مجازی نوشتن

امروزه یکی از مهمترین راه های برقراری ارتباط و انتقال اطلاعات، فضای مجازی است. در این مقاله کوشش شده است تا با توجه به ویژگی های این رسانه ی نوین، برای استفاده ی بهتر و موفقیت بیشتر در استفاده ی از این رسانه به منظور انتقال و انتشار موضوعات، اخبار و اطلاعات مطبوع خود، راهکارهای مفیدی همچون استفاده از رنگهای متنوع و فونتهای مناسب و همچنین به کار بردن گویشی متناسب با مخاطبین و فضای مجازی ارائه شود.
کلید واژه ها: وب نویسی، رسانه مجازی، خبرنگاری مجازی.
طرز نوشتن براي هر رسانه بر مبناي ويژگي ها و امكانات آن رسانه مشخص مي شود. بر همين اساس ، شيوه هاي نوشتن براي وب سايت هاي اينترنتي با نوشتن براي رسانه هاي ديگر متفاوت است. زيرا :
1- اينترنت ، امكان در هم آميختن هم زمان صدا ، تصوير و نوشتار را فراهم مي كند.
2- در اينترنت امكان لينك دادن وجود دارد.
3- فضاي اينترنتي نامحدود است.
4- امكان انتشار فوري اخبار و اطلاعات در اينترنت وجود دارد.
5 - در اينترنت ، شرايط ارتباط بهتر بين فرستنده و گيرنده وجود دارد. فضاي وب از خاصيت تعاملي قوي تري برخوردار است.
6 - بيشتر كاربران اينترنت، مطالب را اسکن می کنند.
7 - خواندن مطالب بر روی مانيتور كامپيوتر ، چشم ها را خسته می کند.
8 - ميليون ها صفحه آنلاين (Online) براي جلب توجه كاربران رقابت مي كنند.
9 - امكان شخصي سازي (Personalization) در اينترنت وجود داد. هر كاربر مي تواند خبرها و مطالب مورد نظر خود را جستجو و مطالعه كند.
10- وب ، رسانه اي " كاربر - محور " ( User- driven ) است.
پابلو ج . بوچكوفسكي در كتاب " ديجيتالي كردن خبر ، نو آوري در روزنامه هاي الكترونيك " مي نويسد : " خبر الكترونيك به جاي اين كه روزنامه نگار محور باشد، كاربر محور است و در محيط الكترونيك، كاربران، تاثير مستقيم به مراتب بيشتري بر خبر دارند. "
كاربران وب، شبيه افرادي كه كتاب يا روزنامه و مجله مي خوانند ، عمل نمي كنند، بنابراين نوشتن و آماده كردن متن براي كاربران وب، مستلزم رعايت كردن قواعد خاصی است که در ادامه به آن می پردازیم.

شناخت مخاطب
 

براي مخاطبتان بنويسيد نه براي موسسه اي كه براي آن كار مي كنيد. مخاطب خود را مشخص و محتواي وب را بر اساس نيازهايش متناسب كنيد و به او اطلاعات مفيد بدهيد زيرا بيشتر مردم از وب سايت ها براي يافتن اطلاعات مورد نياز استفاده مي كنند، مگر آن كه سايت شما براي سرگرمي باشد. كاربران همچنين فرصت و حوصله زيادي براي جستجوي اطلاعات در اينترنت ندارند، بنابر اين محتواي وب نيازمند فراهم كردن پاسخ هاي مفيد و سريع است. اگر كاربران آنچه را كه ميخواهند فوري پیدا نکنند، وب سايت را ترك خواهند كرد، پس كاربر در فضاي وب بايد با يك كليك جواب بگيرد.

قابلیت مرور مطلب
 

خوانندگان آنلاين ممکن است به جاي خواندن لغت به لغت متن ، آن را مرور يا به عبارتي اسكن مي كنند. بر اساس گزارش مطالعاتي موسسه نيلسون 79درصد كاربران هميشه مطالب وب را اسكن مي كنند و فقط 16 درصد لغت به لغت مي خوانند.
كاربران وب به جاي آن كه كلمه به كلمه بخوانند، معمولا پاراگراف به پاراگراف از روي مطلب عبور مي كنند. مطلب وب بايد با يك نگاه خوانده و اسكن شود، نه آن كه مخاطب مجبور باشد مطلب را تا آخر بخواند. هر تكنيكي كه بتواند خبر را براي مخاطب قابل اسكن (Scanable)
كند، تكنيك خوبي است. يعني يكي ممكن است با ده تا ميان تيتر خوب يك خبر را اسكن كند و بگويد اين خبر بلند نيست. با شكستن متون به وسيله تيترها و علامت ها و برجسته كردن كلمات مهم مي توان اسكن كردن مطالب را براي كاربران آسان تر كرد.

