شوک و سنکوپ چيست؟
منبع:روزنامه رسالت
شوک حالتى است که در آن فعاليت‌هاى حياتى بدن در نتيجه عوامل مختلف کاهش مى‌يابند. شايع‌ترين علت بروز شوک، کاهش حجم خون به دليل خونريزي، اسهال و استفراغ شديد است. دستگاه گردش خون وظيفه رساندن اکسيژن و موادغذايى به سلول‌ها و دفع مواد زايد را عهده‌دار است. اختلال در اين وظيفه به اختلال در فعاليت‌هاى حياتى بدن منجر مى‌شود. شوک در بچه‌هاى کم سن و سال، افراد سالمند، افراد حساس و مضطرب و افراد مبتلا به بيمارى‌هاى مزمن شايعتر است. انواع مهم شوک عبارتند از:
شوک ناشى از کاهش حجم خون (از دست رفتن مقادير زياد خون)
شوک قلبى (نارسا بودن عمل قلب)
شوک عفونى (در اثر عفونت شديد)
شوک تنفسى (فلج عضلات تنفسى و ...)
شوک روحى روانى (حمله غشي)
شوک عصبى (به دليل درد شديد)
شوک در اثر حساسيت (آلرژي)
علائم و نشانههاى عمومى شوک عبارتند از:
رنگ پريدگي، کبودى و سردى پوست، عرق فراوان، تندى تنفس همراه با تلاش زياد، تارى چشم‌ها، گشادى مردمک چشم‌ها، احساس تشنگي، تهوع و استفراغ، بى‌قرارى و هيجان، نبض تند و ضعيف (نخى شکل)، افت فشار خون، احساس خفقان و چنگ زدن به يقه، از دست رفتن هوشياري، بى‌حالى و گود رفتن چشم‌ها، کاهش دفع ادرار.
شوک ناشى از کاهش حجم خون:
اين شوک غالبا به دنبال خونريزى (خارجى يا داخلي) و يا خارج شدن مقادير زياد مايع از بدن (سوختگي، اسهال و استفراغ) ايجاد مى‌شود. علت اين شوک ناکافى بودن حجم خون در داخل عروق است.
شوک قلبي:
اين شوک به دليل اختلال در عضله قلب ثانوى به سکته قلبى يا بيمارى‌هاى عضله قلب و يا بيمارى‌هاى دريچه قلب ايجاد مى‌شود. سکته قلبى شايع‌ترين علت شوک قلبى است.
شوک عفوني :
اين شوک به دنبال ورود ميکروب‌هاى جدى به داخل خون و آزاد شدن سموم آنها ايجاد مى‌شود.
شوک تنفسي :
اين شوک در نتيجه انسداد راه‌هاى هوايى ثانويه به جسم خارجى يا برخى بيمارى‌ها و يا زخم مکنده در قفسه سينه و فلج عضلات تنفسى و ... ايجاد مى‌شود.
شوک عصبي :
در نتيجه وارد شدن صدمه به نخاع (مرکز تنظيم کننده قطر عروق)، درد و هيجان شديد، فرد دچار گشادى عروق خونى و شوک مى‌شود.
شوک حساسيتي :
اين نوع شوک در اثر تماس با مواد حساسيت‌زا ايجاد مى‌شود. علائم و نشانههاى آن عبارتند از: برافروختگي، خارش و سوزش پوست خصوصا صورت، گرفتگى گلو، کهير عمومى بدن، تورم صورت و لب‌ها، تنگى نفس و خس‌خس سينه، افت فشار خون، رنگ پريدگي، سياهى رفتن چشم‌ها و حالت بيهوشي.
-راه هوايى مصدوم را باز نموده و اجسام خارجى را از دهان او خارج کنيد.
-علل شوک را شناسايى کرده و برطرف نماييد.
-اکسيژن 4 تا 6 ليتر در دقيقه داده شود.
-در صورت نياز تنفس مصنوعى و ماساژ قلبى داده شود.
-لباس‌هاى تنگ مصدوم را آزاد کنيد.
