بهداشت غذای کودک
رعايت اصول بهداشتی در تهيه ونگهداری غذای کودک :
دستگاه گوارش کودک بسيار حساس است وبا کوچکترين آلودگی ، ممکن است دچار اسهال شود ودر نتيجه ، در معرض خطر سوء تغذيه قرار گيرد . بنابراين بايد در هنگام تهيه ونگهداری ودادن غذا به شيرخوار اصول بهداشتی 10 گانه را کاملا" مراعات نمود .
اصل اول بهداشت غذای کودک :دستها را قبل وبعد از تهيه غذا وقبل از غذا دادن
به کودک بشوييد . قبل از آماده کردن غذا وبعد از پايان کار بايد دست ها بدقت شسته شوند بخصوص هربار کهنه کودک را عوض می کنيد ، حتما" بايد دستها را با آب صابون کاملا" بشوييد اگر در دستهای خود زخم يا عفونتی داريد قبل از تهيه غذا ، محل زخم را ببنديد . قبل از عذا دادن به کودک ، دستهای خود وکودکتان را بشوييد .
اصل دوم بهداشت غذای کودک : محل تهيه وپخت عذا را تميز نگهداريد .
چون غذاها به آسانی آلوده می شوند ودر اين صورت می توانند منبع رشد وانتقال ميکروب باشند بنابراين تمام قسمتهای مورد استفاده در هنگام تهيه غذا بايد دقيقا" شسته وتميز نگهدای شود . پاچه هايی که برای تميز کردن آشپزخانه استفاده می کنيد ، بايد مرتب شسته و يا عوض شوند . از پارچه هايی که برای تميز کردن آشپزخانه استفاده می کنيد برای خشک کردن يا تميز کردن ظروف استفاده نکنيد .
اصل سوم بهداشت غذای کودک : غذای کودک بايد کاملا" پخته شود .
حرارت موجب از بين رفتن ميکروبهای بيماريزا می شوند ودر نتيجه آلودگی احتمالی مواد غذايی در اثر پخت از بين می رود . توجه داشته باشيد که مواد غذايی بايد کاملا" پخته شود . بخصوص ، مواد گوشتی را ابتدا به قطعات کوچک تقسيم کرده يا چرخ کنيد وسپس کاملا" بپزيد .
اصل چهارم بهداشت غذای کودک : بلافاصله پس از پخت ، غذا را مصرف کنيد .
در صورت امکان بهتر است که غذای کودک را در هر وعده ، تازه تهيه کنيد تا مجبور نشويد آنرا برای وعده های بعد نگهداريد . سعی کنيد زمان غذا دادن به کودک را طوری تنظيم کنيد که فاصله بين زمان پخته شدن غذا ودادن آن به کودک طولانی نباشد . چون در فاصله ای که غذا سرد می شود احتمال دارد ميکروبها در غذا شروع به رشد وتکثير کنند .
اصل پنجم غذای کودک : غذاهای پخته شده را درست نگهداری کنيد .
بطور کلی بهتر است غذای کودک تازه باشد . در صورتی که مجبور هستيد غذا را برای دو وعده يا بيشتر تهيه کنيد ، بايد غذای اضافی را بلافاصله پس از پخت ، خنک کرده ودر ظرف در بسته در يخچال نگهداری کنيد . گذاشتن غذا در دمای اتاق ويا آشپزخانه به مدت طولانی باعث فاسد شدن غذا می شود .
اصل ششم بهداشت غذای کودک : غذای نگهداری شده را فبل از مصرف دوباره ، کاملا" حرارت دهيد .
قبل از مصرف دوباره غذاهای نگهداری شده ،بسته به نوع غذا آنرا داغ کرده ويا بجوشانيد . با اين کار ، در صورت آلودگی غذا در هنگام نگهداری ، ميکروبهای آن از بين می رود . توجه داشته باشيد که غذای باقيمانده را بيش از يک بار داغ نکنيد چون ارزش غذايی آن کم می شود .
