جوشنده هاي اسرار آميز زمين
جوشنده هاي اسرار آميز زمين
جوشنده هاي اسرار آميز زمين
نويسنده : فاطمه شيري
زير عنوان:در كشورمان چشمه هاي طبيعي و عجيب و شگفت آور زيادي وجود دارند كه هر كدامشان به تنهايي مي توانند به عنوان يكي از عجايب مشهور دنيا باشند
چشمه خشن
كريم خزري ـ كارشناس محيط زيست سردشت ـ درباره اين چشمه آهكي مي گويد: «در زبان كردي كاني به معني چشمه است و گراوان تركيبي است از دو كلمه گر و آوان . آو يعني آب و آوان هم جمع آب هاست . مردم كرد زبان گر را به سطوح آهكي اطراف چشمه كه زبر و خشن است نسبت مي دهند.»
آب اين چشمه معدني گرم و جوشان است اما چيزي كه باعث زيبايي اين چشمه شده آهك هاي رسوب كرده زيبايي است كه اطراف چشمه به چشم مي خورند.
اين چشمه آهك ساز در كف دره كاني گويز و روي رودخانه كاني گويز قرار گرفته و تركيبات آهكي بر جاي مانده بر اثر گذشت زمان توده آهكي زيبا و منحصر به فردي را كنار اين چشمه خلق كرده و مساحت توده آهكي ايجاد شده حدود 2900 مترمربع است .
اين چشمه جزء چشمه هاي آب معدني حوضه آبريز رودخانه زاب است .
چشمه تاپ تاپ مي كند
آب تني در چشمه تاپ تاپان هم مانند خيلي از چشمه هاي ديگر خاصيت درماني دارد و باعث بهبود نسبي بعضي بيماري هاي پوستي يا درد مفاصل مي شود اين چشمه شفابخش در كنار جاده آذرشهرـ عجب شير و در پنج كيلومتري آذر شهر واقع شده است .
تاپ تاپان در گذشته هاي دور حفره هاي زيادي داشته كه آب از آنها خارج مي شده است. اما به گفته سعيد رحيمي مقدم ـ مسؤول انجمن ميراث فرهنگي و گردشگري آذرشهر ـ خيلي از اين حفره ها در حال حاضر خشك شده و حالا آب گازدار فقط از سرچشمه آن خارج مي شود. آب اين چشمه گازدار از نهرهاي باريكي وارد استخر بزرگي مي شوند كه طول آن 29 متر و عرضش 22 متر است .
آب چشمه تاپ تاپان سرشار از املاحي مانند كلسيم ، كلر ، سولفات منيزيم و آهن است . بهتر است فكر خوردن حتي يك جرعه از اين آب را از ذهنتان خارج كنيد؛ چرا كه اين آب طعم گس دارد. در اطراف آذر شهر كوه هاي آتشفشاني خاموش زيادي به چشم مي خورد؛ به همين دليل آب اين چشمه در مسيري كه عبور مي كند رسوباتي بر جاي مي گذارد كه به مرور زمان روي هم انباشته مي شوند و سنگ هاي «تراورتن» يا همان سنگ هاي مرمري، ليمويي و گردويي اي را كه براي تزئين نماي ساختمان ها استفاده مي شود بر جاي مي گذارد.
به گفته كارشناس ميراث فرهنگي آذرشهر يكي از جهانگردان آمريكايي به نام ويلسون در خاطرات خود از سفر به ايران نوشته:«معروف ترين مرمر به رنگ هاي قرمز ، سبز و سفيد در منطقه جنوب غربي آذرشهر وجود دارد كه از سرچشمه بلوري اين شهر ايجاد شده است .»
مسؤولان ميراث فرهنگي آذرشهر در تلاش هستند اين منطقه زيبا و ديدني را به محلي مخصوص براي آب درماني تبديل كنند.
چشمه رنگين كمان
چشمه هاي باداب سورت از رشته كوه هاي البرز سرچشمه مي گيرند طي سال هاي گذشته در مسير خود چندين حوضچه كوچك زيبا به وجود آورده اند . رنگ هاي منحصر به فرد اين چشمه ها يكي از جاذبه هاي اين منطقه است . باداب سورت در ارتفاع 1841 متري از سطح دريا قرار گرفته است . مردم نام اين چشمه را باداب سورت گذاشته اند . در زبان مازندراني «وا» يعني باد و«اُ» به معني آب است .در مازندران بيشتر مردم اين چشمه را به نام «وااُسورت» مي شناسند.
به گفته ماه فروزي چشم هاي آب گرمي كه در ايران وجود دارند 11 گونه هستند كه دو نمونه آنها در روستاي باداب سورت وجود دارد. اين چشمه ها دره اي و گسلي هستند . چشمه اي كه در قسمت شرق اين منطقه قرار گرفته چشمه اي گسلي است كه داراي نمك زيادي است و آبش تلخ است .
