تأثير امر و نهي و تناقضات رفتاري والدين بر كودكان

آگاهي از وجود سه جنبه مهم شخصيت يعني والد، بالغ و كودك كمك شاياني به هريك از ما مي كند.پدران و مادراني كه با اين سه جنبه شخصيت آشنايي بيشتري دارند، در تربيت فرزندان و پرورش افرادي قدرتمند، متكي به خود و منطقي موفق تر نشان مي دهند. والديني كه مي دانند قسمت والد شخصيت ضبط هاي امر و نهي و رفتارهاي پدر و مادر را انجام مي دهد قطعاً در برخورد با يكديگر ملاحظه، دقت و توجه بيشتري مبذول مي دارند و از نزاع، پرخاشگري و رفتارهاي تكانشي به خصوص در حضور كودك پرهيز مي كنند.
اطلاعات محفوظ در والد مستقيم و بدون دخل و تصرف ضبط مي شوند و موقعيت بچه كوچك و نياز حياتي او به پدر و مادر و عدم توانايي او در فهم و درك معاني در اين دوره تصحيح و توضيح را براي او غيرممكن مي سازد. بنابراين والديني كه رفتار خصومت آميز و جنگ و نزاع با يكديگر دارند وحشت و ترس فراواني را در قسمت والد كودك خود ضبط مي نمايند و قسمت والد اين كودكان سرشار از ترس و وحشت از اين موضوع مي شود كه مبادا پدر و مادر يكديگر را از بين ببرند و نابود كنند؛ كودك اين توانايي و قدرت تشخيص را ندارد كه بداند در اين مواقع به عنوان مثال پدر دچار مشكلات شديد اقتصادي و مالي شده و يا مادر به دليل اختلاف با همكار، همسايه و يا يكي از اقوام به شدت عصبي و پرخاشگر شده است. كودك قدرت چنين تجزيه و تحليلي را ندارد و فقط موقعيت مخاطره آميز جنگ و دعوا ميان والدينش را مي بيند و درك مي كند. در والد شخصيت انسان، پندها، قوانين، اخطارها،نه شنيدن ها، نكن ها و امثالهم محفوظ است. از سوي ديگر محبت ها، نوازش، در آغوش كشيده شدن، خنديدن، صداي شيرين خنديدن مادر و صورت بشاش پدر نيز ضبط شده است. از ياد نبريم اين دستگاه ضبط در مغز بچه مدام روشن است.بنابراين حجم اطلاعات محفوظ شده در والد بسيار عظيم نشان مي دهد. اين دستگاه ضبط روشن است ولي در مواقعي غريزتاً كودك براي دفاع از خود دستگاه ضبط را خاموش مي كند و به حرف هاي والدين گوش فرا نمي دهد و حتي آنها را نگاه نيز نمي كند و آن زماني است كه كودك متوجه تناقض هاي زيادي مي شود؛ پدري كه مي گويد سيگار براي سلامتي مضر است ولي خود سيگار مي كشد و يا مادري كه عنوان مي كند دروغگويي كار بسيار بدي است ولي خودش دائماً دروغ مي گويد. حال كودكي كه حق ندارد راجع به اين تناقضات سؤالي بپرسد دچار پريشاني فكر مي شود بنابراين بهترين راه را خاموش كردن ضبط والد مي داند حتي براي مدتي كوتاه.اين موضوع كه والد در شخصيت هر فرد منحصر به فرد است حاكي از اين موضوع است كه هر شخص در 5 سال نخست زندگي خويش اين محرك را تجربه و درك كرده است و محتويات ضبط شده در والد هر فرد تجربه هاي اوليه زندگي با پدر و مادر خودش مي باشد و به اين لحاظ مخصوص خود اوست. در مرحله بعدي به اخطارها و هشدارها و عنوان كردن مسائل اخلاقي مي رسيم همانند اين جملات اصراف گناه بزرگي است. هيچ گاه به كسي اطمينان مكن. بچه خوب به حرف مادرش گوش مي كند و غيره. اين موضوعات و فرامين صرف نظر از خوبي يا بديشان در آن زمان حقيقت محض هستند احكامي از سوي آدم بزرگ ها، كساني كه منشأ ايمني هستند.
