بازخوانی «الگویِ جهاد علمی» در شخصیت و عملکردِ «دکتر کاظمی آشتیانی» بر اساس بیانات رهبر معظم انقلاب
«علت این که من به مرحوم سعید کاظمی این قدر علاقه داشتم و الان هم در دلم و در ذهنم برای آن جوان عزیز، ارزش و جایگاه قائلم، همین است. حرکت او، نحوه‌ی کار او، مدیریت او، پیگیری او، یک مجموعه‌ی کاملی بود از آن چیزی که آدم دوست می‌دارد و آرزو دارد.»۱
اما چرا شخصیتی چون دکتر کاظمی آشتیانی این چنین مورد توجه و تأیید مقام معظم رهبری قرار گرفته و در بُرهه‌های مختلف به عنوان نمونه و الگو به جامعه و به‌خصوص جوانان و نخبگان معرفی می‌شود؟ چه نقاط شاخص و برجسته‌ای در روحیه و عملکرد ایشان نهفته است که این گونه مورد توجه و علاقه‌ی رهبر معظم انقلاب بوده است؟ وجوه و ابعاد الگوبخشِ دکتر کاظمی آشتیانی به عنوان مُدلی عینی و عملیاتی برای حرکتِ امروز بخش‌های مختلف کشور و به‌خصوص جامعه‌ی علمی و نخبگانی کدام است؟
* ترکیب علم، ایمان و تلاش
رهبر معظم انقلاب در بازدیدی که از پژوهشکده‌ی رویان داشتند، این مجموعه را الگویی موفق و حاصل ترکیب سه عنصر مهم و اساسیِ: «علم، ایمان و تلاش» معرفی می‌کنند:«اگر بخواهم این الگوی مطلوب را در یک جمله معرفی کنم، عبارت است از: ترکیب علم، ایمان، تلاش. هم علم را جدی گرفتند، هم ایمان و پایبندی و تقوا را؛ نه به صورت یک سربار، بلکه به شکل یک عنصر اصلی در بافت مجموعه و در بافت کار. و هم خستگی را فراموش کردند، که به گمان من مرحوم کاظمی جان و سلامت خودش را هم سر همین کار گذاشت؛ یعنی این دنبالگیری و این اهتمام‌ها و خسته نشدن‌ها. لذا رویان در چشم من بسیار گرامی است و عزیز است.»۲
ایشان قبلا هم در پیامی که به مناسبت درگذشت دکتر کاظمی آشتیانی صادر کرده بودند ضمن معرفی ایشان به عنوان «یکی از فرزندان صالح انقلاب و از رویش‌های مبارک»، مجموعه‌ی رویان را مجمعی از جهادگران عرصه‌ی علوم زیستی معرفی کرده و پیدایش و رشد آن را مدیون همت، ایمان و پشتکار ایشان دانسته بودند:
«مؤسسه‌ی رویان که مجمع ارزشمندی از نوآوران و جهادگران عرصه‌ی علوم زیستی است، در پیدایش و رشد و اعتلای خود، مدیون همت و ایمان و پشتکار این دانشمند جوان و بلند همت است.»۳
در واقع شکل‌گیری رویان و رسیدن آن به دستاوردهای عظیم در مباحث علمی و تربیت نیرو، خود یکی از اصلی‌ترین نتایج اهتمام و روحیه‌ی جهادی ایشان است:
«ما در علم و تحقیق نخبه‌هاى برجسته‌اى داریم، مثل مرحوم کاظمى آشتیانى که این سلول‌هاى بنیادى و این تشکیلات عظیم را راه انداخت و انسان‌هاى زیادى را تربیت کرد.»۴
تأکید بر عنصر ایمان و روحیه‌ی جهادی در دیگر اشارات مقام معظم رهبری به مجموعه‌ی رویان و دکتر کاظمی آشتیانی نیز دیده می‌شود؛ چنان که معظم له چند روز بعد از دریافت گزارش مربوط به تولید، تکثیر و انجماد سلّول‌های بنیادی، ضمن معرفی این کار به عنوان کارِ عظیم علمی به این نکته اشاره می‌کنند:
«چند روز قبل گزارشی راجع به تولید و تکثیر و انجماد سلول‌های بنیادی به من دادند. این یک کارِ بسیار عظیم و پیچیده علمی است که در معدودی از کشورهای دنیا انجام گرفته است. در کشور ما این کار بی‌سروصدا اتفاق افتاده و هنوز اعلان هم نشده است. به نظر من اهمیت این کار کمتر از کار هسته‌ای که ما کردیم، نخواهد بود. این کار در آینده پزشکی دنیا ارزش زیادی دارد و دنیا از آن به عنوان یک انقلاب پزشکی نام می‌برد. یک گروه جوان مؤمنِ انقلابی و واقعاً جهادی که از همین بچه‌های جهاد دانشگاهی هستند، راجع به این مسأله چند سال کار کرده‌اند و به نتایج خوبی رسیده‌اند.»۵
همچنین مقام معظم رهبری در یکی از دیدارهای خود با اساتید دانشگاه‌ها با اشاره به مشکلات ناشی از عقب‌ماندگی تاریخی کشور در عرصه‌ی علم و به خصوص مسائل پزشکی و درمانی، پیشرفتِ غیر قابل تصور در این زمینه را نتیجه‌ی همین روحیه‌ی انقلابی و جهادی معرفی می‌کنند:
