جندق، شهر دوهزار ساله

جندق شهری کوچک در حاشیه جنوبی کویر مرکزی ایران در شمال شرقی استان اصفهان و از توابع شهرستان نائین است. وجه تسمیه جندق از دو کلمه جنب ( کنار ) و دق ( دشت ، کویر و زمین ) به دست آمده است .
اهل ادب و هنر شاعر نام آشنای قرن دوازدهم هجری قمری یعنی «یغمای جندقی» را می شناسند. اما اطلاعات کمی درباره شهرجندق و منطقه کویری ایران منتشر شده است. جندق برای گردشگران داخلی و خارجی، منجمان، مورخان و دوستداران میراث فرهنگی نام آشنایی است و با وجود کوچکی دارای ویژگی مثبت بسیاری است که می توان گفت شهر هزارخوبی و هزارچهره است.

● در دل کویر

جندق شهری کوچک در حاشیه جنوبی کویر مرکزی ایران در شمال شرقی استان اصفهان و از توابع شهرستان نائین است. وجه تسمیه جندق از دو کلمه جنب ( کنار ) و دق ( دشت ، کویر و زمین ) به دست آمده است . این شهر در دل کویر واقع شده و طبیعی است که رفتن به آنجا سخت خواهد بود اما هر ساله جهانگردان و توریست های داخلی و خارجی بسیاری به سوی این شهر حرکت می کنند. جاذبه های گردشگری و توریستی این شهر کوچک متنوع است که به تفصیل به آن می پردازیم.

● تنها قلعه مسکونی ایران

قدمت شهر جندق براساس آثار باقیمانده از ادوار گذشته به ۲ هزار سال می رسد. شهری که در حاشیه مسیر جاده معروف و تاریخی ابریشم قرار داشته و به عنوان بندرگاه کویر محل استراحت کاروان های عبوری بوده است.
در جندق قلعه انوشیروان وجود دارد که تنها قلعه ای در کشورمان محسوب می شود که هنوزهم در آن مردم سکونت دارند. قلعه انوشیروان یکی از بزرگ ترین قلعه های تاریخی کشور به شمار می رود که از یک چهار دیواری که در هر گوشه آن برجی دارد، تشکیل شده است.
این قلعه تاریخی و دیدنی، دارای دروازه ای است که خود دو برج به ارتفاع ۲۲ متر که به سمت شرق باز می شود دارد.
قلعه انوشیروان با معماری منحصر به فرد خود در میان بافت تاریخی جندق واقع شده است و دارای ویژگی های خاصی است. اگر در میانه فصل تابستان که گرمترین هوا در جندق است از قلعه انوشیروان بگذرید هوای مطبوع و خنکی را تجربه خواهید کرد و اگر در فصل زمستان در کوچه های قلعه قدم بزنید هوای نسبتاً گرمی را تجربه خواهید کرد.
این قلعه دارای خانه های بسیار زیبا و قدیمی است که هنوز هم مردم جندق در آن ساکن هستند اما با وجود ویژگی های منحصر به فرد آن مورد بی مهری قرار گرفته است.
علی اعتباری شهردار جندق در این باره به «ایران» می گوید: قلعه انوشیروان جندق تنها قلعه مسکونی ایران منتظر عنایت مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری است. این قلعه به علت عدم حفاظت و مرمت در حال تخریب است و سال گذشته سازمان میراث فرهنگی ۱۰ میلیون تومان برای مرمت قلعه انوشیروان پرداخت که حتی نتوانستیم در ورودی آن را مرمت کنیم. این قلعه بزرگ می تواند با مرمت و احیا به یکی از جاذبه های ویژه گردشگری و میراث فرهنگی کشور تبدیل شود.

● جندقی های مذهبی

در قلعه انوشیروان مسجد جامع جندق و خانه تاریخی یغمای جندقی شاعر و مدیحه سرای ایران قرار دارد. مسجد جامع جندق از سال ۹۶۰ هجری قمری محل تجمع مؤمنان بوده است و دارای میدانی است که هم اکنون در ماه محرم از آن برای عزاداری سالار شهیدان امام حسین(ع) استفاده می شود.
همه مردم جندق شیعه دوازده امامی و مذهبی هستند. با وجود جمعیت کم (حدود ۶ هزار نفر) هر ساله شاهد اعزام کاروان های مذهبی این شهر به عربستان، عراق و سوریه هستیم.
همچنین در بین خانه های قلعه انوشیروان منزل یغمای جندقی دارای معماری خاصی است. این خانه تاریخی دارای یک شاه نشین زیبا است که با توجه مسئولان می تواند یکی از جاذبه های توریستی جندق باشد.
در جندق صفه نیزه گاه (نیازگاه) که در یک فرسنگی جنوب شرقی شهر برفراز تپه های مزرعه ای با ایوان گنبدی و دیوارهای کاهگلی واقع شده است که زیارتگاهی برای جندقی هاست چرا که شنیده شده که روزی در این مکان امام زمان(عج) را زیارت کرده اند.
همچنین اهالی جندق به خود می بالند که در زمان مبعوث شدن پیامبراکرم (ص) بزرگان این شهر نزد رسول خدا رفتند و هدیه جندقی ها را تقدیم وی کردند. شهردار جندق در این باره می گوید: در کتاب «حدیقة الشیعه» مرحوم مقدس اردبیلی روایتی ذکر شده که در آن گروهی از مردم جندق نزد پیامبراکرم (ص) می روند و فرشی ابریشمی که در جندق بافته شده بود را به رسول خدا هدیه می دهند.
این حدیث که به حدیث بساط معروف است در صفحات ۳۸۱ الی ۳۸۴ کتاب حدیقة الشیعه نگاشته شده است.
« اعتباری » درباره فرش دستباف جندق می گوید: فرش جندق از مرغوبترین فرشهای دستباف نائین و ایران محسوب می شود اما به علت نداشتن سود چندان از رونق افتاده است.

