8 چشم انداز شگفت انگيز در منظومه شمسي

ران ميلر ما را با خود به هشت تا از نفس گيرترين مناظري مي برد كه در انتظار كاوش گران بي باك منظومه ي شمسي مان است. عظمت اين شگفتي هاي طبيعي آن قدر است كه هرآن چه زمين براي عرضه داشته باشد را كوچك جلوه مي دهد. چه ممكن بود مشاهده كنيم و چه احساس مي كرديم اگر مي توانستيم به اين سرزمين هاي دور سفر كنيم. اين هنرمند، اطلاعات خود را از كاوش هايي مانند كاسيني (كه اكنون در منظومه ي زحلي در حال كاوش است) و مسنجر (كه تاكنون سه بار روي عطارد به پرواز درآمده است و اكنون در مدار دائمي آن به سر مي برد) برداشت كرده است. تخيل او به ما اين امكان را مي دهد تا ديداري كوتاه از اين مناظر فراموش ناشدني داشته باشيم.

حلقه هاي زحل
 

شما در تروپوسفر زحل در زير باشكوه ترين ساختار حلقوي در منظومه ي شمسي در حال حركت هستيد، چند منظره ي بسيار شگفت انگيز ديده مي شود. حلقه هاي يخي سفيد 75 هزار كيلومتر بر فراز سرتان مرتفع شده اند. درخشش حلقه ها همه چيز را در اطراف تان روشن مي كند. حداقل شش هلال از قمرها در آسمان وجود دارند. نور حاصل از غروب آفتاب در غباري از بلورهاي آمونياك پراكنده مي شود و خورشيدي كاذب ايجاد مي كند. ابرهاي آمونياك با سرعتي بيش از 1500 كيلومتر بر ساعت از كنارتان مي گذرند و شما را به اين سو و آن سو هل مي دهند. اين ها از سريع ترين بادها در منظومه شمسي اند. بيش از 30 هزاركيلومتر پايين تر، در فشاري كه هيچ شيء دست ساخته ي بشر دوام نمي آورد اقيانوس يك پارچه اي از هيدروژن فلزي مايع وجود دارد. هيچ مكان فرودي بر سطح اين سياره وجود ندارد.

لكه ي سرخ مشتر
 

براي گردشگران، به دست آوردن مقياسي درست از بزرگ ترين گردباد منظومه ي شمسي دشوار است. از اين منظر، فقط بخش كوچكي از لكه ي سرخ بزرگ مشتري را مي توان مشاهده كرد. اين لكه دست كم تا هشت كيلومتر بالاتر از ابرهاي مجاور وجود دارد. جرقه هاي آذرخش، كه مي توانند يك شهر را تكه تكه كنند، در پايين اين لكه درون ابرهاي پايين تر شكسته و منفجر مي شوند.
بادها در لبه ي خارجي گردباد، با سرعتي بيش از 400 كيلومتر بر ساعت مي چرخند. لكه هر هفت روز يكبار درجهت خلاف عقربه هاي ساعت مي چرخد. آشوبي كه اين طوفان بزرگ به پا مي كند شديد است و صداي آن مهيب، دست كم دو سياره به اندازه ي زمين مي توانند در اين طوفان غول آسا جا بگيرند طوفاني كه در نيم كره ي جنوبي مشتري واقع شده است و دست كم 400 سال از عمرش مي گذرد و هيچ نشاني از توقف در آن وجود ندارد.

دره هاي مارينر يخ
 

اين دره 65 كيلومتر عمق دارد و آن قدر پهن است كه در بعضي جاها بايد براي ديدن آن طرف دره خود را به زحمت بيندازيد. اين شكاف بزرگ كه از ناهمواري ها ناشي شده است مي تواند فاصله ي بين تهران تا لندن را پوشش دهد. درازاي آن يك چهارم دايره اي است كه به دور سياره مي گردد. بنابراين طلوع آفتاب در يك طرف آن شش ساعت زودتر از غروب آفتاب در طرف ديگرش اتفاق مي افتد. يك بار در گذشته آب از بخش هاي بزرگي از اين فضاي عظيم با سرعت عبور كرده است. در اين تصوير گردشگري هنگامي كه خورشيد بر فراز ديواره ي شمالي دره غروب مي كند غباري از يخ را مي بيند كه دره را پر كرده است.