چشمه هاي ديگر داراي كلر ، سديم و گوگرد است علت رنگ آب اين چشمه ها هم وجود تركيباتي است كه در آب وجود دارد و آب را به رنگ زرد و قرمز درآورده است .
چشمه قيرجوشان
چشمه قيري كه از آن حرف مي زنيم در پنج كيلومتري دهلران ايلام قرار گرفته است ؛ «زماني كه به نزديكي اين چشمه برسيد به راحتي مي توانيد بوي آن را احساس كنيد . قطر دهانه اين چشمه نه متر است .» اينها را امين نظريان مي گويد.
او كه كارشناس طرح و توسعه گردشگري شهرستان ايلام است در ادامه مي گويد : «محدوده چشمه را با فنسي سقف دار پوشانده اند چرا كه در گذشته جانوران زيادي براي رفع تشنگي به طرف اين چشمه مي آمدند و بعد از خوردن آب اين چشمه تلف مي شدند.» چشمه قير دهلران دوسال است كه منطقه نمونه گردشگري شناخته شده است .
سرزمين چشمه ها
افت فشار در چشمه
چشمه آب پرتقال
كنار اين چشمه عجيب مقبره امامزاده جلال الدين هم ساخته شده ؛ براي همين خيلي ها كه به زيارت مي روند در مسير به ديدن اين چشمه ها هم مي روند.
«در كنار اين چشمه نارنجي رنگ ، امامزاده اي واقع شده كه مردم آن را به نام امامزاده جلال الدين مي شناسند . گويا نسب اين امامزاده به امام هشتم (ع) مي رسد.» اينها را آوات مكاري ـ كارشناس ميراث فرهنگي و صنايع دستي كردستان ـ مي گويد كه او درباره اين چشمه تحقيقات زيادي انجام داده درباره علت نامگذاري اين چشمه به بابا گرگر مي گويد : «در منطقه اي كه امامزاده و چشمه در آن قرار گرفته به خاطر تحريك هاي زمين گاز گوگرد زيادي خارج مي شود علاوه بر اين در قسمت از منطقه ، فشار گاز آب را هم همراه خود از دل زمين بيرون مي آورد و باعث به وجود آمدن چشمه مي شود. واژه گر به زبان كردي به معناي آتش است؛ براي همين ترجمه بابا گرگر را شايد بتوان ، پدر چشمه گرم و آتشي بيان كرد.»
اما نام اين چشمه براي اهالي ترك نشين زنجان و همدان تعريف ديگري دارد؛ «گر در زبان تركي معناي نگاه كردن مي دهد . گر گر يعني نگاه كن نگاه كن! اما درباره انتخاب اين نام روايت هاي مختلفي بين مردم وجود دارد . مثلا عده اي مي گويند روزي امامزاده جلال الدين در حال نماز خواندن بوده كه آب با فشار از دل زمين خارج مي شود و پسرش كه شاهد اين ماجرا بوده به زبان تركي مي گويد : :بابا گرگر؛ يعني بابا نگاه كن!»
به گفته آقاي كارشناس اين چشمه از چند چشمه كوچك تشكيل شده است كه بزرگ ترين آن را «دگنز» مي نامند كه به معني همان درياچه است .
آب چشمه باباگر به خاطر املاحي كه دارد نارنجي رنگ است و در بررسي هايي كه روي آن صورت گرفته مشخص شده اين چشمه داراي فسفات ، گوگرد ، كلر، منيزيم و كلسيم است .
مساحت چشمه هم حدود 150 متر مربع است ؛ «مردم معتقدند آب اين چشمه خاصيت درماني دارد؛ براي همين خيلي ها در آن آب تني مي كنند؛ اما متاسفانه به خاطر اينكه اين چشمه نسبتا عميق است افراد زيادي را به كام مرگ كشيده .»
باورهاي عاميانه
بعضي بومياني كه در نزديكي بابا گرگر زندگي مي كنند حتي انگشترشان را درون اين حفره مي اندازند و بعد با پارچه و به كمك دست جلوي خروج گاز را به مدتي نگه مي دارند و زماني كه گاز زيادي در حفره جمع شد به سرعت دستشان را از روي حفره بر مي دارند تا گاز با فشار خارج شود. اگر در همين موقع فشار گاز انگشتر يا سكه شان را به بيرون پرتاب كند خوشحال مي شوند و تصور مي كنند ، بخت با آنها يار شده است.
اژدهاي سنگي
درباره اين اژدها و تبديل شدنش به سنگ ، باورهاي عاميانه جالبي بين بوميان منطقه وجود دارد؛ «اهالي اين منطقه مي گويند در گذشته هاي خيلي دور اين اژدها قصد حمله به مردم را داشته كه به اذن خداوند اين اژدها را تبديل به سنگ كرده.»
همه اين ديدني ها دست به دست هم داده تا باباگرگر به منطقه توريستي تبديل شود.