لینک دهی موثر
 

لينك دادن (Link) مزيت دنياي وب است؛ با استفاده از لينك هاي موثر مي توان يك داستان را با فراهم آوردن اطلاعات پس زمينه تكميل كرد. لينك دادن همچنين سبب تقويت مفاهيم مي شود و مي توان اطلاعات طولاني را به صفحات متعددي كه همه درباره يك موضوع است، تقسيم كرد. يكي از نشانه هاي وب سايت خوب اين است كه لينك هاي مناسب در اختيار مخاطب بگذارد و هر لينكي بايد يكي از توقعات مخاطب را بر آورده سازد. كاربرد ضعيف لينك ها، سبب گيج شدن خواننده، قطع روال داستان و از دست رفتن مفاهيم مي شود. به خاطر داشته باشيد كه لينك ها بايد كوتاه و در حد چند كلمه (حداكثر 5 كلمه) باشند. سعي نكنيد تعريف يا مفاهيمي را كه مي شود به آساني لينك داد خودتان دوباره ارائه كنيد؛ بهتر است كه به آنها لينك بدهيد و متن خود را طولاني نكنيد.

رواني مطالب
 

از هر آنچه به عنوان امكانات وب در اختيار داريم بايد استفاده كنيم تا مطلب در حالتي ترد و شكننده به بخش هاي مجزا قابل تقسيم باشد؛ در ضمن هر بخش نيز به طور مستقل جوابگوي خودش باشد و سپس اين مطالب مجزا از طريق لينك هاي مناسب با هم پيكره واحد را بسازند.

مولتي مديا
 

در فضاي وب از ابتدا بايد در فكر تهيه متن و صدا و تصوير و ... باشيد. پيش از نوشتن مطلب بايد به اين فكر كنيد كه قرار است چه اندازه از گرافيك، نقشه، كاريكاتور و چه قدر از متن بهره بگيريد يا براي مطلب صدا و تصوير بگذاريد. استفاده از گرافيك را در صفحات وب محدود كنيد و كل يك صفحه را گرافيك و عكس اختصاص ندهيد.

عكس
 

در محيط وب، عكس نبايد تزئيني باشد. در يك سايت حرفه اي عكس يا گرافيك به خدمت تيتر مي آيد. در فضاي وب عكس و تيتر در يك رابطه تكاملي با هم حركت مي كنند؛ تيتر يك چيزي به ما مي گويد و شرح عكس به تيتر كمك مي كند. هر كاربري كه وارد سايت مي شود اول تيتر را مي‌خواند، بعد به عكس نگاه مي كند بعد شرح عكس را مي خواند و در واقع شرح عكس در فضاي اينترنتي شبيه سو تيتر است در فضاي روزنامه نگاري. بر خلاف شعار قديمي " عكس در خدمت مطلب است " شعار امروزين اين است : " عكس، مطلب است. " رنگ نيز مي تواند همين كاركرد را دارد.

كاربرد فونت درشت و ليست ها
 

استفاده از واژه هايي كه فونت آنها درشت و سياه (Bold) است مي تواند به مخاطب در يافتن موضوعات اصلي موجود در متن كمك كند. با استفاده از اين حروف همچنين مي توانيد عبارات مهم را در متن برجسته كنيد. البته بايد از حروف درشت يا ايتاليك در حد كم استفاده كنيد تا مخاطب با شلوغي متن مواجه نشود. همچنين زير چيزي خط نكشيد. از ليست علامات و فضاي سفيد براي كنترل جريان متن استفاده كنيد.
علائم اول پاراگراف ها (دايره كوچك تو پر ، تو خالي ، ستاره مربع هاي تو پر و تو خالي و...) كمك مي كنند تا مطلب، تفكيك شده به نظر برسد و يا چند موضوع مرتبط به هم به صورت يك ليست دنبال هم بيايند؛ برخي اين كار را بدون استفاده از علائم و فقط با تو رفتگي اول پاراگراف انجام مي دهند.

ایجاد سازگاری
 

اصطلاحات و سبك مطالب در سراسر سايت بايد با يكديگر سازگار باشند زيرا ناسازگاري موجب مغشوش شدن و به حاشيه رفتن خوانندگان مي شود. همچنين متن و طراحي سايت بايد هماهنگ و معرف يكديگر باشد چرا كه هدف اصلي سبك و محتوا كسب موفقيت است.

ساده نویسی
 

به زبان گفتار بنويسيد زيرا طبيعي ترين شيوه نوشتن است اما از اصطلاحات عاميانه، مبالغه آميز و بي معنا استفاده نكنيد. سبك نگارش در وب رسمي نيست. ساده و واضح بنويسيد و در نظر داشته باشيد كه كاربران تحمل كمتري در قبال متون نا واضح دارند. همچنين به خاطر داشته باشيد كه وب سايت شما مي تواند به وسيله يك مودم مورد دسترس هر كسي در هر نقطه جهان قرار گيرد ، بنا بر اين از محتواي مناسبي استفاده كنيد. در ضمن كلي گويي نكنيد زيرا در فضاي وب حرف هاي كلي جايي ندارد.
هرم وارونه، مناسب است
در فضاي وب، ساخت هرم وارونه، ساخت خوبي است فقط به يك دليل كه كوتاه است و صفت زياد ندارد. پاراگراف اول اخبار و متون وب بايد حاوي چكيده مطلب باشد و هر صفحه بهتر است با اطلاعات واضح آغاز شود زيرا خواننده به داشتن يك نگاه كلي درباره آنچه در صفحه آمده است نياز دارد تا ببيند مطلب، مورد علاقه او هست يا خير؛ مطمئن باشيد كه نخستين تيترگذاري و پاراگراف اين توضيح را مي دهد. نخستين پاراگراف (ليد) بايد پرقوت و جذاب باشد.