در عين حال، كودك در شرايطي است كه بايد از اين احكام اطاعت كند اينها مجموعه اي از ضبط هاي دائمي هستند. كسي نمي تواند آنها را پاك كند، هميشه وجود دارند و همواره آماده بازنواختن هستند. و اما قسمت قابل توجهي از اين اطلاعات والد به صورت چه طور بايد ظاهر مي شود. چه طور بايد راه رفت،؛ چه طور بايد نشست. چه طور بايد ناخن گرفت، رختخواب را مرتب كرد، از مهمان پذيرايي كرد و غيره. اين عامل چه طور بايد... شامل حجم فراواني از اطلاعات والد است كه از راه شنيدن و ديدن رفتارهاي پدر و مادر كسب مي شود .
معمولاً اين اطلاعات مفيد هستند زيرا باعث به وجود آمدن و فراگيري مهارت هايي مي شود كه كودك در زندگي روزمره به آنها نياز دارد. با توجه به اين واقعيت كه حجم فراواني از اين قبيل قوانين در مغز هر انسان كوچك در حال رشد، ضبط و ثبت مي شود و بيشتر اين فرمان ها به صورت (هرگز، هيچ وقت، هميشه و يادت باشد) محصورند اين قوانين و احكام اغلب منشأ عاداتي مي شوند كه به صورت رفتارهاي قهري و جبري و نقص ها و زياده روي هايي مي شوند كه بعدها در رفتار متقابل اشخاص ظهور مي كند. به غير از والدين منابع ديگري نيز براي كسب اطلاعات والد وجود دارد از جمله تلويزيون، كودكي كه ساعت ها بدون كنترل والدين به تلويزيون خيره مي شود و احتمالاً تصاوير خشن و پرخاشگري و نزاع را مثلاً در قالب يك فيلم اكشن مشاهده مي نمايد. دنيا را به همين صورت درك مي كند و با خود مي گويد: آري همين است. زندگي يعني اين. در اين بين اگر پدر و مادر كانال را عوض نكنند و بعضاً خودشان نيز با كودك همراه باشند در نتيجه وي نتيجه مضاعف مي گيرد كه دنيا همين طور است بايد خشن بود. از طرفي حتي زماني كه كودك در حال شنيدن موضوعي در رابطه با اقوام و خويشان و غيره است شنيدن و پي بردن به موضوعات مبهم و خارج از درك او با توجه به سن كمش، موضوعاتي كه پدر و مادر و يا دوستان و نزديكان بدون توجه به حضور كودك آنها را مطرح مي كنند همگي در والد كودك ضبط مي شود. در عين حال هرگونه موقعيت و وضعيتي خارجي كه انسان كوچولو خود را با آن مواجه مي بيند و اين آزادي و اجازه را ندارد كه درباره آن سؤالي بپرسد و يا خودش آن را بررسي نمايد، اطلاعاتي توليد مي كند مبهم و متناقض كه در والد ضبط و ذخيره مي شود. بدين ترتيب با آگاهي و پي بردن به اهميت ضبط هاي والد كه به اذعان برخي از روان شناسان هسته اصلي آن در پنج ساله نخست زندگي ايجاد مي شود بيش از پيش متوجه نكات ظريفي مي شويم كه به هنگام مواجهه با يكديگر در نقش پدر و مادر و در حضور كودك بايد خود را موظف به رعايت آنها كنيم. وقتي به اهميت اين موضوع پي ببريم كه دستگاه ضبط والد هميشه روشن است ديگر جايز نيست هر حكمي را صادر كردن و عمل نكردن به آن توسط خودمان؛ اگر اختلاف نظر يا عقيده با همسر خويش داريم در حضور كودك آن را تبديل به يك جنجال بزرگ نكنيم و يادمان باشد كه كودك با احساس ناامني چشم به اين جهان مي گشايد. او از فضاي ايمن و مناسب رحم كه كليه نيازهايش برآورده مي شده چشم به دنيايي مي گشايد كه برايش غريب است و احساس ناامني او را اين پدر و مادر هستند كه تبديل به احساس آرامش و امنيت مي كنند. بسياري از متخصصين علوم رفتاري بر اين عقيده اند كه پايه و اساس شخصيت هر فرد در سال هاي اوليه زندگي و با تأثيرپذيري از والدين و محيط شكل مي گيرد؛ از اين رو نقش حياتي و پراهميت والدين در شكل گيري شخصيت فرزندانشان غيرقابل انكار است.