كودكم افسرده است

 ترديد افسردگى در كودكان و بزرگسال معناى مشابهى ندارد و نشانه هاى هر كدام متفاوت است. به طور كلى، افسردگى عبارت است از احساس درماندگى و به بن  بست رسيدن؛ گاهى اين اختلال علايم جسمانى دارد و گاهى علايم روانى؛ در بسيارى از موارد نيز نشانه  هاى جسمانى و روانى همزمان ديده مى شود.پژوهش ها نشان داده است كه افسردگى مى تواند از آغاز زندگى يعنى دوران نوزادى هم پديد آيد. براى مثال، زمانى كه نوزاد به مرحله اى از رشد مى رسد كه مادر خود را مى شناسد (شش تا هشت ماهگى) جدا شدن از مادر موجب بروز حالات افسردگى در طفل مى شود. كودك افسرده فاقد انرژى لازم است و احساس خستگى مى كند. از لحاظ ظاهر نيز رنگى پريده دارد. تمركز حواس او پايين مى آيد؛ چنانكه قادر به توجه كردن و تمركز داشتن نيست و خود را فردى بى ارزش و بى كفايت احساس مى كند. افكار مربوط به مرگ هم در او بروز مى كند. فكر خودكشى (البته بدون طرح و نقشه معين) نيز در بعضى كودكان افسرده ديده مى شود.
كودكان افسرده به لحاظ پايين بودن سطح توجه تمركز، اغلب قادر به درس خواندن نيستند. يادگيرى آن ها كند مى شود و علاقه اى به درس و مدرسه نشان نمى دهند. افت تحصيلى براى آن ها پيش مى آيد و حتى برخى پس از چند روز تعطيلى و به مدرسه رفتن، ابراز بى علاقگى مى كنند. به تدريج اين فقدان تمايل، به ترس از مدرسه تبديل مى شود. در اين شرايط والدين معمولاً علت را در مدرسه جست وجو مى كنند؛ در حالى كه اغلب، علت اين نوع ترس افسردگى كودك است و از آن جا كه كودكان افسرده بسيار به مادر وابسته مى شوند نگران از دست دادن مادر يا بيمار شدن او هستند و به اين ترتيب از مدرسه دورى مى كنند.سردرد، دل درد، سرگيجه و حالت تهوع از ديگر نشانه هاى جسمانى افسردگى است. از نشانه هاى رفتارى نيز مى توان به اين موارد اشاره كرد: كودكان افسرده معمولاً دروغ مى گويند، گاهى دزدى مى كنند و بعضاً تمايل به كار خلاف دارند.

علل

افسردگى يك بيمارى است كه علت هاى آن مى تواند ژنتيكى، زيستى يا محيطى باشد؛ هر يك از عوامل ياد شده مى تواند هم براى كودكان و هم براى بزرگسالان به بروز افسردگى بينجامد. در صورتى كه علت، ژنتيكى باشد بايد به اختلاف سطح هورمون ها و مواد بيوشيميايى بدن توجه كرد و در عوامل روانشناختى به رابطه والدين و كودك و همين طور به حالات روحى و روانى پدر و مادر.افسردگى به معناى فقدان يا از دست دادن است. كودكان افسرده، محيط يا چيزى دوست داشتنى را از دست داده اند و يا آن را هرگز به دست نياورده اند. حتى بعضى از روانكاوان افسردگى را معادل عزادارى دانسته اند و عنوان كرده اند كه كودك افسرده براى از دست دادن شخص يا چيزى عزيز و دوست داشتنى گويى عزادارى مى كند. شايد در پاره اى موارد به نظر برسد كه كودك چيزى را از دست نداده اما مسلما در بين چيزهايى كه دارد، فقدان چيزى را احساس مى كند براى مثال كودك مادر دارد ولى مادر دلخواهش نيست يا پدر دارد اما پدر دلخواه را ندارد. اين گونه مضامين هم به عنوان فقدان سمبليك مطرح هستند و موجب افسردگى مى شوند. گاهى رفتار والدين از نوع آزاردهنده، تحقير كننده و مقايسه كننده است كه حالات افسردگى را در كودك به وجود مى آورد. در پاره اى از موارد هم مادر خود افسرده است و كودك در اثر مجاورت با او ناخواسته تمامى حالات وى را دريافت مى كند. به طور كلى چنانچه محيط زندگى كودك مطلوب نباشد (از نظر محبت، توجه و. . . . ) و نيازهايش ارضا نشود خطر افسردگى براى او وجود دارد.

