قلب يا معده، كدام كمك مي خواهند؟ ...

بسياري از ما سوزش سر دل و درد معده را تجربه كرده و بيشتر مواقع با ترس فكر كرده ايم كه به حمله ي قلبي دچار شده ايم؛ چرا كه محل درد نزديك به قلب است و ما قبل از هر چيز به حمله ي قلبي فكر مي كنيم. عكس اين حالت هم اتفاق مي افتد؛ فرد درد قفسه ي سينه ي خود را درد معده دانسته و به پزشك مراجعه نمي كند و گاه اين اشتباه باعث مي شود كه فرد جانش را از دست بدهد. حال اين سوال مطرح است كه تفاوت اين دو درد چيست و ما چطور آنها را از هم تشخيص دهيم؟ در اينجا پاسخ سوالات خود را خواهيد يافت. سه سال پيش، آقاي «پ» وقتي در خانه مشغول مطالعه بود، دردي در قفسه ي سينه اش احساس كرد. او نمي دانست اين درد از قلب اوست يا اينكه همان معده درد قديمي مجدد عود كرده است، شايد هم به خاطر چيز ديگري بود؛ ولي تنها چيزي كه او مي دانست اين بود كه در قفسه ي سينه اش احساس درد و سنگيني مي كند؛ انگار كه كسي روي سينه اش نشسته است. او سعي كرد به اين درد توجهي نكند و به مطالعه ادامه داد. ولي پس از گذشت دو ساعت ديگر نتوانست درد را تحمل كند و به درمانگاه محله شان مراجعه كرد. در آنجا بود كه پزشك عمومي پس از معاينه ي اوليه فورا او را به اورژانس يك بيمارستان ارجاع داد. در بيمارستان فشار خون او 18 روي 11 بود. پس از گرفتن نوار قلبي و معاينات لازم، معلوم شد كه آقاي «پ» سكته نكرده و بررسي هاي بعدي نشان داد كه اين درد به خاطر برگشت اسيد معده و التهاب مري ايجاد شده است. اين حالتي است كه بسياري از ما آن را تجربه مي كنيم؛ ولي هميشه درد آن طور كه آقاي «پ» تجربه كرد، نيست.

وقتي مغز گيج مي شود ...
 

حال ببينيم علت اينكه افراد هنگام بروز چنين دردهايي نمي توانند منشا آن را به درستي پيدا كنند چيست؟ چرا ما متوجه نمي شويم كه معده مان درد مي كند يا اين قلب مان است كه به ما هشدار مي دهد و به اورژانس نياز دارد؟ علت اين حالت را بايد در مغز جستجو كرد. در واقع سلول هاي عصبي (نورون ها) موجود در معده و قلب به روشني به مغز پيام نمي دهند تا مغز منشا درد را درست تشخيص دهد. نورون هاي موجود در قفسه ي سينه به اندازه ي نورون هاي دست و پا اختصاص يافته نيستند. «دكتر استفان كوپكي»، متخصص قلب در مركز پزشكي مايوكلينيك در اين باره مي گويد: «اگر شما با چكش روي انگشت كوچك كسي بزنيد، او مي تواند تشخيص دهد كه كدام انگشتش ضربه خورده است؛ ولي اگر ريه، قلب، پانكراس، مري يا معده ي كسي دچار مشكل شود، نمي تواند منشا درد را تشخيص دهد و فقط مي گويد قفسه ي سينه اش درد مي كند. مشكل اينجاست كه بسياري از كساني كه سكته ي قلبي مي كنند علائم خفيفي دارند كه به آنها بي توجهند».