اصل هفتم بهداشت غذای کودک : غذاهای خام وپخته را جدا از هم نگهداری کنيد .
احتمال آلودگی غذاهای خام بسبت به غذاهای پخته بيشتر است . بنابراين ، توجه داشته باشيد که چه در آشپزخانه وچه در داخل يخجال ، بايد مواد غذايی خام وپخته را جدا از يکديگر نگهداری کنيد . لوازمی مانند چاقو وتخته را که برای برای غذاهای خام به کار می بريد بايد تميز بشوييد وبعد برای خرد کردن ساير مواد غذايی استفاده کنيد . مثلا" چاقو يی که مرغ خام را قطعه فطعه کرده ايد آلوده است ، اگر با اين چاقو مرغ پخته شده را خرد کنيد ويا برای تهيه سالاد از ْآن استفاده کنيد باعث آلودگی به مرغ پخته وسالاد می شويد . پس بايد اول چاقو راکاملا" تميز بشوئيد ومجددا" استفاده کنيد .
اصل هشتم بهداشت غذای کودک : غذاها را از دسترس حشرات ، جوندگان وديگر حيوانات دور نگهداريد .
چون حيوانات ناقل ميکروبهای بيماريزا هستند ، بنابراين غذا را حتما" در ظروف درب دار ودور از دسترس حيوانات وحشرات نگهداری کنيد .
اصل نهم بهداشت غذای کودک: از آب پاکيزه وسالم استفاده کنيد .
وجود آب پاکيزه وسالم برای نوشيدن مهم است ، برای تهيه غذا هم اهميت دارد . اگر احتمال آلودگی آب وجود دارد ، قبل از اضافه آب به غذا ، آنرا بجوشانيد . در مورد آبی که برای تهيه غذای کودک استفاده می کنيد ، بسيار دقت کنيد . بخصوص ، کودکان زير يکسال نسبت به آلودگی حساس وآسيب پذير هستند و سريعا" در معرض ابتلا به بيماريهای اسهالی قرار می گيرند
اصل دهم بهداشت غذای کودک : حتی الامکان از شير وفرآورده های لبنی پاستوريزه استفاده کنيد .
به جای استفاده از ماست وبستنی غير پاستوريزه ، به کودک خود ماست ويا بستنی پاستوريزه بدهيد واگر ماست پاستوريزه در دسترس نداريد ، برای تهيه ماست حتما" شير را کاملا" بجوشانيد
در دوران بيماری برای اينکه بدن بتواند با عوامل بيماريزا مقابله کند نياز به انرژی ومواد مغذی بيشتری دارد . از طرف ديگر چون کودک در حال رشد است بايد غذای کافی مصرف کند تا همزمان رشد بدن او نيز تامين شود . پس در مجموع ، کودک در دوران بيماری نياز به انرژی ومواد مغذی بيشتری دارد . معمولا" به دليل بيماری اشتهای کودک کم می شود وبعلت اسهال ، استفراغ يا تب ، مواد غذايی راهم از دست می دهد . پس از يک طرف نياز به مواد مغذی وانرژی زياد .از طرفی دريافت آن کم می شود ، چنانچه به تغذيه کودک در اين دوران توجه نشود نه تنها وزن او افزايش نمی يابد ، که دچار توقف يا کندی رشدهم می شود وبه دنبال آن دچار سوء تغذيه می گردد، بنابراين اگر تغذيه کودک در طی بيماری مناسب باشد هم سريعتر بهبود پيدا می کند وهم کمتر وزن از دست می دهد .
2- نکاتی که بايد هنگام غذا دادن به کودک بيمار به آن توجه کرد :
- قبل از غذا دادن به کودک دستها وصورت اورا بشوييد زيرا اين کار به کودک احساس آرامش می دهد .
- غذا دادن به کودک بيمار مشکل وخسته کننده است وبايد سعی کنيد با صبر وحوصله زياد به کودک غذا بدهيد .
- طی بيماری همواره کودک را تشويق به غذا خوردن کنيد .
