شخصيت‏حقوقى سازمانهاى بين‏المللى(4)

مبحث دوم: شخصيت‏حقوقى سازمانهاى غير دولتى (45)
 

شوراى اقتصادى اجتماعى سازمان ملل متحد در سال 1950 سازمانهاى غير دولتى را چنين تعريف نموده است:
«هر سازمانى كه سند مؤسس آن ناشى از يك موافقت نامه بين‏الدولى نباشد يك سازمان غير دولتى است.»
سازمان غير دولتى منشا اروپايى دارد و اين سازمانها حدود صد نوع فعاليت از قبيل اقتصادى، اجتماعى، حقوقى، فرهنگى، علمى، معنوى، توريستى و ورزشى دارند. قدمت‏برخى از اين سازمانها به يك قرن مى‏رسد و امروزه حدود ده هزار سازمان غير دولتى در عرصه بين‏الملل فعاليت مى‏كند كه سادگى روند ايجاد آنها از عمده‏ترين علل توسعه آنهاست. (46)
سه معيار اساسى اين سازمانها عبارتند از:
1- داشتن اهداف عام المنفعة نه سود جويانه: مثلا كميته صليب سرخ كه هدف بشر دوستانه دارد، شوراى كليساها كه با هدف معنوى فعاليت مى‏كند، كميته بين‏المللى المپيك كه داراى هدف ورزشى است، و سازمان صلح سبز، (47) كه با هدفى اكولوژيك و حفاظت محيط زيست‏به فعاليت مى‏پردازد.
2- ايجاد اين سازمانها بر اساس حقوق داخلى يك دولت.
3- انجام فعاليت موثر در بيش از يك كشور.

گفتار اول: نگاهى به دكترين:
دو نظريه واقعى بودن و فرضى بودن شخصيت، قابل تطبيق بر سازمان‏هاى بين‏المللى غير دولتى نيز مى‏باشد كه از تكرار آن امتناع مى‏كنيم. به طور خاص در باب سازمانهاى بين‏المللى غير دولتى اكثر حقوقدانان بين‏الملل بر اين عقيده‏اند كه سازمانهاى غير دولتى داراى شخصيت‏حقوقى بين‏المللى نيستند. اعضاى آنها افرادند نه دولتها و به ويژه آنكه بر اساس حقوق داخلى يك كشور ايجاد مى‏شود. با اين همه نبايد از تاثير اين سازمانها در سازماندهى جامعه بين‏المللى غافل بود.
در پاسخ به اين دسته از حقوقدانان مى‏توان گفت كه اين سخن ممكن است در نفى شخصيت‏حقوقى بين‏المللى سازمانهاى غير دولتى صحيح باشد، ولى نمى‏تواند نفى كننده شخصيت‏حقوقى اين سازمانها باشد. در مقابل، پاره‏اى از حقوقدانان بين‏المللى با توجه به نقش اين سازمانها در عرصه جهانى براى آنها شخصيت‏حقوقى قائلند. به عنوان مثال پروفسور لادرلدرر مى‏گويد:«فرد و سازمانهاى غير دولتى به عنوان تابعان حقوق بين‏الملل شناخته شده‏اند و اين خلاف واقع است كه پويايى عمل آنها را منكر شويم.» وى با قياس اولويت مى‏گويد: چون فرد داراى شخصيت‏حقوقى بين‏المللى است پس به طريق اولى سازمانهاى متشكل از افراد نيز از شخصيت‏حقوقى بين‏المللى بر خوردارند.
برخى ديگر از علماى حقوق بين‏الملل قائل به تفصيل بين سازمانهاى غير دولتى شده و شخصيت‏حقوقى را تنها براى بعضى از سازمانهاى غير دولتى مى‏پذيرند. مثلا پروفسور پل روتر تنها براى كميته بين‏المللى صليب سرخ قائل به شخصيت‏حقوقى بين‏المللى است. وى با استناد به قسمتى از راى مشورتى ديوان بين‏المللى در قضيه خسارت وارده به سازمان ملل متحد مى‏گويد: با توجه به عملكرد برخى از سازمانهاى بين‏المللى غير دولتى مثل كميته بين‏المللى صليب سرخ مى‏توان براى آنها قايل به شخصيت‏حقوقى بين‏المللى گرديد.
برخى ديگر از حقوقدانان نيز بر اين باورند كه با توجه به اينكه كميته مزبور داراى هدف حقوق بشر دوستانه بين‏المللى است و در عرصه بين‏الملل فعاليت مى‏كند و در حقيقت مهم‏ترين سازمان غير دولتى محسوب است، تابع حقوق بين‏الملل بوده و داراى شخصيت‏حقوقى است. (48)
 

