش حملات قلبي و سرطان‌هاي پروستات، پستان، ريه، معده، لوزالمعده، روده و دهان مي‌شود. برخي از انواع كاروتنوييدها پس از مصرف مي‌توانند به ويتامين‌ A تبديل ‌شوند كه ليكوپن از اين خاصيت مستثنا بوده و داراي خاصيت آنتي‌اكسيداني است. پژوهش‌ها نشان مي‌دهد بسياري از فوايد و خواص ميوه‌ها و سبزي‌ها مربوط به خاصيت آنتي‌اكسيداني آنها است. آنتي‌اكسيدان‌ها به ترميم آسيب‌هايي كه توسط راديكال‌هاي آزاد در بدن ايجاد شده، کمک مي‌كنند. ليكوپن موجود در گوجه‌فرنگي يك آنتي‌اكسيدان قوي است كه خطر ابتلا به سرطان را كاهش مي‌دهد.
ليكوپن مهم‌ترين ماده غذايي موجود در گوجه‌فرنگي است و با خاصيت آنتي‌اكسيداني خود قادر است، راديكال‌هاي آزاد اكسيژن را خنثي كرده و به اين وسيله از ابتلاي افراد به بيماري‌‌هايي از قبيل سرطان، پيري زودرس، مشكلات قلبي و عروقي، پوكي استخوان،‌ ديابت و بسياري از مشكلات و بيماري‌هاي ديگر جلوگيري كند. اين ماده محلول در چربي است و در نتيجه، مصرف ليكوپن همراه غذاهاي حاوي چربي و روغن، قابليت استفاده بدن از ليكوپن را افزايش مي‌دهد. هر 100 گرم گوجه‌فرنگي، بسته به ميزان رسيدگي آن حاوي حدود 3 تا 9 ميلي‌گرم ليكوپن است. مصرف روزانه 3 تا 4 گوجه‌فرنگي يا 1 تا 2 قاشق رب‌ گوجه‌فرنگي و همچنين مصرف مقدار متعادل سس گوجه‌فرنگي مفيد است.
حتما شنيده‎ايد که پختن سبزي‌ها و ميوه‌ها باعث از بين رفتن ويتامين موجود در آنها و کمتر شدن ارزش غذايي‌شان مي‌شود اما در مورد گوجه‌فرنگي شرايط متفاوت است. هرچند بخشي از ويتامين‌ C گوجه‌فرنگي بر اثر پخته شدن از بين مي‌رود اما قابليت جذب كاروتن‌هاي موجود در گوجه‌فرنگي بر اثر پختن بيشتر مي‌شود. اگر گوجه‌فرنگي به صورت خام مصرف شود، مقدار زيادي از ليكوپن آن به دليل هضم‌نشدن از بدن دفع مي‌شود. عمل پختن، ديواره سلولي گوجه‌فرنگي را شكسته و باعث مي‌شود ليكوپن در دسترس بدن قرار گيرد و بيشتر جذب شود. ليكوپن رب گوجه‌فرنگي، سس گوجه‌فرنگي، كنسرو گوجه‌فرنگي در مقايسه با گوجه‌فرنگي خام بيشتر و قابليت جذب آن هم بيشتر است.

گوجه‌فرنگي و آهن
 

مصرف گوجه‌فرنگي موجب افزايش جذب آهن در مواد غذايي گياهي مي‌شود. آهن موجود در گياهان به خوبي جذب بدن نمي‌شود و وجود ويتامين C موجود در گوجه‌فرنگي، موجب جذب آهن مواد گياهي مي‌شود. به همين دليل توصيه مي‌شود افراد در رژيم غذايي‌شان از گوجه‌فرنگي خام و ساير سبزي‎ها و ميوه‌هاي حاوي ويتامين C استفاده کنند.

گوجه‌فرنگي و قلب
 

مصرف مداوم گوجه‌فرنگي در پيشگيري از بروز حمله‌هاي قلبي موثر است. بررسي‌ها نشان داده است ليکوپن موجود در گوجه‌فرنگي از ايجاد کلسترول بد و ايجاد پلاک‌هاي چربي در سرخرگ‌ها جلوگيري كرده و به اين ترتيب ار بروز حمله قلبي پيشگيري مي‌كند.