- حتی اگر کودک مقدارکمی غذا بخورد بهتر از آن است که چيزی نخورد .
- در حالتی که کودک خواب آلود است به او غذا ندهيد .
- از غذاهايی که کودک در حالت سلامت ، به آنها علاقه داشته بيشتر تهيه کنيد .
- غذاهايی که نرم هستند وخوردن آنها نياز به جويدن ندارد مثل سوپ ، پوره يا فرنی به کودک بدهيد .
- برای نرم کردن غذا از کمی شير يا روغن مايع استفاده کنيد .
- کودک را مجبور به خوردن غذا نکنيد چون ممکن است باعث حالت تهوع او گرديده ويا غذا وارد مجاری تنفسی کودک شود .
- در صورت گرفتگی بينی کودک ، قبل از غذا دادن ، ابتدا بينی او را تميز کنيد
- در هنگام بيماری به کودک غذای بيشتری نسبت به قبل بدهيد ، برای اين کار بايد دفعات وعده غذايی را افزايش دهيد .
3- برای تغذيه کودکی که دچار اسهال است چه بايد کرد ؟
وقتی کودک مبتلا به اسهال می شود ميزان ودفعات اجابت مزاج او افزايش می يابد . به خصوص دفع آب ، سديم وپتاسيم بدن بسيار زياد می شود بنابراين برای جلوگيری از خطر کم آبی ومرگ کودکان بايد آب و مايعات وغذای بيشتری به کودک بدهيم . برخی تصور می کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتی که اگر غذا به مقدار کم و در دفعات زياد به کودک داده شود به هر حال مقداری از آن جذب می شود وکم کم دفعات اجابت مزاج او کمتر خواهد شد . دادن غذا باعث می شود که کودک سريعتر بهبود پيدا کند .
4- چه غذاهايی برای کودک مبتلا به اسهال مناسب است ؟
در هنگام اسهال بايد دفعات شير دهی به کودکی که با شير مادر تغذيه می شود را افزايش داد . به کودکان بالاتر از 6 ماه دادن غذاهايی مثل سوپ وآش ساده مفيد است . همچنين برای جبران آب از دست رفته به کودک مبتلا به اسهال مايعات مثل آب ، چای کمرنگ وکم شيرينی ، دوغ وORS بدهيد . علاوه برغذاهای آبکی غذاهای ديگر مثل کته نرم با گوشت ماهيچه يا مرغ مناسب هستند . به کودک نبايد نوشابه وآب ميوه صنعتی بدهيد چون ، اسهال کودک بدتر می شود . از غذاهايی که پتاسيم دارند مثل موز و اسفناج بيشتر استفاده کنيد ( مصرف اسفناج برای کودکان از يکسالگی به بعد توصيه می شود ) . وقتی به کودک مبتلا به اسهال غذا می دهيد دفعات مزاج او افزايش می يابد وبرخی تصور می کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتيکه اگر غذا به مقدارکم ودفعات زياد به کودک داده شود جذب غذا بهتر خواهد بود .
5- اهميت تغذيه کودک در دوران نقاهت :
دوران نقاهت زمانی شروع می شود که علايم بيماری به تدريج از بين رفته وبيمار رو به بهبودی می رود . برخلاف دوران بيماری که کودک بسيار بی اشتها است ، در دوران نقاهت ، بطور واضح اشتهای او بيشتر می شود . اين زمان بهترين فرصت برای جبران وزن از دست رفته کودک در دوران بيماری است . بايد حتما" از اين فرصت استفاده کرد وبه او غذای بيشتری بدهيد .
بخاطر داشته باشيد که در دوره نقاهت :
- تعداد وعده های غذای کودک را بيشتر کنيد ( به جای 5 وعده ،6 وعده غذا به کودک بدهيد )
- در هر وعده غذا ، نسبت به قبل مقدار غذای بيشتری به کودک بدهيد .
- غذای کودک را نسبت به قبل مقوی تر تهيه کنيد . انرژی غذای کودک را می توانيد با افزودن يک قاشق مرباخوری کره يا روغن ، افزايش دهيد .