«برای جراحی قلب، هفت، هشت سال در این کشور وقت داده می‌شد. یک نفر می‌خواست مثلاً برود قلبش را عمل جراحی کند، دریچه‌اش را عوض کند، یا عمل پیوند رگ و غیره انجام دهد، بایستی هشت سال منتظر می‌ماند! این مال بیست سال پیش است. خیلی‌ها هم می‌مردند. ما امروز وقتی به آن گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم حرکت کشور در این زمینه‌ها، یک حرکت غیر قابل تصوری است؛ حرکت، خیلی خوب بوده. کار کردیم، نتیجه‌اش را هم داریم مشاهده می‌کنیم. همین رویان- که آقای دکتر گورابی گزارش دادند - و این ماجرای سلول‌های بنیادی که اینها با امکانات کم توانستند به آن دست پیدا کنند و پیشرفتی که در این زمینه کرده‌اند و در این سمیناری که دو سال قبل در اینجا تشکیل شد و دانشمندان دنیا، آمدند و با آنها مصاحبه شد و گواهی و اظهار شگفتی کردند؛ اینها یک داستان‌هایی است که واقعاً جا دارد به عنوان مایه‌های افتخار، جلوِ چشم ما باشد. ما شخصیت‌هایی از قبیل مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی - که حالا من مقیدم از این جوان پاکباخته‌ی مؤمنِ فاضلِ کارآمد، و مدیر حقیقتاً انقلابی و مؤمن اسم بیاورم - داریم.»۶
تصویری از دیدار اعضای موسسه رویان در سال 82 با رهبر معظم انقلاب
مرحوم کاظمی آشتیانی نفر اول از سمت راست
* کار جهادی در مقابل دشمن است
بازشناسی شخصیت جهادی دکتر کاظمی و تبیین این روحیه برای الگوبخشی به سایر جوانان و نخبگان کشور در گرو شناخت دقیق‌ترِ ابعاد و عناصر روحیه‌ی جهادی و ترجمان و فراگیرسازی آن در محیط علمی به عنوان «جهاد علمی» است. قطعا روحیه و عملِ جهادی، تفاوت‌ها و نقاط تمایزی با سایر روحیات و فعالیت‌ها دارد که می‌توان با رجوع به بیانات مقام معظم رهبری در این زمینه تعریف جهاد علمی و عناصر اصلی آن را فهم نمود.رهبر معظم انقلاب در بازدیدی که از مجموعه‌ی رویان داشتند ضمن تعریف جهادی عمل کردن در عرصه‌ی علم بر ناظر بودن آن به «مبارزه با دشمن» تأکید ویژه‌ای داشته و این عنصر را عامل اساسی تمایز حرکت جهادی با حرکت غیرجهادی معرفی می‌کنند:
«جهادی عمل کردن، مفهوم خاصی دارد. هرجور کاری، جهادی نیست... جهاد یعنی مبارزه؛ مبارزه‌ی در همین اصطلاح متعارف فارسىِ امروز ما. مبارزه انواع و اقسامی دارد: مبارزه‌ی علمی داریم، مبارزه‌ی مطبوعاتی داریم، مبارزه‌ی سیاسی داریم، مبارزه‌ی اقتصادی داریم، مبارزه‌ی نظامی داریم، مبارزه‌ی آشکار داریم، مبارزه‌ی پنهان داریم؛ اما یک نقطه‌ی مشترک در همه‌ی اینها وجود دارد و آن این که در مقابلِ یک خصم است؛ در مقابلِ یک مانع است... دایره‌ی جهاد شما علم و فناوری است... مجموعه، مجموعه‌ی علمی است؛ اما در چه جهتی باشد تا جهاد باشد؟ این مهم است. نگاه کنید ببینید برای کشور شما، برای انقلاب شما، برای اهدافی که این انقلاب ترسیم کرده، کدام دشمن عنود در کمین نشسته و شما باید با آن دشمن عنود مبارزه کنید؟ کارتان در آن صراط که شد، می‌شود جهاد...
وقتی که راجع به سلول‌های بنیادىِ شبیه‌سازی و این طور کارها آقایان حرف زدید و بنده یا دیگری هم تجلیلی از این کار کردند، مقامات امریکایی اعلام کردند که برای علوم ژنتیک هم باید شورای حکامی به وجود بیاید! این معنایش چیست؟ دشمن از این که شما در این رشته دارید حرکت می‌کنید، دردش آمده است...
در حرکت جهادی، در علم جهادی، در تحقیق جهادی، این عنصر حتماً شرط است.»۷
* پایان سخن
روحیه، تلاش‌ها و دستاوردهای کاظمی آشتیانی در مسیر حرکت علمی کشور و جبران عقب‌ماندگی‌های تاریخی، مدل و الگویی قابل تکثیر است به شرط آنکه اولاً به ضرورت جهادی عمل کردن رسیده باشیم، ثانیاً به شناخت و درک درست و اصولی از تعریف کار جهادی و ویژگی‌های آن برسیم و ثالثاً با عزم و ایمان و تلاش خستگی‌ناپذیر برای عملیاتی‌سازی آن به میدان بیاییم. که در این صورت همان چیزی خواهد بود که به تعبیر رهبر معظم انقلاب: «آدم دوست می‌دارد و آرزو دارد.»پي‌نوشت‌ها:
۱. بیانات در بازدید از پژوهشکده‌ی رویان ۱۳۸۶/۴/۲۵
۲. بیانات در بازدید از پژوهشکده‌ی رویان ۱۳۸۶/۴/۲۵
۳. پیام تسلیت در پی درگذشت مرحوم دکتر سعید کاظمی آشتیانی ۱۳۸۴/۱۰/۱۵
۴. بیانات در دیدار اعضاى مجمع عالى بسیج مستضعفین ۱۳۹۳/۹/۶
۵. بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۱۳۸۲/۶/۵
۶. بیانات در دیدار اساتید و اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها ۱۳۸۵/۷/۱۳
۷. بیانات در بازدید از پژوهشکده‌ی رویان ۱۳۸۶/۴/۲۵
پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار امام خامنه‌ای (مدظله العالی)
/ج