گوجه‌فرنگي و سرطان
 

مصرف مداوم گوجه‌فرنگي، خطر ابتلا به سرطان پروستات را كاهش مي‌دهد. نتايج تحقيقات پژوهشگران ايتاليايي نشان داده مصرف گوجه‌فرنگي پخته مي‌تواند از بروز سرطان پروستات پيشگيري کند. اين پژوهشگران که موفق شدند نقش گوجه‌فرنگي را در پيشگيري از بروز سرطان پروستات کشف کنند، مي‌گويند: «ما دريافتيم که يک رژيم غذايي غني از گوجه‌فرنگي به ويژه گوجه‌فرنگي که همراه با دانه‌ها و پوست آن پخته شده باشد، مي‌تواند پيشرفت تومورهاي پروستات و عوامل التهابي مرتبط با اين فرآيند را کاهش دهد.»
اين دانشمندان براي دستيابي به اين نتايج، روي موش‌هاي آزمايشگاهي اصلاح ژنتيکي شده، مراحل پيشرفت تومور پروستات انسان را شبيه‌سازي کردند. سپس اين موش‌ها به دو گروه تقسيم شدند. گروه اول به ميزان 10 درصد از رژيم غذايي روزانه خود گوجه‌فرنگي پخته دريافت مي‌کرد و در رژيم غذايي گروه دوم گوجه‌فرنگي وجود نداشت. نتايج اين تحقيقات نشان داد که نمونه‌هاي آزمايشگاهي گروه اول 11 تا 67 درصد بيشتر از موش‌هاي گروه دوم زنده ماندند و تومور بسيار آهسته و به کندي مراحل تکامل خود را طي کرد. همچنين بيشترين فعاليت آنتي‌اکسيداني و کمترين سطح التهاب در آنها مشاهده شد.

گوجه‌فرنگي و تناسب اندام
 

گوجه‌فرنگي به دليل داشتن فيبر زياد، مواد قندي کم و کالري كمي که دارد در کنترل وزن موثر است و افرادي كه قصد کاهش وزن دارند، مي‌توانند از گوجه‌فرنگي استفاده كنند. همچنين بررسي‌ها نشان داده است گوجه‌فرنگي با ايجاد احساس سيري براي مدت طولاني به كنترل وزن کمک مي‌کند. پيشتر مشخص شده بود که گياهخواران و افرادي كه زياد ميوه و سبزي مصرف مي‌كنند در مقايسه با افرادي كه در رژيم غذايي‌شان زياد از غذاهاي فراوري شده استفاده مي‌كنند، لاغرتر هستند. اكنون محققان دريافته‌‏اند که اين موضوع تنها به علت پايين بودن كالري سبزي و ميوه‌ها نيست بلکه ليکوپن موجود در سبزي‌ها و ميوه‌ها با كاهش هورمون اشتها، به احساس سيري افراد كمك مي‌كند. پژوهشگران انگليسي با بررسي تاثير مصرف نان غني شده با سبزي‌ها بر 17 زن 18 تا 35 ساله داراي وزن طبيعي، دريافتند بين افرادي كه نان‌هاي غني شده با پنير خامه‌اي، هويج و گوجه‌فرنگي مصرف كردند، آنهايي كه نان داراي گوجه‌فرنگي مصرف کردند، بيشتر احساس سيري مي‌كردند.

گوجه‌فرنگي و پوست
 

مصرف گوجه‌فرنگي پخته توانايي بدن در مقابله با پرتوهاي ماوراي بنفش خورشيد را افزايش داده و مانند ضد آفتاب از پوست محافظت مي‌کند. افرادي که دچار سوختگي‌هاي پوستي مي‌شوند، مي‌توانند با مصرف گوجه‌فرنگي پخته، توانايي بدن را در ترميم اين سوختگي‌ها افزايش دهند. همچنين استفاده از گوجه‌فرنگي مي‌تواند در ايجاد طراوت پوست موثر باشد و از چين‌وچروک‌هاي زود هنگام پوست جلوگيري کند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد آنتي اکسيدان موثر در گوجه‌فرنگي به نام ليکوپن به صورت خام سخت‌‌تر جذب شده و مورد استفاده بدن قرار مي‌گيرد وعمل پختن جذب اين ماده را در بدن ساده‌تر مي‌کند.

گوجه‌فرنگي و جراحي
 

آنتي‌اكسيدان موجود در گوجه‌فرنگي از بروز دردهاي پس از جراحي‌هاي شكمي جلوگيري مي‌كند. ليكوپن كه رنگ قرمز گوجه‌فرنگي از آن است، از ترشح دسته‌اي از پروتئين‌ها كه در تشكيل بافت‌هاي غيرطبيعي و چسبنده‌ داخل شكم نقش دارند، جلوگيري مي‌كند. تحقيقات نشان مي‌دهد رژيم غذايي كه درآن گوجه‌فرنگي يا محصولات تهيه شده از آن به مقدار زيادي گنجانده شده باشد، راهي مطلوب براي كنترل تشكيل اين بافت‌هاي شكمي ‌است. زماني كه اين بافت‎ها داخل شكم تشكيل مي‌شوند بيشتر سبب اتصال غيرطبيعي دو ارگان يا بخش‌هايي از آنها به يكديگر خواهند شد. اين بافت‌ها باعث يك سري دردهاي شكمي ‌و حتي انسداد روده و مثانه و در زنان نيز سبب نازايي مي‌شوند. آنتي اكسيدان گوجه‌فرنگي حتي در سس گوجه‌فرنگي هم به ميزان فراواني وجود دارد. اين آنتي اكسيدان اثرات خوبي هم در پيشگيري از بروز بيماري‌هاي قلبي عروقي و برخي از انواع سرطان دارد.
منبع:www.salamat.com