هنوز شرايط مناسبي براي استفاده آب معدني اين منطقه فراهم نشده ، تنها حدود 20 اتاقك براي اسكان مسافران در باباگرگر ساخته شده و مسافران مي توانند در آنها ساكن شوند و از آب چشمه استفاده كنند.
چشمه آتشين
خيلي ها سالانه از شهرهاي دور و نزديك به سراغ اين چشمه مي روند تا در ملحي كه با استفاده از آب اين چشمه ، استخر مناسبي تهيه شده آب تني كنند؛ «از آنجايي كه آب اين چشمه بسيار داغ است ، بدون ايجاد شرايط مناسب نمي توان از آن استفاده كرد؛ به همين دليل شرايطي فراهم شده تا مردم بتوانند براي شنا و درمان بيماري هايشان از چشمه طبيعي نهايت استفاده را ببرند.»
به گفته معاون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اردبيل يكي از اعجاب انگيزترين پديده هاي كشور در سبلان وجود دارد؛ به اين دليل كه در كنار اين چشمه داغ ، شاهراه هاي آبي وجود دارد كه آبشان به قدري خنك است كه نمي توانيد از سرما وارد آن شويد . در فاصله 500 متري از مظهر چشمه ، فضايي ساخته شده كه در آن آب داغ چشمه با آب خنك رودخانه مخلوط و مناسب آب تني مي شود؛ «در اين فضا هم استخر و جكوزي وجود دارد و هم كافه و رستوران ؛ بدين ترتيب مسافران مي تموانند از اين محيط نهايت اسفتاده را ببرند.»
چشمه گل فشان
حباب هاي گلي سه دقيقه طول مي كشد تا شكل بگيرند و بعد از بين بروند. اين حباب ها را مخلوطي از گل و آب تشكيل مي دهد كه ابتدا خاكستري رنگ هستند اما بعد از سرازير شدن شان در كناره هاي حفره خشك شده و به رنگ صورتي روشن در مي آيند.
چشمه هاي گل افشان پديده اي جالب هستند كه همه ساله مسافران زيادي را به خاش مي كشانند. گل افشان ها چشمه هاي طبيعي و آتشفشاني اي هستند كه به جاي گدازه از دهانه آنها گاز همراه با گل و آب خارج مي شود. بوميان خاش از چشمه پير گل براي درمان بعضي از بيماري هاي پوستي هم استفاده مي كنند. آنها گل اين چشمه را به بدنشان مي مالند و مدعي هستند كه بيماري پوستي شان بر طرف مي شود.
سرزمين چشمه ها
چشمه دمكش يكي از استثنايي ترين و شگفت انگيز ترين چشمه هاي كشورمان است كه هنوز راز قطع و وصل شدنش فاش نشده . چشمه دمكش در روستاي سكيجور از توابع دهستان اوشيان و در پنج كيلومتري غرب چابكسر قرار دارد .
محمد علي عابدي ـ مسؤول پايگاه گردشگري رودسر ـ درباره اين چشمه استثنايي مي گويد : «آب چشمه دمكش از كوه هاي البرز سرچشمه مي گيرد. شگفتي اين چشمه كه براي هر تازه واردي عجيب و خارق العاده است قطع و وصل شدن آب آن است.»
مقدار آب چشمه دمكش در زمستان ها و اوايل بهار 574 ليتر در ثانيه است و در تابستان ها اين مقدار به 58 ليتر در ثانيه مي رسد.
خيلي ها براي پيدا كردن جوابي براي قطع و وصل شدن آب اين چشمه تا به امروز تحقيق كرده اند اما هنوز هيچ شخصي دليل درستي براي اين حالت پيدا نكرده است .
درباره علت قطع و وصل شدن آب اين چشمه نظرات مختلفي داده شده . عده اي قطع و وصل شدن آب چشمه را ناشي از جزر و مد درياي خزر مي دانند؛ اما به گفته آقاي عابدي خيلي ها هم مي گويند سنگي در مسير آب اين چشمه قرار گرفته كه مانند الاكلنگ عمل مي كند و مسير آب را بعضي وقت ها مي بندد و باز مي كند.
آنها معتقدند هر زمان كه آب در مخزن پشت سنگ جمع مي شود، سنگ بر مي گردد و آب از چشمه جاري مي شود اما وقتي آب از داخل مخزن پشت سنگ به طور كامل تخليه شد دوباره سنگ به حالت اولش بر مي گردد و جلوي آب را مي گيرد.
آب اين چشمه در زمستان هر چهار ساعت يك بار قطع مي شود و در تابستان هر دو ساعت يك بار ؛ «در حال حاضر نظرهايي كه درباره چشمه وجود دارد قطعي نيست و راز قطع و وصل بودن جريان آب اين چشمه زماني ثابت مي شود كه عكس برداري ماهواره اي از آن صورت گيرد.»
آب چشمه دمكش داراي آهن است و اهالي مي گويند براي درمان بيماري سنگ كليه به خاطر املاح معدني كمي كه دارد مفيد است.
منبع:همشهري سر نخ،ش 67
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}