مباني عکاسي نجومي با دوربين هاي ديجيتال(1)

عکاسي نجومي با لنز دوربين يا تلسکوپ؟
 

با لنزهاي معمولي عکاسي مي توان عکس هاي بسيار خوب نجومي گرفت. فاصله ي کانوني کوتاه لنزهاي دوربين در مقايسه با تلسکوپ ، بسياري از عيوب رديابي را نوردهي بلند مدت مي پوشاند. اما لنزهاي دوربين در اصل با هدف عکاسي نجومي طراحي و ساخته نشده اند . ثبت تصويري واضح از نقاطي نوراني با روشنايي و رنگ هاي گوناگون در گوشه و کنار ميدان ديد، امتحاني سخت براي لنز محسوب مي شود. جالب است بدانيد که کيفيت صيقل سطح عدسي هاي لنز دوربين حتي در بهترين نوع آن بسيار پايين تر از عدسي هاي تلسکوپ است.

علت آن اين است که عدسي هاي لنز برعکس عدسي هاي تلسکوپ
 

به سبب فاصله ي کانوني کوتاه شان عيوب عدسي را مخصوصاً هنگام استفاده در نور روز زياد نشان نمي دهند. سازنده ي تلسکوپ هاي معروفي را در ژاپن مي شناسم که لنزهاي دوربين پنتاکس را مي خرد و آنها را صيقل مجدد مي دهد تا به کيفيت (و البته فاصله ي کانوني) مطلوب براي استفاده در تلسکوپ هايش برسد .
بر خلاف تلسکوپ ها، که براي ديدن اجرام در فاصله ي بي نهايت طراحي شده اند، لنزهاي دوربين بايد با ترکيب چندين عدسي بتوانند دامنه اي از فواصل بسيار نزديک تا بي نهايت را ثبت کنند . بنابراين گستره ي ميدان ديد لنزها بسيار بيشتر از تلسکوپ هاست ولي از سوي ديگر، وقتي ديافراگم آن ها را تا حداکثر باز کنيم کارآيي خوبي براي منظور ما ندارند. اگر با لنزهاي گوناگون دوربين کار کرده باشيد متوجه خواهيد شد که در اغلب آن ها هر چه ديافراگم بسته تر باشد کيفيت کنتر است و عيوب ابيراهي، بهبود بيشتري مي يابد . مشکل اين جاست که با اين کار گرفتن عکس هاي نجومي سخت تر مي شود چون با بستن ديافراگم ، دهانه ي لنز براي گذر نور کوچک تر مي شود و از اين رو نور کمتري به حسگر مي رسد و ثبت مي شود. براي همين است که در هنگام استفاده از لنزهاي دوربين براي گرفتن عکس هاي نجومي هميشه بايد بين بازکردن ديافراگم براي گردآوري نور بيشتر و يا بستن آن براي به دست آوردن کيفيت تصوير بهتر يکي را فداي ديگري کنيم .
تلسکوپ ها طوري طراحي مي شوند تا بهترين وضوح را در فاصله ي بي نهايت با نسبت کانوني نسبتاً کند به دست آورند. هر چه نسبت کانوني تلسکوپ تند تر شود، طراحي و تراش آن هم پيچيده تر و البته گران تر مي شود. اين اصل در لنزها هم صدق مي کند با اين تفاوت که لنزهاي دوربين نسبت هاي کانوني بسيارتندتر و ميدان ديد بسيار گسترده تري دارند. ساختن لنزي که هم تند باشد و هم ميدان ديد بازي داشته باشد بسيار پيچيده است. براي همين است که چنين لنزهايي از ترکيب چندين عدسي در دسته هاي متعدد درست مي شوند. مثلا، بعضي از لنزهاي زوم از 16 عدسي در چهار دسته ساخته شده اند که هر کدام از اين دسته ها بايد براي به دست آوردن وضوح و بزرگ نمايي دلخواه درون بدنه لنز و نسبت به هم حرکت کنند. ساختن اين لنزها بسيار پيچيده تر از ساختن حتي تلسکوپ هاي مدرن شکستي امروزي است. تلسکوپ هاي آپوکروماتيک از ترکيب حداکثر دو يا سه عدسي ساخته شده اند که هيچ حرکتي هم ندارند و براي واضح کردن تصوير بايد دوربين را پشت تلسکوپ عقب وجلو برد .
نتيجه اين که در فاصله هاي کانوني بلند، تلسکوپ ها معمولا بهتر از لنزهاي دوربيني که روي بي نهايت تنظيم شده اند، عمل مي کنند. اگر قبول نداريد، يک چشمي پشت لنز دوربين بگذاريد تا ببينيد چه تصوير بدي به دست مي آيد. البته تلسکوپ ها هم مشکلات خاص خود را دارند به ويژه اگر کيفيت ساخت شان خوب نباشند. اما تلسکوپ ها طوري طراحي مي شوند که از حداکثر گشودگي دهانه ي خود بهره ببرند و بتوانند ستاره ها را به وضوح نشان بدهند و اصلاً با فکر اين که بشود گشودگي دهانه ي آن ها را تغيير داد ساخته نمي شوند .
بهترين محک – هم براي سنجش کيفيت تلسکوپ ها و هم براي لنزهاي دوربين – ثبت کردن تصويري که ايجاد مي کنند بر حسگرهاي حساس ديجيتال امروزي است . ابيراهي هاي رنگي و کروي موجود در آن ها به سادگي خودشان را روي اين حسگرها نشان نمي دهند و به همين علت است که هم مصرف کنندگان و هم سازندگان امروزي به کيفيت لنزها يا عدسي تلسکوپ ها حساس اند .
در کل، تضادي ميان استفاده از لنز دوربين و تلسکوپ نيست. فقط هر کدام موارد استفاده ي خاص خودشان را دارند: لنزها براي ثبت کردن ميدان ديد باز – مانند صورت فلکي يا راه شيري – به کار مي روند و تلسکوپ ها براي ثبت کردن جرمي خاص در آسمان – مانند سحابي، کهکشاني خاص يا خوشه هاي ستاره اي .