● مصر در ایران

روستای توریستی مصر که میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است در ۴۰ کیلومتری جندق واقع شده است.
این روستا حدود ۱۵۰ سال پیش توسط شخصی به نام یوسف بناشده و به نام کشوری که حضرت یوسف(ع) در آن فرمانروایی می کرده یعنی مصر نامگذاری شده است. روستای مصر به علت موقعیت جغرافیایی و وجود تپه های ماسه بادی زیبا مورد توجه طبیعت گردان و بیابانگردان قرار گرفته است. در این روستا کاروان های شتر سواری برای استفاده گردشگران مهیاست.
گذشتن از تپه ماسه های بادی زیبا تجربه ای فراموش نشدنی است که با حضور در جندق و روستای مصر محقق خواهد شد.
همچنین کاروان های توریستی مصر شب را در میان بیابان می گذرانند تا گردشگران ، پرستاره ترین شب ها را تجربه کنند. ستاره ها در شب های کویر آنقدر زیبا و نزدیک به نظر می رسند که بیننده برای درآغوش گرفتن آنها، بارها دست های خود را باز می کند. گردشگران خارجی که به این نقطه از کویر مراجعه می کنند از دیدن این همه شگفتی هیجان زده می شوند.

● طلای سرخ در جندق

زعفران یکی از محصولات مهم جندق محسوب می شود. این شهر دارای مرغوب ترین زعفران کشور است اما به علت کمبود آب در این منطقه این محصول تنها برای استفاده بومی برداشت می شود. اعتباری در این باره می گوید: مردم جندق دوست دارند مرغوب ترین زعفران ایران را به نقاط دیگر ارسال کنند که به همین علت برای توسعه کشاورزی در این ناحیه احداث چند سد برای تأمین آب پیشنهاد شده است. اگر با این طرح ها موافقت شود کشاورزی این شهر رونق دوباره پیدا می کند. به غیر از زعفران، سیر، نعناع و انار از دیگر محصولات کشاورزی این ناحیه محسوب می شود.
شهردار جندق ادامه می دهد: در این شهر مرغوب ترین فرش های نائین و ایران بافته می شود اما بنا به دلایلی از جمله کمبود بودجه از رونق افتاده است. فرش جندق در زمان قدیم از معروف ترین قالی های ایران به شمار می رفت. همچنین به علت مسافت بسیار و دوری امکانات، اشتغال، از بزرگ ترین مشکلات این ناحیه به شمار می رود. مردم جندق با کشاورزی، کار در کوره های آجرپزی و بافت فرش نائینی امرارمعاش می نمایند.
همچنین در اطراف جندق معادن بسیاری وجود دارد که جوانان در آن اشتغال دارند.
جندقی ها انتظار دارند با رونق گردشگری و ایجاد قطب گردشگری در دل کویر، این شهر بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

● جندق توسعه می یابد

یکی از طرح هایی که در زمان حضور هیأت دولت در استان اصفهان به تصویب رسید و موجبات خوشحالی مردم این منطقه را فراهم آورد تصویب طرح احداث جاده جندق - گرمسار بود. اعتباری در این باره می گوید: یکی از مشکلات جندق دوری مسافت نسبت به مرکز استان و شهرهای بزرگ است به طوری که ۲۳۰ کیلومتر از مرکز شهرستان نائین و ۳۷۰ کیلومتر از مرکز استان اصفهان فاصله دارد. به همین علت طرحی را تقدیم هیأت دولت کردیم که با اجرا شدن آن جاده جندق به گرمسار در میان کویر احداث می شود و ۳۰۰ کیلومتر مسافت جندق به طرف تهران کاسته می شود. این طرح در سال ۱۳۸۵ به تصویب هیأت دولت رسید و در دست مطالعه است. با اجرای این طرح فاصله جندق به تهران به کمتر از ۳۵۰ کیلومتر می رسد و راه ارتباطی مناسبی برای ارتباط استان های سیستان و بلوچستان، یزد، کرمان و خراسان جنوبی به پایتخت محسوب خواهد شد. همچنین به دستور رئیس جمهور قرار است خط لوله گاز جنوب به شمال از جندق بگذرد تا مردم این منطقه از نعمت گاز بهره مند شوند .

● خونگرم و میهمان نواز

مردم جندق بسیار خونگرم، سختکوش، میهمان نواز، قانع با فرهنگ غنی اسلامی و مذهبی هستند. شرح حال جندق و مردم این منطقه در آثار مورخان و نویسندگانی مثل ناصرخسرو، در کتاب سفرنامه، حمدالله مستوفی در کتاب نزهة القلوب مقدسی در احسن التقاسیم و حکمت یغمایی در کتاب بر ساحل کویر نمک وجود دارد.
جندق در سال ۱۳۲۰ صاحب پاسگاه شد اما در سال ۱۳۵۰ این پاسگاه بی رونق جمع آوری شد چرا که در این ۳۰ سال حتی یک پرونده درگیری و تخلف هم در این شهر گشوده نشد . ۵ سال است که پاسگاه جندق بازگشایی شده اما علت آن وقوع تصادف های جاده ای است و بس.
اهالی جندق دلی به بزرگی کویر دارند و پذیرای گردشگرانی هستند که از ابتدای پائیز تا اواسط بهار هر سال که آب و هوای مطبوعی در این ایام دارد به این شهر وارد می شوند؛ گردشگرانی که می خواهند از میراث تاریخی تا میراث طبیعی بهره کافی را ببرند.