کوتاهی متن
 

مخاطب حوصله پرگويي و در عين حال كم محتوايي را ندارد. خواننندگان وب با مشاهده متون طولاني ، احساس نامطبوعي پيدا مي كنند. خواندن از روي مانيتور كامپيوتر حدود 25 درصد كندتر از خواندن از روي صفحات روزنامه صورت مي گيرد و چشم ها را نيز خسته مي كند. بر همين اساس گفته مي شود كه محتواي هر مطلب در وب بايد بايد 50 درصد محتواي چاپي آن باشد. با كوتاه نگه داشتن متن، كاربران آسان تر مي توانند آن را بخوانند. كوتاه بنويسيد و زوائد را حذف كنيد بدون آن كه محتوا را قرباني كنيد. نوشتن 500 كلمه براي هر صفحه وب توصيه شده است.

کوتاهی پاراگراف ها
 

پاراگراف هاي كوتاه اين پيام را به خواننده ارسال مي كنند : من آسان هستم اما پاراگراف هاي طولاني داد مي زنند كه : خواندن من مستلزم تقلاست.
تجزيه پاراگراف ها يكي از شيوه هاي موثر براي اسكن كردن راحت مطالب است. توصيه مي شود تعداد كلمات پاراگراف ها 40 تا 70 كلمه باشد. همچنين هر پاراگراف را به يك ايده اختصاص دهيد. با اين كار ، خواننندگان وب سايت ، مطالب را به راحتي اسكن مي كنند ، به نكته مهم هر پاراگراف پي مي برند و با خيال راحت سراغ پاراگراف بعدي مي روند و واهمه اي نخواهند داشت كه چيزي را از قلم انداخته اند.
جملات نيز مستقيم ، كوتاه ، معطوف به پيام و گويا و در حد درك مخاطبان باشند. كلمات و جملات مركب را كمتر به كار ببريد و به قول دكتر يونس شكرخواه سر هر واژه اضافي را به سنگ بزنيد. تعداد كلمات هر جمله بهتر است 15 تا 20 كلمه باشد.

کاربرد تیتر
 

تيتر بزنيد اما پر معنا؛ تيتر بايد بر مفهوم اصلي دلالت كند و در عين حال كوتاه (كمتر از 8 كلمه)، ساده و جذاب باشد. تيتر اصلي بايد در بالاي صفحه به وضوح ديده شود. اگر متن شما بيش از 300 كلمه شد حتما از ميان تيترهاي كوتاه استفاده كنيد. ميان تيترها نيز به اسكن شدن آسان مطلب كمك مي كنند.

داشتن دقت
 

اشتباهات دستوري، تايپي و املايي مي تواند اعتماد خوانندگان را از بين ببرد. خيلي ها متوجه اشتباهات شما مي شوند. در انتخاب واژه ها دقت كنيد ، اختصارات را به طور كامل تشريح كنيد ، از نقل قول ها و افعال قوي بهره بگيريد و از نوشتن مطالبي كه از نظر درك زمان بيشتري را مي طلبيد بپرهيزيد.

پي نوشت ها :
 

* (کارشناس ارشد علوم ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبايي؛ دبير، سردبير و کارشناس خبری در سازمان صدا و سيما)

منابع مقاله:
1- http://www.gerrymcgovern.com/guide_write_01.htm
2- http://www.its.monash.edu.au/staff/web/slideshows/webwriting/all.htm
3- http://www.useit.com/alertbox/9703b.html
4- http://www.macloo.com/webwriting/index.htm
5- http://www.sun.com/980713/webwriting
6- http://www.webreference.com/content/writing
7- http://www.usabilitynews.com/news/article2484.asp
8- " تعریف دوباره خبر در محیط الکترونیک " ( ایرنا : خرداد 1383 )
9- " روزنامه نگاری سایبر " ( ایرنا : تیر 1383 )
10- شكرخواه ، يونس‌، سايبرژورناليسم‌ در برابر روزنامه‌نگاري‌ سنتي، بخش‌ اول‌، روزنامه جام‌ جم‌، 27 فروردين‌ ‌ 1381
11- شکرخواه، یونس ، کاربرد اینترنت در روزنامه نگاری ، روزنامه نوروز ، 30 آبان 1380
شکرخواه ، یونس ، مجموعه مقالات خبرنويسي مدرن (تهران؛ توانير، روابط عمومي و امور بين الملل، 1380 )
www.aboutorab.com
/ع