دردهايي مشابه درد قلب
 

ريفلاكس (بازگشت اسيد معده به داخل مري) و بعضي ديگر از مشكلات گوارشي مانند زخم معده، اسپاسم هاي (انقباض ها) عضلات مري، درد كيسه ي صفرا و التهاب پانكراس (لوزالمعده) همگي مي توانند باعث درد قفسه ي سينه شوند كه شبيه درد ناشي از سكته ي قلبي است. هنگام بروز سكته ي قلبي، خون كافي به قلب نمي رسد، زيرا عروقي كه قلب را تغذيه مي كنند به دلايلي چون گرفتگي نمي توانند خون كافي به عضله ي قلب برسانند. برخي از كساني كه به خاطر سكته ي قلبي دچار درد قفسه ي سينه مي شوند مي گويند انگار يك فيل روي سينه ي آنها نشسته است.
بنا بر آمار منتشر شده توسط موسسه ي پزشكي مايوكلينيك، سالانه حدود 300 هزار مورد درد قفسه ي سينه كه منشأ آنها قلب نيست گزارش مي شود. به عبارتي، تقريبا بين 22 تا 66 درصد از افرادي كه به خاطر درد سينه به اورژانس ها مراجعه مي كنند، دچار ريفلاكس مزمن هستند. افرادي كه به دليل مشكلات گوارشي يا قلبي با درد سينه مراجعه مي كنند علائم مختلفي دارند؛ با اين حال مي توان بين دردهاي ناشي از مشكلات گوارشي و قلبي تفاوت قائل شد.

زماني كه قلب هشدار مي دهد ...
 

اگر درد قفسه ي سينه ي شما درد قلبي باشد، در سينه تان احساس سنگيني و فشار مي كنيد. درد معمولا با فعاليت يا استرس بدتر مي شود، ممكن است به پشت، گردن، فك ها و بازوها سرايت كند. گاهي هم طرف راست سينه درد مي گيرد. بسياري افراد عرق سرد مي كنند، احساس گيجي دارند، ممكن است استفراغ كنند يا تنگي نفس و نبض نامنظم داشته باشند. همچنين، با وجود عوامل خطرساز مانند ديابت، كلسترول بالا، اضافه وزن يا سابقه ي خانوادگي بيماري قلبي بايد شك كنيد كه درد قفسه ي سينه تان درد قلبي است. سن و سال هم نكته ي قابل توجهي است. بيماري هاي قلبي معمولا در مردان بالاي 45 سال و زنان بالاي 55 سال شايع تر است. البته در حال حاضر سن سكته ي قلبي پايين آمده است و حتي در مواردي افراد زير 30 سال هم با چنين دردهايي مراجعه مي كنند و تشخيص سكته ي قلبي داده مي شود. پس توجه به اين علائم بسيار مهم است.

مدت درد ...
 

مدت زماني كه درد به طول مي انجامد هم نشانه ي ديگري است كه به تشخيص درد كمك مي كند. اگر درد قفسه ي سينه بيش از 15 دقيقه طول بكشد و با استراحت بهتر نشود، بايد هر چه سريع تر به اورژانس مراجعه كرد. دردهاي ناشي از ريفلاكس مي توانند تا چند ساعت ادامه يابند.

نوع درد؛ راهنمايي ديگر
 

درد ناشي از مشكلات گوارشي معمولا درد تيزتري است و مي تواند با خوردن يك غذاي چرب يا تند بدتر شود. بسياري اوقات اين درد با تغيير حالت فيزيكي تغيير مي كند؛ مثلا وقتي خم مي شويد يا دراز مي كشيد بدتر مي شود. گاهي اوقات هم اسيد معده وارد مري شده و مزه ي تلخ آن در دهان تان احساس مي شود.

استثنا هميشه هست ...
 

پزشكان متخصص قلب و عروق معتقدند كه هميشه براي اين قوانين استثناهايي وجود دارد. دكتر «جوليوس ام. گاردين»، رئيس درپارتمان بيماري هاي داخلي مركز پزشكي هاي ساك در جورجيا مي گويد، «برخي بيماراني كه درد قفسه ي سينه ي آنها منشأ قلبي دارد، پس از خوردن يك غذاي سنگين به آن دچار مي شوند؛ زيرا جريان خون براي هضم اين غذاي سنگين از قلب به سمت دستگاه گوارش متمركز مي شود.

