اصلاح الگوي سنت

نگرشي به برخي آداب و رسوم قديمي ازدواج
اغلب مردم دنيا به واسطه شرايط خاص اقليمي، فرهنگي، مذهبي و ... خود را مقيد به رعايت يک سري آداب و رسوم خاص مي دانند. اين آداب و رسوم در بعضي موارد موجب پيشرفت و توسعه ي اجتماعي و فرهنگي جوامع شده و گاهي نيز در جهت عکس آن عمل مي کند. با نگاهي عميق به هر يک از رسوم پديد آمده در ميان اقوام و ملت هاي گوناگون به فسلفه اي که موجب پديدار شدن آن عادت شده پي خواهيم برد. يافتن اين فلسفه ها ما را در شناسايي هرچه بهتر ملت ها و اقوام رهنمون مي سازد.
موضوع ازدواج، مقوله اي است که بخش بسيار بزرگي از عادت ها، رسوم و آداب هر ملت را به خود اختصاص مي دهد. هر قوم، قبيله و گروه از مردم با توجه به شرايط خود، را ملزم به رعايت اين آداب و رسوم مي دانند.
موضوعي که در اين جا قصد پرداختن به آن را داريم نگاه کوتاهي به بخشي از آداب و رسوم مردم اصفهان همراه با نيمه نگاهي به فلسفه ي اين آداب مي باشد.
علت پرداختن به اين موضوع اين است که اگر نگاهي به فلسفه ي وجود آداب و رسوم معمول در ازدواج بيندازيم به اين نکته پي خواهيم برد که رسوم فعلي حاکم در جامعه نسبت به اصل اين آداب و عادات و شاخ و برگ هاي فزاينده اي پيدا کرده که گاه با فلسفه ي اصلي اين رسوم مغايرت دارد و صرفاً به واسطه ي گذشت زمان اين تغييرات در آداب و رسوم عادت شده است. اگر با نگاهي عاقلانه به اين موضوع بنگريم و در يک جنبش فرهنگي، آداب و رسوم خود را با اصل آنها که مبتني بر فلسفه هاي محکم و دلايل منطقي مي باشد بازگردانيم در زمينه ي جلوگيري از بسياري از هزينه هاي گزاف و بيهوده قدم مهمي برداشته ايم. شايد نامگذاري سال (1388)به عنوان اصلاح الگوي مصرف بهانه بسيار خوبي براي آغاز اصلاح اين بخش مهم از آداب و رسوم باشد.
قبل از شروع بحث به دو نکته مقدماتي اشاره مي کنيم.
-آداب و رسوم مردم اصفهان آن چنان گستردگي دارد که شايد مردم هر منطقه از آن آداب گوناگوني براي خود داشته باشند که بررسي آن فرصت فراخي مي طلبد لذا در اين کوتاهه تنها مي توانيم به بخشي از اين آداب گسترده بپردازيم.
-آداب و رسوم ذکر شده در اين مطالب مربوط به اصفهان قديم بوده و سعي شده با نام قديم آن نيز آشنايي پيدا شود.

مراسم خواستگاري(دلالگي)
 

عده اي از افراد به عنوان واسطه در محلات به معرفي گزينه ها به خانواده ها مي پرداختند که اين امر به دلالي شهرت داشت. اين واسطه ها با دريافت شرايط مطلوب خانواده پسر به دنبال دختر مورد نظر مي گشتند و آن را به عنوان مادر داماد معرفي مي نمودند.
جلسات خواستگاري اغلب بدون حضور داماد و صرفاً زنانه برگزار مي شد.
در اين جلسات که تعداد آنها از (2)تا سه جلسه بود. با حضور زنان بزرگ خانواده داماد و خانواده ي عروس به همراه عروس برگزار مي شد.
در صورت موافقت طرفين مراسم «شيريني خوران» برگزار مي گرديد.

«شيريني خورون»
 

اين مراسم با ترکيبي شبيه ترکيب مراسم خواستگاري و البته کمي گسترده تر در خانواده ي عروس برگزار مي شد. در منزل عروس به عنوان موافقت طرفين شيريني توسط دو خانواده صرف مي شد. لازم به ذکر است پذيرايي مراسم خواستگاري «چاي و قليان» و مراسم شيريني خورون چاي، قليان و شيريني، گز يا سوهان بوده است.
پس از مراسم شيريني خورون نوبت به کدخدا کنون يا همان مهربرون امروزي مي رسد.

کدخداکنون(مهربرون)
 

اين مراسم برعکس جلسات قبلي برگزار شده به صورت کاملاً مردانه و غالباً با حضور داماد و در منزل عروس برگزار مي گرديد. موضوع جلسه تعيين مهريه و پذيرايي آن مانند جلسه ي شريني خورون بوده است.