دستگاه گوارش کودک بسيار حساس است وبا کوچکترين آلودگی ، ممکن است دچار اسهال شود ودر نتيجه ، در معرض خطر سوء تغذيه قرار گيرد . بنابراين بايد در هنگام تهيه ونگهداری ودادن غذا به شيرخوار اصول بهداشتی 10 گانه را کاملا" مراعات نمود .
اصل اول بهداشت غذای کودک :دستها را قبل وبعد از تهيه غذا وقبل از غذا دادن
به کودک بشوييد . قبل از آماده کردن غذا وبعد از پايان کار بايد دست ها بدقت شسته شوند بخصوص هربار کهنه کودک را عوض می کنيد ، حتما" بايد دستها را با آب صابون کاملا" بشوييد اگر در دستهای خود زخم يا عفونتی داريد قبل از تهيه غذا ، محل زخم را ببنديد . قبل از عذا دادن به کودک ، دستهای خود وکودکتان را بشوييد .
اصل دوم بهداشت غذای کودک : محل تهيه وپخت عذا را تميز نگهداريد .
چون غذاها به آسانی آلوده می شوند ودر اين صورت می توانند منبع رشد وانتقال ميکروب باشند بنابراين تمام قسمتهای مورد استفاده در هنگام تهيه غذا بايد دقيقا" شسته وتميز نگهدای شود . پاچه هايی که برای تميز کردن آشپزخانه استفاده می کنيد ، بايد مرتب شسته و يا عوض شوند . از پارچه هايی که برای تميز کردن آشپزخانه استفاده می کنيد برای خشک کردن يا تميز کردن ظروف استفاده نکنيد .
اصل سوم بهداشت غذای کودک : غذای کودک بايد کاملا" پخته شود .
حرارت موجب از بين رفتن ميکروبهای بيماريزا می شوند ودر نتيجه آلودگی احتمالی مواد غذايی در اثر پخت از بين می رود . توجه داشته باشيد که مواد غذايی بايد کاملا" پخته شود . بخصوص ، مواد گوشتی را ابتدا به قطعات کوچک تقسيم کرده يا چرخ کنيد وسپس کاملا" بپزيد .
اصل چهارم بهداشت غذای کودک : بلافاصله پس از پخت ، غذا را مصرف کنيد .
در صورت امکان بهتر است که غذای کودک را در هر وعده ، تازه تهيه کنيد تا مجبور نشويد آنرا برای وعده های بعد نگهداريد . سعی کنيد زمان غذا دادن به کودک را طوری تنظيم کنيد که فاصله بين زمان پخته شدن غذا ودادن آن به کودک طولانی نباشد . چون در فاصله ای که غذا سرد می شود احتمال دارد ميکروبها در غذا شروع به رشد وتکثير کنند .
اصل پنجم غذای کودک : غذاهای پخته شده را درست نگهداری کنيد .
بطور کلی بهتر است غذای کودک تازه باشد . در صورتی که مجبور هستيد غذا را برای دو وعده يا بيشتر تهيه کنيد ، بايد غذای اضافی را بلافاصله پس از پخت ، خنک کرده ودر ظرف در بسته در يخچال نگهداری کنيد . گذاشتن غذا در دمای اتاق ويا آشپزخانه به مدت طولانی باعث فاسد شدن غذا می شود .
اصل ششم بهداشت غذای کودک : غذای نگهداری شده را فبل از مصرف دوباره ، کاملا" حرارت دهيد .
قبل از مصرف دوباره غذاهای نگهداری شده ،بسته به نوع غذا آنرا داغ کرده ويا بجوشانيد . با اين کار ، در صورت آلودگی غذا در هنگام نگهداری ، ميکروبهای آن از بين می رود . توجه داشته باشيد که غذای باقيمانده را بيش از يک بار داغ نکنيد چون ارزش غذايی آن کم می شود .
اصل هفتم بهداشت غذای کودک : غذاهای خام وپخته را جدا از هم نگهداری کنيد .