لنزهاي کانن پيشنهادي
 

کانن آن قدر لنزهاي متفاوت مي سازد که سر آدم گيج مي رود اما اين که کدام شان به درد عکاسي نجومي مي خورند بحث ديگري است. قضاوت بر اساس نقدهايي که درباره ي اين لنزها در مجلات عکاسي نوشته مي شود کار سختي است چون همه ي اين نقدها بر اساس عکاسي در شرايط معمول ونور روز نوشته شده اند. بيشتر لنزدهاي پيشنهادي گفته شده در اين مقاله را يا خودم امتحان کرده ام يا عکاساني توصيه کرده اند که از اين لنزها اختصاصاً براي عکاسي نجومي استفاده کرده اند.
توضيحات در کنار هر يک از لنزهاي زير با اين فرض بوده که اين لنزها با دوربين هاي ديجيتالي که اندازه ي حسگرشان APS و ضريب برش آن ها 1/3 و 1/5 و 1/6 برابر است استفاده مي شوند . يادآوري مي کنم که هر چه اندازه ي حسگر بزرگ تر باشد بازده اين لنزها در کناره هاي تصوير پايين مي آيد:
Canon EF-S 10-22 mm f/3/5 - 4/5 USM
با ديافراگم کاملاً خوب است اما اگر يک استاپ ديافراگم را ببنديد بهتر است .
Canon EF 15 mm f/2/8
روي 4/f بسيار خوب جواب مي دهد.
Canon EF 16-35 mm f/2/8L II USM Zoom
روي 2/8 /F خيلي خوب جواب مي دهد و با 4/F بسيار بهتر است .
Canon EF-S18-55mm f/3/5- 5/6 IS Zomm
در همه ي فواصل کانوني خوب است و با بستن يک استاپ بهتر جواب مي دهد .
Canon EF 17-40 f/4 L USM Zoom
روي 4/F خوب است با 5/6 f بهتر است .
Canon EF 24-105mm f/4 L USM IS Zomm
روي f/4 خوب است با f/5/6 بهتر است.
Canon EF 24mm f/1/4 II L USM
روي 2/8/F خوب است .
Canon EF 28mm f/1/8USM
روي2/8/F خوب است.
Canon EF35 mm f/2
روي 2/F خوب است و روي f/2/8 بد نيست.
Canon EF 50 mm f/1/4 USM
روي 2/8/F بد نيست و روي 4/F بهتر است .
Canon EF 50mm f/1/8 II
روي 2/8/F خوب است
Canon EF85 mm f/1/8 USM
روي 2/8/F خوب است و روي 4/F خيلي بهتر است.
Canon EF 85mm f/2 L IIUSM
روي f/2/5 خوب و روي f/2/8 خيلي بهتر است.
Canon EF 100mm f/2 USM
روي f/2/8 خوب و روي f/4 خيلي بهتر است.
Canon EF 100mm f/2/8 USM Macro
روي f/2/8 خوب و روي f/4 خيلي بهتر است.
Canon EF 135mm f/2/ L USM
روي f/2/8 خوب و روي f/4 خيلي بهتر است.
Canon EF 200mm f/2/8 L II USM
روي f/2/8 خوب و روي f/4 خيلي بهتر است.
Canon EF 300mm f/4 L USM non- IS
روي f/4 خوب و روي f/4/5 خيلي بهتر است.
Canon EF 400mm f/5.6 L USM non- IS
روي f/5/6 خوب و روي f/6 خيلي بهتر است.
Canon EF 500mm f/4 L USM IS
روي f/4 خوب و روي f/4/5 خيلي بهتر است.
وقتي به فاصله هاي کانوني نزديک به 400 ميلي متر مي رسيم ، مخصوصاً در رده ي لنزهاي «L » ، ديگر بايد به فکر ا ستفاده از تلسکوپ به جاي لنز باشيم. تلسکوپ ها در اين فاصله کانوني به بالا ستاره ها را بهتر ثبت مي کنند و در ضمن مي شود از آن ها براي رصد هم استفاده کرد. البته اگر به کارتان مي آيد لنزهاي 400 م م به درد عکاسي از حيات وحش يا وقايع ورزشي هم مي خورند .

