مقاومت زنان ایرانی در برابر کشف حجاب رضاخانی
پرونده

در آستانة کودتای سوم اسفند برای ترویج بی‌حجابی، اقدامات چشم‌گیری صورت گرفت. پس از کودتای رضاخان، عده‌ای جهود با طرح این موضوع که حجاب در دین موسی(ع) جایگاهی ندارد، در روزنامه‌های خود به موضوع کشف حجاب و آزادی زنان پرداختند. رضاخان هم که پس از سفرش به ترکیه و ملاقات با «مصطفی کمال آتاتورک» پیشرفت ترکیه را به دلیل رفع حجاب تلقی می‌کرد، در سال 1307، با طرح موضوع متحدالشکل کردن لباس مردان، کشف حجاب زنان را مقدمه‌چینی کرد. وی در 17 دی‌ 1314 طی مراسمی در دانشسرای دختران تهران که با حضور شخص رضاخان و همسر و دختران بی‌حجاب او برگزار شد، قانون کشف حجاب را نیز به اجرا درآورد و استفاده از روسری، چادر نماز، کلاه، یقه و... را به منظور حجاب ممنوع اعلام کرد. از آن پس به رانندگان اتوبوس اخطار داده شد که زن باحجاب را سوار نکنند و مسئولان گرمابه‌ها آن‌ها را به حمام راه ندهند. به کارمندان دولت نیز دستور داده شد که همسران خود را بدون حجاب در مجالس حاضر کنند و برای این کار بیست تومان مساعده بگیرند تا بتوانند زنان خود را آراسته‌تر در معرض دید عموم قرار دهند؛ در غیر این صورت اخراج می‌شدند.
هرگونه مخالفت و مقاومتی به شدت سرکوب می‌شد و برخی از روحانیان کشته یا زندانی و تبعید شدند. نیروهای دولتی وظیفه داشتند که هر جا زن یا دختری را با چادر یا روبنده دیدند، با استفاده از روش‌های خشونت‌بار یا هر شکل دیگر، حجاب او را بردارند. اگر ماموران زنی را باحجاب می‌دیدند، با برداشتن حجابش، به دنبال او تا خانه‌اش می‌رفتند و صندوقچه خانه‌اش را می‌دیدند تا اگر چادر یا روسری در آن بود، قطعه قطعه کنند و دور بریزند.
در مقابل، زنان ایرانی ترک خیابان کردند، ولی ترک حجاب نکردند. بعضی از آن‌ها به مدت شش سال از خانه بیرون نیامدند تا بی‌حجاب دیده نشوند و حتی به حمام نمی‌رفتند؛ با این‌که حمامی در منزل نداشتند. آن‌ها از رفتن دخترانشان به مدرسه جلوگیری می‌کردند. از مردان نیز خواسته شد که همسرانشان را با خود به مجالس کشف حجاب ببرند و اگر نمی‌بردند یا باحجاب می‌بردند، اخراج می‌شدند. بعضی‌ها هم که حاضر به قبول شرایط نبودند، دست به خودکشی زدند؛ حتی همسر «صدرالاشرف» (وزیر دادگستری وقت) پس از حاضر شدن در یکی از این مراسم، از غصه مریض شد و دیگر از خانه بیرون نیامد تا یک سال بعد فوت شد و جنازه‌اش از خانه بیرون رفت.
بدین ترتیب، پس از ترکیه، ایران دومین کشور مسلمانی بود که رسماً حجاب را ممنوع کرد و تا شهریور 1320، به مدت شش سال فشارهای بی‌امان نیروهای دولتی در سراسر کشور برای منع زنان برای استفاده از هر نوع حجاب ادامه یافت، ولی با فرار رضاخان از کشور، اوضاع به وضعیت ابتدایی خود بازگشت، پوچ بودن تلاش او برای استحالة فرهنگی زنان آشکار شد و دیگر بار زنان ایرانی با استفاده از حجاب، در اماکن عمومی حضور یافتند.
منبع: ماهنامه امتداد شماره 60