پشت پا
 

پس از بازگشت خانواده ي داماد از خانه ي عروس، خانواده ي عروس به عنوان اينکه جاي خالي خانواده ي داماد را حس کرده اند يک کاسه نبات، يک جلد کلام ا... مجيد و يک عدد آينه به عنوان پشت پايي توسط يک نفر خونچه کش به منزل داماد ارسال مي کردند.

مراسم صيغه
 

اين مراسم مردانه و زنانه در خانواده ي عروس برگزار
مي گردد. نکته ي جالب توجه اين مراسم فضاي برگزاري آن مي باشد. در هنگام قرائت صيغه عروس به روي پارچه ي سفيد (2×1) به نام سوزني و داخل جانماز مي نشسته و صيغه قرائت مي شده است. پذيرايي جلسه چاي و شربت و شيريني بود.
در اين مراسم هديه اي به عنوان نامزدي به عروس از طرف خانواده ي داماد اهدا مي شد که غالباً يک قطعه طلا بود. اين هديه به همراه يک کاسه نباتي که در مراسم پشت پا توسط خانواده ي عروس به خانواده داماد اهدا شده بود، داده مي شد. پس از مراسم صيغه خانواده عروس در ازاي هديه ي که به دختر آنها داده شده بود (نامزدي) در همان کاسه نباتي که در چندين مرتبه رد و بدل شده بود يک قباره کت و شلوار به همراه مقداري نقل به خانواده ي داماد به عنوان پشت پا هديه مي دادند.

مهماني پشت عقد
 

پس از مراسم صيغه (عقد) خانواده عروس از خانواده داماد دعوت به عمل مي آورند و به وسيله ي شيرين پلو، قرمه سبزي، کوکو قندي و ديگر غذاها از آنها پذيرايي مي کردند. در بعضي از خانواده ها بسته به بضاعت مالي هديه اي از طرف خانواده ي داماد به عروس داده مي شد.

آورد و برد
 

در فاصله ي بين عقد و عروسي خانواده ي داماد هديه هاي گوناگوني به عنوان آورد و برد به عروس هديه مي دادند و فلسفه ي اين هديه ها که غالباً پارچه، شيريني، نقل و ... بود. نفقه اي بود که در مدت عقد به گردن داماد بود ولي پرداخت نمي شد. تمام اين هديه ها قبل از مراسم عروسي به منزل داماد آورده و با تزئينات خاص و توسط خونچه پسر به منزل عروس برگردانده مي شد.

حنابندان
 

چند روز قبل از مراسم عروسي خانواده عروس و داماد، عروس و داماد را به حمام برده و طي مراسمي حنابندان مي کردند. اين مراسم جايگزين آرايشگاه امروزي است.

بردن خونچه
 

شب قبل از عروسي جهيزيه ي عروس توسط خونچه برها به خانه داماد منتقل مي شد. خونچه بردن در هنگام ورود از پدر و مادر انعام مي گرفتند.

مراسم سلام
 

صبح قبل از عروسي خانواده داماد به همراه داماد به منظور عرض ادب به پدر عروس به منزول عروس مي رفتند و به اصطلاح به خاطر آشنايي بيشتر داماد و پدر زن و رفع خجالت في ما بين در منزل عروس مهماني کوتاهي برگزار مي کردند. اين مراسم به صورت کاملاً مردانه برگزار مي شد.

مراسم عروسي
 

مراسم عروسي مانند عروسي هاي امروزي برگزار مي شد با اين تفاوت که خانواده ي عروس بسيار محدودتر از خانواده ي داماد دعوت مي شدند. به عنوان مثال مادر عروس در مراسم عروسي حضور نداشته است. تفاوت ديگر اين بود که تمام حاضرين در مراسم عروسي (24)ساعت در منزل داماد به سر مي بردند. اين مدت زمان از قبل از شروع مراسم عروسي آغاز و تا پايان مراسم بندر تخت ادامه داشت.

مراسم بندرتخت
 

اين مراسم نيز مانند مراسم بندرتخت امروز برگزار مي شد و موضوع آن معرفي هدايايي از طرف اقوام به عروس و داماد بود.

جاخالي
 

چند روز پس از عروسي خانواده ي عروس به عنوان اينکه جاي خالي عروس را در خانه ي خود احساس کرده اند هديه اي را به منزل داماد مي آورند.

با نگاهي کوتاه به رسوم و قواعد اصفهان قديم به اين نکته ي مهم پي مي بريم که در حالي که رسم و رسوم و سنت ها در نهايت دقت و تفصيلاً برگزار مي شده رعايت اختصار و جلوگيري از ريخت و پاش در آن رعايت مي شد که اين امر مي تواند الگوي بسيار مناسبي براي مراسم امروزي باشد.
منبع:عطر سيب شماره سوم