گفتار دوم: شخصيت‏حقوقى سازمانهاى غير دولتى در اسناد حقوقى:
 

1- موسسه حقوق بين‏الملل كه خود سازمانى غير دولتى است در پيش نويسى كه تحت عنوان «پيش نويس كنوانسيون مربوط به وضعيت‏حقوقى انجمنهاى بين‏المللى‏» تهيه كرده، در مورد شخصيت‏حقوقى سازمانهاى غير دولتى سكوت اختيار كرده است.
ولى در ماده 7 مطلبى را بيان داشته كه بيانگر شخصيت‏حقوقى اين سازمانهاست. اين ماده مقرر مى‏دارد:«سازمان غير دولتى مى‏تواند از تصميم هر يك از متعاهدين كه با استناد به مقررات مربوط به نظم عمومى داخلى از اعطاى شخصيت‏حقوقى به آن سازمان خوددارى كرده است‏به ديوان بين‏المللى دادگسترى شكايت كند.»
بديهى است كه تنها تابعان حقوق بين‏الملل- و آن هم نه تمامى تابعان بلكه برخى همچون كشورها حق مراجعه به ديوان را دارند و اعطاى اين حق به سازمانهاى غير دولتى به معنى شناخت‏شخصيت‏حقوقى بين‏المللى آنهاست. شايان ذكر است كه هر چند پيش نويس داراى اعتبار حقوقى نيست;چه هنوزبه تصويب نرسيده و معاهده محسوب نمى‏گردد. ولى مبين تفكرى درقلمرو بين‏الملل است.
2- ديوان دادگسترى بين‏المللى در قسمتى از راى خود در قضيه خسارات وارده بر سازمان ملل يا ماموران آن اظهار نمود:
«شخصيت‏حقوقى بين‏المللى نه به لحاظ وجود نمايندگان دولتها در يك سازمان، بلكه به لحاظ برخى عملكردهاى آن در سطح بين المللى اعطاء مى‏شود.» (49)
از اين بيان مى‏توان استفاده نمود كه آن دسته از سازمانهايى كه در قلمرو بين‏المللى فعاليت مى‏كنند، داراى خصيت‏حقوقى بين‏المللى هستند و آقاى پل روتر با استناد به همين عبارت براى كميته بين‏المللى صليب سرخ كه سازمانى غير دولتى است، شخصيت‏حقوقى بين‏المللى قايل شده است.
3- ماده 71 منشور سازمان ملل متحد به شوراى اقتصادى اجتماعى ملل متحد اجازه مشاوره با سازمانهاى غير دولتى را داده است و اين به طور ضمنى شخصيت‏حقوقى بين‏المللى آنها را مورد تاييد قرار مى‏دهد; چه شوراى اقتصادى اجتماعى كه يكى از اركان اصلى سازمان ملل متحد است اجازه مشاوره با شخصى بين‏المللى را دارد نه مشاوره با سازمانى كه وجودى حقوقى ندارد.

پی نوشتها:
 

45-Non governmental organization (N.G.O)
46Robert L.Bledsoe: op.cit, p.78
47- green peace
48-Cf:Robert L. Bledsoe and Boleslaw A.Boczek: op.cit, p.77
49- CF: I.C.J. Reports, 1949
 

منبع: www.lawnet.ir

/ج