افسردگى در خانواده درمان مى شود

خانواده و فضاى روانى آن در پيشگيرى از افسردگى و درمان اين اختلال تاثير بسيار دارد. البته در صورتى كه افسردگى حاصل عوامل درونى باشد درمان آن قدرى متفاوت است و بايستى كودك نزد روانپزشك متخصص برده شود و سپس روان درمانى صورت گيرد. اما براى درمان افسردگى هاى محيطى ( كه بيشترين نوع افسردگى كودكان را شامل مى شود ) ساختن فضايى دوستانه و صميمانه، فضايى كه كودك در آن احساس كند همه دوستش دارند و نيازهايش را به موقع و به جا برآورده مى كنند از مهمترين عوامل است. پدر و مادر افرادى هستند كه كودك به آنها علاقه بسيار دارد و وجودشان به ويژه در دوران كودكى لازم است. به علاوه ارتباطات منفى و عارى از عشق و پذيرش مى توانند افسرده ساز باشند بنابراين وجود محيطى سرشار از عشق و محبت و روابطى سالم و صميمى براى كودكان ضرورى است و نبايد آنان را از اين نعمت محروم كنيم. همچنين بايد بكوشيم روابط بچه ها با دوستان و بستگان به طريقى مثبت و موثر پيوسته برقرار باشد. آرزوها، خواسته ها و تمايلات منطقى و طبيعى پاس داده شوند و سعى كنيم جلوى فقدان آنچه را كه ضرورى و لازم است بگيريم.
از ديگر عواملى كه به بروز افسردگى كمك مى كنند و براى پيشگيرى بايد به آنها توجه كرد. عبارت اند از:
- جدا شدن از خانواده و منابع حمايت كننده عاطفى
- تعويض مدرسه و از دست دادن دوستان
- مهاجرت - عوض كردن منزل
- تبعيض بين فرزندان و مقايسه كردن آنها با يكديگر
- به رخ كشيدن نكات منفى كودك و ابراز نكردن صفات مثبت او
- از دست دادن عزيزان ( از آن جا كه مرگ در اختيار بشر نيست. منظور از توجه در اين زمينه آن است كه خود و فرزندانمان در اين شرايط برخورد مناسبى داشته باشيم)
- شكايت والدين از ناراحتى هاى جسمانى كه كودكان را نگران از دست دادن آنها مى كند.
- مطرح كردن مسائل و مشكلات اقتصادى در حضور فرزندان
- عنوان كردن حوادث و اتفاقات ناگوار اجتماعى
در درمان كودكان افسرده توجه به علت افسردگى اهميت فراوان دارد براى مثال چنانچه منبع حمايتى اى را كه كودك از دست داده بشناسيم مى توانيم جايگزين خوبى براى او در نظر بگيريم. همان طور كه قبلا گفته شد. افسردگى در اثر فقدان به وجود مى آيد بنابراين در درمان بايد به فكر به دست آوردن چيزهاى مطلوب و دوست داشتنى براى كودك باشيم. اجازه دهيم كودك افسرده صحبت كند و احساس خود را بيان نمايد. به احساس او احترام بگذاريم و سعى كنيم با تغيير رفتار خودمان تفسير كودك از وقايع پيرامونش را عوض كنيم. گاهى نيز لازم است محيط كودك را قدرى تغيير دهيم. كودكان خود بهترين منابع اطلاع رسانى به بزرگسالان هستند. يعنى از خود كودك مى توانيم اطلاعاتى در مورد اين كه چرا غمگين است به دست آوريم. در بسيارى موارد افسردگى كودك به نوع رابطه او با عزيزانش - به خصوص مادر - مربوط مى شود. گاهى نيز رفتار خشونت بار پدر و عدم ابراز عشق و محبت توسط او به بروز حالات غمزدگى و افسردگى در كودك مى انجامد. در اين صورت آموزش والدين براى اين كه چگونه با فرزندشان رفتار كنند مى تواند بسيار كمك كننده باشد. سختگيرى هاى افراطى پدر و مادر هم مى تواند توليد افسردگى و بى پناهى كند. بنابراين روان درمانى حمايتى، آموزش والدين، تغيير محيط و به دست آوردن چيزهاى مطلوب از نكات مهمى است كه در درمان افسردگى كودك بايد به آنها توجه كرد.