احتمال آلودگی غذاهای خام بسبت به غذاهای پخته بيشتر است . بنابراين ، توجه داشته باشيد که چه در آشپزخانه وچه در داخل يخجال ، بايد مواد غذايی خام وپخته را جدا از يکديگر نگهداری کنيد . لوازمی مانند چاقو وتخته را که برای برای غذاهای خام به کار می بريد بايد تميز بشوييد وبعد برای خرد کردن ساير مواد غذايی استفاده کنيد . مثلا" چاقو يی که مرغ خام را قطعه فطعه کرده ايد آلوده است ، اگر با اين چاقو مرغ پخته شده را خرد کنيد ويا برای تهيه سالاد از ْآن استفاده کنيد باعث آلودگی به مرغ پخته وسالاد می شويد . پس بايد اول چاقو راکاملا" تميز بشوئيد ومجددا" استفاده کنيد .
اصل هشتم بهداشت غذای کودک : غذاها را از دسترس حشرات ، جوندگان وديگر حيوانات دور نگهداريد .
چون حيوانات ناقل ميکروبهای بيماريزا هستند ، بنابراين غذا را حتما" در ظروف درب دار ودور از دسترس حيوانات وحشرات نگهداری کنيد .
اصل نهم بهداشت غذای کودک: از آب پاکيزه وسالم استفاده کنيد .
وجود آب پاکيزه وسالم برای نوشيدن مهم است ، برای تهيه غذا هم اهميت دارد . اگر احتمال آلودگی آب وجود دارد ، قبل از اضافه آب به غذا ، آنرا بجوشانيد . در مورد آبی که برای تهيه غذای کودک استفاده می کنيد ، بسيار دقت کنيد . بخصوص ، کودکان زير يکسال نسبت به آلودگی حساس وآسيب پذير هستند و سريعا" در معرض ابتلا به بيماريهای اسهالی قرار می گيرند
اصل دهم بهداشت غذای کودک : حتی الامکان از شير وفرآورده های لبنی پاستوريزه استفاده کنيد .
به جای استفاده از ماست وبستنی غير پاستوريزه ، به کودک خود ماست ويا بستنی پاستوريزه بدهيد واگر ماست پاستوريزه در دسترس نداريد ، برای تهيه ماست حتما" شير را کاملا" بجوشانيد
تغذيه کودک در دوران بيماری ونقاهت
در دوران بيماری برای اينکه بدن بتواند با عوامل بيماريزا مقابله کند نياز به انرژی ومواد مغذی بيشتری دارد . از طرف ديگر چون کودک در حال رشد است بايد غذای کافی مصرف کند تا همزمان رشد بدن او نيز تامين شود . پس در مجموع ، کودک در دوران بيماری نياز به انرژی ومواد مغذی بيشتری دارد . معمولا" به دليل بيماری اشتهای کودک کم می شود وبعلت اسهال ، استفراغ يا تب ، مواد غذايی راهم از دست می دهد . پس از يک طرف نياز به مواد مغذی وانرژی زياد .از طرفی دريافت آن کم می شود ، چنانچه به تغذيه کودک در اين دوران توجه نشود نه تنها وزن او افزايش نمی يابد ، که دچار توقف يا کندی رشدهم می شود وبه دنبال آن دچار سوء تغذيه می گردد، بنابراين اگر تغذيه کودک در طی بيماری مناسب باشد هم سريعتر بهبود پيدا می کند وهم کمتر وزن از دست می دهد .
2- نکاتی که بايد هنگام غذا دادن به کودک بيمار به آن توجه کرد :
- قبل از غذا دادن به کودک دستها وصورت اورا بشوييد زيرا اين کار به کودک احساس آرامش می دهد .
- غذا دادن به کودک بيمار مشکل وخسته کننده است وبايد سعی کنيد با صبر وحوصله زياد به کودک غذا بدهيد .
- طی بيماری همواره کودک را تشويق به غذا خوردن کنيد .
- حتی اگر کودک مقدارکمی غذا بخورد بهتر از آن است که چيزی نخورد .