سري لنزهاي EF-S کانن
 

کانن يک سري لنز خاص به نام EF-S مي سازد که مخصوص دوربين هاي ديجيتال با حسگرهاي کوچک تر طراحي شده اند. اين لنزها کوچک و ارزان ترند و براي حسگرهايي با ضريب برش 1/5 يا 1/6 برابر خوب جواب مي دهند. انتهاي اين لنزها برآمده است و طوري طراحي شده اند که هنگام اتصال به دوربين نزديک تر به حسگر دوربين جا مي گيرند و در نتيجه، تصوير به دست آمده سطح بيشتري ازحسگر را مي پوشاند. اما اگر اين لنزها را روي دوربين هايي با حسگر بزرگ استفاده کنيم، چون بيش از معمول به حسگر نزديک است باعث ايجاد تاريکي در کناره هاي تصوير مي شود که به آن اصطلاحاً Vignetting مي گويند. کانن هم استفاده از اين سري لنزها را روي دوربين هايي با حسگر بزرگ مانند 5D توصيه نمي کند .

لنزهاي قديمي کانن
 

کانن يک سري لنز براي دوربين هاي غيرديجيتال مي ساخت که وضوح خودکار (AUTO Focus) ندارند. از اين دست مي توان سري لنزهاي FD,FL,R را نام برد. متأسفانه اين لنزها را نمي توان براي عکاسي نجومي به بدنه ي دوربين هاي ديجيتال نصب کرد. وقتي کانن دوربين ها و لنزهاي جديدي طراحي کرد که امکان وضوح خودکار داشتند فاصله انتهاي لنز با حسگر تغيير داد. اين فاصله قبلا مثلا در سري لنزهاي FD ، 42 ميلي متر بود و اکنون در لنزهاي EOS 44 م م است. يعني اگر لنز را روي بي نهايت تنظيم کنيم، تصوير به دست آمده در لنزهاي قديمي 2 ميلي متر جلوتر از حسگر شکل مي گيرد و به همين علت به درد عکاسي نجومي نمي خورند.

لنزهاي نيکون با بدنه هاي کانن
 

لنزهاي نيکون را مي شود بر بدنه ي دوربين هاي کانن EOS که لنزهاي EF مي خورند وصل کرد. من خودم چند لنز نيکون غيرديجيتل قديمي دارم که روي کانن ديجيتال مي گذارم و براي عکاسي نجومي هم بسيار خوب کار مي کنند. علت اين که مي شود اين لنزها را روي بدنه کانن گذاشت اين است که فاصله ي انتهاي لنزهاي نيکون تا حسگر 46/5 ميلي متر است که مي شود با گذاشتن يک تبديل ساده ميان لنز و دوربين از اين لنزها استفاده کرد. معمولا اين تبديل ها در بازار موجودند و بسيار هم ارزان اند. بديهي است که اين لنزها را بايد دستي به وضوح رساند که در حقيقت براي عکاسي نجومي مشکلي ايجاد نمي کند چون به هر حال در عکاسي نجومي بايد از وضوح دستي استفاده کرد. فقط يادتان باشد که ديافراگم اين لنزها را يک استاپ ببنديد تا فاصله اي که تبديل ايجاد مي کند جبران شود .
لنزهاي سيگما (Sigma) براي کانن
شرکت سيگما هم براي دوربين هاي ديجيتال کانن لنز مي سازد. لنزهاي سيگما ارزان ترند و تعدادي شان براي عکاسي نجومي بسيار مناسب اند. به نظر مي رسد تنها مشکلي که اين لنزها دارند مشکل کنترل کيفيت است چون هر لنز با لنز ديگر از نظر کيفيت تفاوت دارد. حتما پيش از خريد سعي کنيد آن ها را امتحان کنيد. لنزهاي سيگما که به نظر من به درد کار عکاسي نجومي مي خورند از اين قرارند .
Sigma Fisheye 8mm f/3/5 EX DG Circular fisheye
در f/3/5 بد نيست و در f/4 خوب است .
Sigma 20mm f/1/8 EX DG روي f/2/2 خوب و روي f/2/8 سيار خوب است .
Sigma 105mm f/2/8 EX DG اگر ديافراگم کاملاً باز شد خوب است و با بستن يکي دو استاپ بهتر مي شود .
Sigma Apo 150mm f/2/8 EX DG HSM Macro با ديافراگم کاملا باز خوب است .
منبع: ماهنامه نجوم شماره 199