-زير پاهاى مصدوم متکا قرار دهيد تا بالاتر از سطح قلب قرار گيرند. (به شرطى که شکستگى و آسيب پاها وجود نداشته باشد)
-علائم حياتى (نبض، فشار خون، تنفس و درجه حرارت) را در بدو مواجه با مصدوم ثبت کرده و به صورت دوره‌اى هر 5 دقيقه تکرار کنيد.
-مصدوم را گرم نگهداريد.
-شکستگى‌ها را ثابت کنيد و در صورت درد شديد، مسکن تجويز نماييد.
-از راه خوراکى به مصدومين چيزى داده نشود، مى‌توانيد با پارچه خيس دهان آنان را مرطوب کنيد.
-در شکستگى جمجمه، سر مصدوم را بالاتر از سطح زمين قرار دهيد تا آسيب کمترى به مغز وارد شود.
-نواحى خونريزى دهنده را با فشار و قرار دادن گاز استريل مهار کنيد.
-در شوک قلبى بيمار را در وضعيت نشسته قرار دهيد.
-در شوک حساسيتي، از داروهاى ضد حساسيتى مثل آدرنالين و ضد هيستامين استفاده شود.
-از ورود مواد استفراغى به درون مجارى تنفسى جلوگيرى کنيد.
-مصدومين را سريعا به مراکز درمانى انتقال دهيد.
سنکوپ
سنکوپ (غش) يک حالت نيمه بيهوشى و ملايم‌تر از شوک است. در اين حالت فرد دچار بى‌خبرى کوتاه مدت از اطراف خود مى‌شود. علت آن نرسيدن خون کافى درکوتاه مدت به مغز است.در حالت سنکوپ دستگاه‌هاى قلب و ريه فعال هستند. از علل آن مى‌توان شوک هيجانى (ديدن مناظر وحشتناک، شنيدن اخبار ناگوار، ايستادن طولانى همراه با ازدحام جمعيت و خستگى شديد، گرما و فقدان هواى تازه و ...)علائم و نشانههاى آن عبارتند از: رنگ پريدگى و سردى و تعريق فراوان پوست، نبض ضعيف، تنفس سطحى و تند و گشادى مردمک چشم‌ها.
-لباس‌هاى تنگ او را آزاد کنيد.
-اکسيژن کافى در صورت دسترسى بدهيد.
-پاهاى او را بالا ببريد.
-در صورت نياز تنفس مصنوعى و ماساژ قلب داده شود.
-از نظر احتمال ايجاد آسيب به دليل سقوط بررسى لازم به عمل آيد.
شوک ناشى از کاهش حجم خون (از دست رفتن مقادير زياد خون)
شوک قلبى (نارسا بودن عمل قلب)
شوک عفونى (در اثر عفونت شديد)
شوک تنفسى (فلج عضلات تنفسى و ...)
شوک روحى روانى (حمله غشي)
شوک عصبى (به دليل درد شديد)
شوک در اثر حساسيت (آلرژي)
علائم و نشانههاى عمومى شوک عبارتند از:
رنگ پريدگي، کبودى و سردى پوست، عرق فراوان، تندى تنفس همراه با تلاش زياد، تارى چشم‌ها، گشادى مردمک چشم‌ها، احساس تشنگي، تهوع و استفراغ، بى‌قرارى و هيجان، نبض تند و ضعيف (نخى شکل)، افت فشار خون، احساس خفقان و چنگ زدن به يقه، از دست رفتن هوشياري، بى‌حالى و گود رفتن چشم‌ها، کاهش دفع ادرار.
شوک ناشى از کاهش حجم خون:
اين شوک غالبا به دنبال خونريزى (خارجى يا داخلي) و يا خارج شدن مقادير زياد مايع از بدن (سوختگي، اسهال و استفراغ) ايجاد مى‌شود. علت اين شوک ناکافى بودن حجم خون در داخل عروق است.
شوک قلبي:
اين شوک به دليل اختلال در عضله قلب ثانوى به سکته قلبى يا بيمارى‌هاى عضله قلب و يا بيمارى‌هاى دريچه قلب ايجاد مى‌شود. سکته قلبى شايع‌ترين علت شوک قلبى است.
شوک عفوني :
اين شوک به دنبال ورود ميکروب‌هاى جدى به داخل خون و آزاد شدن سموم آنها ايجاد مى‌شود.