علائم گيج كننده
 

علائم نامعمول و عجيب سكته ي قلبي بيشتر در زنان و افراد مسن ديده مي شود و مردان جوان كمتر چنين علائمي دارند. برخي از زنان استفراغ كرده و به شدت احساس خستگي مي كنند. گاهي اوقات افراد مسن بي حال مي شوند، تنگي نفس پيدا مي كنند يا اين كه مي گويند حال شان به طور كلي خيلي بد است. از دندان درد (حتي درد دندان مصنوعي شان) شكايت مي كنند.

اگر شك داريد، درنگ نكنيد
 

اگر واقعا نمي توانيد نوع درد را تشخيص دهيد و همچنان قفسه ي سينه تان سنگين است، در آن احساس گرفتگي مي كنيد، عرق كرده ايد، رنگ تان پريده و احساس ضعف داريد، حتما به اورژانس مراجعه كنيد. اگر درد قفسه ي سينه تان مختصر است و با استراحت بهبود مي يابد، شايد مراجعه به اورانس ضروري نباشد؛ ولي حتما در اولين فرصت به پزشك مراجعه كنيد تا بررسي كاملي صورت گيرد. شايد شما يك سكته ي خفيف قلبي داشته ايد يا دچار مشكلات قلبي ديگر هستيد. البته اين امكان هم وجود دارد كه به ريفلاكس دچار بوده يا مشكل گوارشي ديگري داشته باشيد كه به هر حال بايد درمان شود.

پيشگيري بهتر از درمان
 

نكته ي مهم اين است كه اگر عوامل خطرساز ابتلا به بيماري هاي قلبي را داريد (حتي اگر تا به حال درد قفسه ي سينه نداشته ايد) براي بررسي هاي مرتب و دوره اي به پزشك مراجعه كنيد. اگر فشار خون تان بالاست يا ديابت داريد يا چاق هستيد، اين مراجعات اهميت بيشتري پيدا مي كنند و نبايد آنها را ساده انگاريد. اگر درد قفسه ي سينه به خاطر بازگشت اسيد معده به داخل مري باشد، داروهاي آنتي اسيد (ضد اسيد) علائم را بهبود مي دهند. خوردن يك آسپرين كه خون را رقيق مي كند، مي تواند امكان بروز سكته ي قلبي يا مرگ در اثر آن را كاهش دهد.

آسپرين را فراموش نكنيد
 

اگر قفسه ي سينه ي شما درد مي كند و نمي دانيد منشأ آن چيست، يك قرص آسپرين بجويد و خود را به مركز پزشكي برسانيد. البته فراموش نكنيد در كساني كه سابقه ي زخم معده دارند، مصرف آسپرين باعث خونريزي مي شود، اما به هر حال به ريسكش مي ارزد و بهتر است آن را مصرف كنيد. نكته ي بسيار مهم در مورد دردهاي قفسه ي سينه، زمان است.
اگر درد مربوط به سكته ي قلبي باشد، عامل زمان اهميت ويژه اي دارد؛ چرا كه هر چه از زمان بروز سكته ي قلبي بيشتر بگذرد، صدمه اي كه به عضله ي قلب وارد مي شود بيشتر خواهد بود. در اين هنگام حتي ثانيه ها ارزش دارند. هر قدر چنين بيماري زودتر به اورژانس برسد، آسيب كمتري به عضله ي قلبش مي رسد. پس دردهاي قفسه ي سينه را جدي بگيريد و بدانيد كه ممكن است اين قلب تان باشد كه هشدار مي دهد و كمك مي خواهد، نه معده اي كه پر از غذاي چرب و سنگين شده است.
منبع:ماهنامه ي تخصصي دنياي سلامت، شماره ي 51
/ن