آب فشان هاي تريتون
 

بازديدكنندگان از بزرگ ترين قمر نپتون، تريتون، از آرايشي كه از چشمه هاي سردي كه احتمالاً تركيبي از شبنم يخ زده ي نيتروژن و تركيبات آلي تيره است لذت خواهند برد. صداي اين آب فشان هاي ظاهراً تيره، هم زمان با اين كه بيش از 8 هزار متر به سوي جوّ نازك جريان مي يابند و پيش از آن كه بالاي آن ها با بادهاي غالب ربوده شود ممكن است از كيلومترها دورتر به گوش برسد. متان و يخ نيتروژن اين دنيايي را كه دماي سطحش تقريباً تا 200- درجه ي سلسيوس كاهش مي يابد، مي پوشانند.

آب فشان هاي انسلادوس
 

پيش از اين كه آن را ببينيد احساسش مي كنيد. غرشي نحس، در سينه و بالاي پاهايتان عميقاً طنين انداز مي شود. اين جا هيچ صدايي وجود ندارد و سپس فوران آغاز مي شود. دو توده ي ابريخي بسيار بزرگ از زير سطح انسلادوس فوران مي كنند و بلورهاي يخ را با سرعتي بيش از 1600 كيلومتر بر ساعت به فضا پرتاب مي كنند. شدت اين فوران بي صدا، با نور خورشيدمان از دوردست مشخص مي شود. انسلادوس با داشتن فقط يك شانزدهم گرانش ماه ما، ششمين قمر بزرگ زحل، جايي نيست كه پا گذاشتن به آن به آساني امكان پذير باشد.

قله هاي هميشه روشن
 

در جايي نه خيلي دورتر از خانه مان زمين، روي ماه خودمان، چشم انداز بي نظيري وجود دارد. قله هاي به اصطلاح «هميشه روشن» كه در سال 1994/1373 روي گودال پيري نزديك قطب شمال ماه كشف شد تنها ناحيه ي شناخته شده در منظومه ي شمسي است كه خورشيد هيچ گاه در آن غروب نمي كند. ممكن است چنين مناطقي روي عطارد وجود داشته باشند اما تاكنون ديده نشده اند. اين شرايط استثنايي به اين علت رخ مي دهند كه محور چرخش ماه اندكي نسبت به صفحه ي مداري خودش و زمين به دور خورشيد منحرف است. اين محل علاوه بر اين كه حتماً جاذبه ي گردشگري خواهد شد، ممكن است روزي مكان نخستين پايگاه در ماه باشد. دماي اين منطقه نوسان نسبتاً اندكي دارد كه باعث ايجاد مكاني مطلوب براي سكونت مي شود. امتياز ديگر اين جا، احتمال وجود يخ در آن است.

گودال هرشل در ميماس
 

صعود كنندگان به قله اي در مركز گودال هرشل روي قمر زحل (ميماس) خود را بيش از 6 هزار متر بالاتر از كف اين گودال خواهند يافت. هم زمان با غروب زحل بر حاشيه ي اين دهانه كه با ديواره هايي كه تقريباً 5 هزار متر ارتفاع دارند احاطه شده است، گردشگران ممكن است متعجب شوند كه چگونه ميماس پس از چنين برخوردي كه اين گودال 13 كيلومتري (تقريباً يك سوم قطر اين قمر) را شكل داده، پابرجا مانده است.

طلوع آفتاب در عطارد
 

طلوع و غروب خورشيد روي عطارد تماشايي است. خورشيد در يك روز عطارد در آسمان آن، دوبار براي طلوع و غروب و با اندازه ي 2/5 برابر بزرگ تر از آن چه از زمين مي بينيم، ظاهر مي شود. خورشيد طلوع مي كند سپس كماني را در عرض آسمان مي پيمايد. بعد مي ايستد و به سمت افق مشرق باز مي گردد و دوباره متوقف مي شود. سرانجام سيرش را به سوي افق مغرب تكرار مي كند. اين مانور هوايي به دو علت رخ مي دهد: نخست اين كه عطارد در هر دو بار گردش به دور خورشيد سه بار به دور خود مي چرخد و علت بعدي بيضوي بودن مدار عطارد است.
برگرفته از: scientific American, April 2010
منبع:نشريه نجوم، شماره 215
/ع