خط قرمز سس ها را رد نکنيد!


 

نويسنده:نيره محمد دخت پرچمي




 
با وجود بسياري از توصيه هاي متخصصان تغذيه مبني بر کاهش مصرف سس هاي پرچرب، اين روزها کمتر ميز و سفره يي را مي توان يافت که اين چاشني خوشمزه اما مضر را در خودش جا نداده باشد. براي آشنايي بيشتر با نقش و سهم سس ها در سفره ي غذا و خبرها و خطرهايي که در پيرامون آنها به گوش مي رسد، با ما همراه باشيد.

سس بي تفاوت
 

متخصصان تغذيه، مواد غذايي را به سه دسته تقسيم مي کنند؛ اولين گروهي که پاسخگوي نيازهاي طبيعي بدن ما هستند، مواد مغذي فراواني دارند و حتما بايد در وعده ي اصلي يا به عنوان ميان وعده مصرف شوند. در اين صورت بدن ما قادر است بسياري از نيازهاي خود را از طريق مصرف آنها تامين کند، بنابراين خوردن اين دسته از مواد غذايي براي همه ي گروه هاي سني لازم و ضروري است.
دسته ي دوم گروهي از مواد غذايي هستند که مصرف شان بخشي از نيازهاي بدن را تامين مي کند و مصرف متعادل آنها براي ما ضرري ندارد. بنابراين براي بهتر شدن طعم، مزه، ظاهر، بو و نيز براي تحمل برخي غذاها مي توان از اين دسته استفاده کرد؛ مثلا براي افزايش ميزان پذيرش برخي افراد مثل سالمندان، کودکان و نوجوانان و همچنين براي افرادي که حس چشايي آنها دچار اختلال شده، اين غذاها را مي توان به آنها توصيه کرد. گاهي نيز براي تغيير ظاهري غذا از اين گروه استفاده مي شود؛ البته به اندازه متعادل. مي توان گفت که اين مواد نه خاصيت چنداني دارند، نه زياني به بدن ما مي رسانند. سس ها جزو اين گروه از مواد غذايي قلمداد مي شوند.
دسته ي سوم، گروهي از مواد غذايي هستند که مطابق با نيازهاي فيزيولوژيک بدن ما نيستند و مصرف شان نه تنها مضر است، بلکه موجب بروز برخي مشکلات و بيماري ها هم مي شود. به طور مثال، چربي زياد، نمک فراوان و قند و شکري که به ميزان زياد مصرف شود در اين دسته جاي مي گيرد.
سس ها جزو مواد غذايي بي تفاوت هستند که خوردن متعادل شان براي سلامتي مشکلي ايجاد نمي کند و مي تواند طعم و مزه ي غذا را تغيير دهد، اما ضررشان اين گونه مشخص مي شود که به علت خوش طعم شدن غذا ممکن است فرد به ميزان زيادي غذا بخورد.

سس هاي تند
 

در صورتي که در تهيه ي سس، مواد اوليه به نسبت مشخص استفاده شده باشد، اين سس، از انواع متعادل است و چندان مضر نيست، اما سس هاي بسيار که در تهيه ي آنها از فلفل هاي فراوان استفاده مي شود، مي تواند محرک ترشح اسيد معده شده و مصرف مداوم و طولاني شان موجب بروز التهاب در اين ارگان شود؛ حتي ممکن است به بروز زخم معده و دوازدهه، ريفلاکس (بازگشت غذا از معده به مري)و حتي گاستريت بينجامد. بنابراين مصرف اين سس ها به صورت متعادل و منطقي اشکالي ندارد، اما در مورد کودکان و نوجوانان عادت به خوردن شان، خطرآفرين است.

