اثرات شکرگزاری در رفتار و زندگی

لزوم توجه به نعمات خدادادی و جنبه های مثبت زندگی و شکرگزاری

از اصول مهمی که هم به عنوان یکی از اصول بهداشت روانی و هم روان درمانی فردی و گروهی می توان از آموزشهای اسلامی استنباط نمود، لزوم توجه به نعمات خدادادی و جنبه های مثبت زندگی و شکر‌گزاری است. آموزشهای متعددی در قرآن مجید و دستورات اسلامی وجود دارند که در این مورد آموزش‌ می دهند و امر به شکر می نمایند.(1) مقصود از شکر، یادآوری نعمت و اظهار آن است و خود به سه صورت امکان پیاده شدن می یابد:
1ــ یادآوری (شکر قلب).
2ــ بیان نعمت و شکرگزاری آن (شکر زبان).
3ــ شکرگزاری از نعمت به صورت متناسب با آن (شکر جوارح).
شکرگزاری عملاً یکی از نتایج رشد فرد و دستیابی به حکمت است (2) و بهترین شکر، فرمانبرداری از فرامین الهی است.(3) به منظور شکرگزاری، دستور داده شده است که نعمات خداوند را یادآورند (4) و بازگو نمایند (5) و توجه نمایند که نعمات او بر انسان قابل شمارش نیستند.(6)
یادآوری نعمات خداوند به عنوان یکی از وسایل دستیابی به فلاح و رستگاری تلقی شده است.(7) مهمترین نعمت که خداوند با اعطای آن به انسان بر او منت نهاده است، ایمان به خدا است که او را از سقوط بازداشته و به رشد و تکامل و در نتیجه قرب خداوند، رهنمون می‌گردد.(8) در حقیقت با برخورداری از اسلام و ایمان، فرد بزرگترین جنبه مثبت را در جهان دارد و در نتیجه از ثروت و قدرتی برخوردار است که با هیچ نعمت دیگری قابل مقایسه نیست.

نتایج عملی شکرگزاری

استفاده ای که از این اصل در روان درمانی فردی و گروهی می توان نمود در موارد زیر است:
1ــ ممکن است فرد به علت عدم توجه به جنبه های مثبت زندگی خویش (نعمت های خدادادی) احساس افسردگی و نومیدی نماید. با توجه به بررسیهای بالینی که خود اینجانب داشته ام، تعداد این افراد کم نیستند و می توان با توجه دادن و شمردن جنبه های مثبت زندگی آنها که واقعاً برای هر فرد غیرقابل شمارش هستند، او را به زندگی امیدوار و به سمت رشد بیشتر هدایت کرد. در این موارد می توان و باید به فرد گوشزد کرد که در صورت از بین رفتن جنبه های مثبت فعلی چه احساسی خواهد داشت و باید علی رغم مشکلاتی که دارد با توجه به جنبه های مثبت، با آنها کنار بیاید. نتیجه عملی این روش را بلافاصله می توان در فرد مشاهده نمود. در مواردی که حتی علایم بیماری به وجود نیامده اند، لازم است فرد و جامعه را به جنبه های مثبت زندگی خود متوجه نمود و به آنها آموزش داد که شکرگزاری، تنها نباید جنبه ی زبانی داشته باشد. بلکه باید سعی نمایند ضمن آنکه از این جنبه ها در راههای معقول و رشد بیشتر خود و جامعه استفاده می کنند، نسبت به رشد جامعه، حداکثر کوشش را بنمایند. در غیر این صورت وعید خداوند و از بین رفتن این جنبه های مثبت تحقیق خواهد یافت.

پی نوشت ها :

1- و اذتاذن ربکم لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید. و یاد آورید هنگامی که را که خداوند اعلام فرمود اگر شکر گزارید حتماً نعمت خود را بر شما زیاد می‌گردانم و اگر کفران نمایید یقیناً عذاب من سخت خواهد بود. سورة ابراهیم (14) آیة 7.
2- و لقد اتینا لقمان الحکمه ان اشکر لله و من شکر فانما یشکر لنفسه. و ما به لقمان حکمت دادیم تا خدای را شکر گزارد و هر کس شکر گزارد به نفع خود او خواهد بود. سورة لقمان (31) آیة 12.
3- شکر النعم اجتناب المحارم. حضرت صادق (ع) فرمود شکرگزاری نعمت دوری کردن از محرمات است. قاموس قرآن، ج 4.
4- و اذکروا نعمت الله علیکم. نعمات خداوند را بر شما به یاد آورید. سورة بقره (2) آیة 231. سورة آل عمران (3) آیة 103، سورة مائده (5) آیة 7.
5- و اما بنعمه ربک فحدث. نعمت الهی را بازگو نما. سورة ضحی (93) آیة 11.
6- و ان تعدوا نعمت الله لاتحصوها. اگر نعمات خداوند را بشمارید قادر به شمارش آن‌ها نخواهید بود.
7- فاذکروا آلاء الله لعلکم تفلحون. نعمات خداوند را یاد آورید شاید رستگار شوید. سورة اعراف (7) آیة 69.
8- یمنون علیک ان اسلموا قل لاتمنوا علی اسلامکم بل الله یمن علیکم ان هدیکم للایمان ان کنتم صادقین. بر تو منت می‌نهند که اسلام آورند بگو با اسلام آوردن خود بر من منت گذارید بلکه خداوند منت می‌گذارد که شما را به ایمان راه نمود اگر راست می‌گویید. سورة حجرات (49) آیة 17.

منبع :حسینی، ابوالقاسم، (1378)، اصول بهداشت روانی: بررسی مقدماتی اصول بهداشت روانی، روان درمانی و برنامه ریزی در مکتب اسلام، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، شرکت به نشر