- در حالتی که کودک خواب آلود است به او غذا ندهيد .
- از غذاهايی که کودک در حالت سلامت ، به آنها علاقه داشته بيشتر تهيه کنيد .
- غذاهايی که نرم هستند وخوردن آنها نياز به جويدن ندارد مثل سوپ ، پوره يا فرنی به کودک بدهيد .
- برای نرم کردن غذا از کمی شير يا روغن مايع استفاده کنيد .
- کودک را مجبور به خوردن غذا نکنيد چون ممکن است باعث حالت تهوع او گرديده ويا غذا وارد مجاری تنفسی کودک شود .
- در صورت گرفتگی بينی کودک ، قبل از غذا دادن ، ابتدا بينی او را تميز کنيد
- در هنگام بيماری به کودک غذای بيشتری نسبت به قبل بدهيد ، برای اين کار بايد دفعات وعده غذايی را افزايش دهيد .
3- برای تغذيه کودکی که دچار اسهال است چه بايد کرد ؟
وقتی کودک مبتلا به اسهال می شود ميزان ودفعات اجابت مزاج او افزايش می يابد . به خصوص دفع آب ، سديم وپتاسيم بدن بسيار زياد می شود بنابراين برای جلوگيری از خطر کم آبی ومرگ کودکان بايد آب و مايعات وغذای بيشتری به کودک بدهيم . برخی تصور می کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتی که اگر غذا به مقدار کم و در دفعات زياد به کودک داده شود به هر حال مقداری از آن جذب می شود وکم کم دفعات اجابت مزاج او کمتر خواهد شد . دادن غذا باعث می شود که کودک سريعتر بهبود پيدا کند .
4- چه غذاهايی برای کودک مبتلا به اسهال مناسب است ؟
در هنگام اسهال بايد دفعات شير دهی به کودکی که با شير مادر تغذيه می شود را افزايش داد . به کودکان بالاتر از 6 ماه دادن غذاهايی مثل سوپ وآش ساده مفيد است . همچنين برای جبران آب از دست رفته به کودک مبتلا به اسهال مايعات مثل آب ، چای کمرنگ وکم شيرينی ، دوغ وORS بدهيد . علاوه برغذاهای آبکی غذاهای ديگر مثل کته نرم با گوشت ماهيچه يا مرغ مناسب هستند . به کودک نبايد نوشابه وآب ميوه صنعتی بدهيد چون ، اسهال کودک بدتر می شود . از غذاهايی که پتاسيم دارند مثل موز و اسفناج بيشتر استفاده کنيد ( مصرف اسفناج برای کودکان از يکسالگی به بعد توصيه می شود ) . وقتی به کودک مبتلا به اسهال غذا می دهيد دفعات مزاج او افزايش می يابد وبرخی تصور می کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتيکه اگر غذا به مقدارکم ودفعات زياد به کودک داده شود جذب غذا بهتر خواهد بود .
5- اهميت تغذيه کودک در دوران نقاهت :
دوران نقاهت زمانی شروع می شود که علايم بيماری به تدريج از بين رفته وبيمار رو به بهبودی می رود . برخلاف دوران بيماری که کودک بسيار بی اشتها است ، در دوران نقاهت ، بطور واضح اشتهای او بيشتر می شود . اين زمان بهترين فرصت برای جبران وزن از دست رفته کودک در دوران بيماری است . بايد حتما" از اين فرصت استفاده کرد وبه او غذای بيشتری بدهيد .
بخاطر داشته باشيد که در دوره نقاهت :
- تعداد وعده های غذای کودک را بيشتر کنيد ( به جای 5 وعده ،6 وعده غذا به کودک بدهيد )
- در هر وعده غذا ، نسبت به قبل مقدار غذای بيشتری به کودک بدهيد .
- غذای کودک را نسبت به قبل مقوی تر تهيه کنيد . انرژی غذای کودک را می توانيد با افزودن يک قاشق مرباخوری کره يا روغن ، افزايش دهيد .