شوک تنفسي :
اين شوک در نتيجه انسداد راه‌هاى هوايى ثانويه به جسم خارجى يا برخى بيمارى‌ها و يا زخم مکنده در قفسه سينه و فلج عضلات تنفسى و ... ايجاد مى‌شود.
شوک عصبي :
در نتيجه وارد شدن صدمه به نخاع (مرکز تنظيم کننده قطر عروق)، درد و هيجان شديد، فرد دچار گشادى عروق خونى و شوک مى‌شود.
شوک حساسيتي :
اين نوع شوک در اثر تماس با مواد حساسيت‌زا ايجاد مى‌شود. علائم و نشانههاى آن عبارتند از: برافروختگي، خارش و سوزش پوست خصوصا صورت، گرفتگى گلو، کهير عمومى بدن، تورم صورت و لب‌ها، تنگى نفس و خس‌خس سينه، افت فشار خون، رنگ پريدگي، سياهى رفتن چشم‌ها و حالت بيهوشي.
نخستين اقدام‌هاى ضروري
-مصدوم را در وضعيت استراحت قرار دهيد و از جابه‌جايى غيرضرورى او خوددارى کنيد.-راه هوايى مصدوم را باز نموده و اجسام خارجى را از دهان او خارج کنيد.
-علل شوک را شناسايى کرده و برطرف نماييد.
-اکسيژن 4 تا 6 ليتر در دقيقه داده شود.
-در صورت نياز تنفس مصنوعى و ماساژ قلبى داده شود.
-لباس‌هاى تنگ مصدوم را آزاد کنيد.
-زير پاهاى مصدوم متکا قرار دهيد تا بالاتر از سطح قلب قرار گيرند. (به شرطى که شکستگى و آسيب پاها وجود نداشته باشد)
-علائم حياتى (نبض، فشار خون، تنفس و درجه حرارت) را در بدو مواجه با مصدوم ثبت کرده و به صورت دوره‌اى هر 5 دقيقه تکرار کنيد.
-مصدوم را گرم نگهداريد.
-شکستگى‌ها را ثابت کنيد و در صورت درد شديد، مسکن تجويز نماييد.
-از راه خوراکى به مصدومين چيزى داده نشود، مى‌توانيد با پارچه خيس دهان آنان را مرطوب کنيد.
-در شکستگى جمجمه، سر مصدوم را بالاتر از سطح زمين قرار دهيد تا آسيب کمترى به مغز وارد شود.
-نواحى خونريزى دهنده را با فشار و قرار دادن گاز استريل مهار کنيد.
-در شوک قلبى بيمار را در وضعيت نشسته قرار دهيد.
-در شوک حساسيتي، از داروهاى ضد حساسيتى مثل آدرنالين و ضد هيستامين استفاده شود.
-از ورود مواد استفراغى به درون مجارى تنفسى جلوگيرى کنيد.
-مصدومين را سريعا به مراکز درمانى انتقال دهيد.
سنکوپ
سنکوپ (غش) يک حالت نيمه بيهوشى و ملايم‌تر از شوک است. در اين حالت فرد دچار بى‌خبرى کوتاه مدت از اطراف خود مى‌شود. علت آن نرسيدن خون کافى درکوتاه مدت به مغز است.در حالت سنکوپ دستگاه‌هاى قلب و ريه فعال هستند. از علل آن مى‌توان شوک هيجانى (ديدن مناظر وحشتناک، شنيدن اخبار ناگوار، ايستادن طولانى همراه با ازدحام جمعيت و خستگى شديد، گرما و فقدان هواى تازه و ...)علائم و نشانههاى آن عبارتند از: رنگ پريدگى و سردى و تعريق فراوان پوست، نبض ضعيف، تنفس سطحى و تند و گشادى مردمک چشم‌ها.
نخستين اقدام‌هاى ضروري
-مصدوم را به پشت بخوابانيد و استراحت کامل بدهيد.-لباس‌هاى تنگ او را آزاد کنيد.
-اکسيژن کافى در صورت دسترسى بدهيد.
-پاهاى او را بالا ببريد.
-در صورت نياز تنفس مصنوعى و ماساژ قلب داده شود.
-از نظر احتمال ايجاد آسيب به دليل سقوط بررسى لازم به عمل آيد.