سس ماست
 

بعضي از کساني که در خوردن سس ها دقت بسياري به خرج مي دهند، سس ماست را به عنوان چاشني سالادشان انتخاب مي کنند و بر اين باورند از آن جا که اين سس با ماست تهيه شده، پس هر قدر که بخواهند مي توانند از آن بخورند، اما نبايد فراموش کرد ميزان چربي در اين سس چندان نيست. به عنوان مثال، اگر يک قاشق مرباخوري از سس هاي ديگر پنجاه کيلوکالري انرژي دارد، سس ماست احتمالا 25 کيلوکالري يعني تقريبا نصف سس هاي ديگر داراي انرژي است و بايد در مجموع کالري دريافتي روزانه در نظر گرفته شود. البته مصرف کنندگان عزيز بهتر است خود نگاهي به برچسب روي بسته بندي بيندازند. کالري سس ماست مسلما از کالري ساير سس ها پايين تر است، اما اين دليلي بر مصرف بيش از حد آن نيست. اگر فردي در روز اجازه ي مصرف شش سهم چربي را دارد، بايد حساب کند يک قاشق مرباخوري اين نوع سس، نيم سهم از گروه چربي او را تشکيل مي دهد. بنابراين بايد در ميزان کالري دريافتي روزانه، سهمي که از چربي ها بايد تأمين شود، مورد محاسبه قرار گيرد.

سس سبزيجات
 

مصرف سبزيجات و ميوه ها براي بدن بسيار ضروري است و بهتر است در وعده هاي اصلي و به عنوان ميان وعده مورد استفاده قرار گيرد. اما همان طور که مي دانيد امروزه از سبزي ها و ميوه ها به عنوان طعم دهنده نيز استفاده مي شود، اما مصرف اين مقدار سبزي در فرآورده هاي غذايي پاسخگوي نياز بدن ما نخواهد بود. بنابراين، اين سس ها که به نام سس سبزيجات معروف هستند، بخش کوچکي از مواد مغذي سبزيجات را به بدن ما مي رسانند که چندان هم مورد توجه نيست اما در مجموع، نسبت به ساير سس ها بخصوص آنهايي که داراي مقدار زيادي روغن و چربي هستند و تراکم کالري شان بسيار بالاست، ارجحيت دارند.

مصرف متعادل
 

در افرادي که استعداد ژنتيکي چاقي دارند يا دچار چاقي يا اضافه وزن هستند و حتي در افراد ديابتي، مصرف سس ها به علت داشتن کالري فراوان، اگر از حدي فراتر باشد، به راحتي به کلسترول تبديل مي شود و پيش ساز چربي خواهد بود. اين سس ها اگر داراي نمک زياد و درصد چربي بالا باشند، قطعاً براي همه ي افراد حتي آنهايي که داراي وزن طبيعي هستند، مشکل ساز خواهد بود، ولي مصرف متعادل شان اشکالي ندارد. شايد ندانيد که هر قاشق مرباخوري اين نوع چاشني ها داراي 45 کيلوکالري انرژي است.

سس سويا و بيماران تيروييدي
 

تصور برخي از مردم چنين است که مصرف سويا براي بيماران تيروييدي مشکل ايجاد مي کند. بعضي مواد غذايي به علت تغيير در تعادل هورمون تيروييد، زمينه را براي بيماري هيپوتيروييد يا کم کاري تيروييد فراهم مي کنند. به اين مواد غذايي «گواتروژن» گفته مي شود. کلم، شلغم، سير و پياز جزو اين دسته از مواد غذايي هستند، اما سويا در ايجاد تغييرات هورموني نقش چنداني ندارد. بنابراين نمي توان گفت بيماراني که دچار کم کاري تيروييد هستند نبايد از آن استفاده کنند. در مورد سس سويا هم همين طور است.

سس هاي رژيمي
 

تا حدود!ي در فرمولاسيون تهيه سس هاي رژيمي از مقدار چربي کمتر و موادي استفاده مي شود که داراي کالري کمتري هستند. اين سس ها به نسبت سس هاي مايونز پرچرب، چربي کمتري دارند و افرادي که مي خواهند دچار اضافه وزن نشوند يا افرادي که رژيم غذايي دارند و حتي افرادي که مراقب سلامت خود هستند، مي توانند با اطمينان از اين سس هاي رژيمي استفاده کنند. اما نبايد تصور کرد که اين نوع سس ها بدون کالري اند، بلکه در مقايسه با سس هاي معمولي کالري کمتري دارند و حتي زياده روي در مصرف شان مي تواند مازاد انرژي دريافتي به بار آورد.
منبع: نشريه 7 روز زندگي، شماره 103