همه خلاقيم، كافى است باور كنيم

به شكار ايده ها برويم

بى ترديد يكى از زيباترين ويژگى هاى انسان قدرت آفرينندگى يا خلاقيت است، به دليل همين ويژگى است كه انسان مى تواند اهداف آرمانگرايانه خود را پديد آورد و توانايى هاى خود را شكوفا سازد. محدوديت عمده در برابر آنچه انسان ها مى توانند انجام دهند آن است كه فكر كنند از عهده انجام دادن آن برنمى آيند. انسان ها همگى قابليت و توان آن را دارند كه خلاق باشند و از لذت آفريدن چيز جديدى بهره مند شوند. بدين منظور نخست بايد پايه اى محكم براى خلاقيت را در آنان پى افكند. نحوه تفكر مثبت، نحوه انديشيدن خلاق روش هاى يافتن مساله و راه حل آن، تصميم گيرى و استقرار در تفكر از اركان توانايى هاى بشرى است و هرگونه فعاليت آدمى و هرگونه پيشرفتى كه درعرصه هاى مختلف به دست آمده مرهون به كارگيرى آگاهانه و يا ناآگاهانه موارد ياد شده است. شايد اين نگرش به طور كلى حقيقت داشته باشد كه هدف از تعليم و تربيت نه ارايه بى چون و چراى مطلب، بلكه آموزش چگونگى تفكر به افراد است. نظريه ها و تعاريف گوناگونى كه تاكنون درباره خلاقيت مطرح شده است اغلب هركدام جنبه اى خاص از آن را مورد تاكيد قرار داده اند. بنابراين شايد بتوان با انتخاب نكته هاى قابل توجه تعاريف و در نظر گرفتن ارتباط ميان مفاهيم اساسى هر تعريف تا حدود زيادى ماهيت را روشن نمود.ايزنك و ارنولد و هالى خلاقيت را فرآيندى روانى مى دانند كه منجر به حل مساله، ايده سازى،مفهوم سازى و ساختن اشكال هنرى، نظريه پردازى و توليداتى شود كه بديع و يكتا باشند.
سيلامى خلاقيت را تمايل و ذوق به ايجادگرى مى داند كه در همه افراد و در همه سنين به طور بالقوه وجود دارد، به طورى كه ارتباط مستقيمى با محيط اجتماعى- فرهنگى دارد و شرايط مناسب لازم مى داند تا اين تمايل طبيعى به خود شكوفايى به تحقق بپيوندد. با توجه به اين تعاريف مى توانيم به چند ويژگى خلاقيت به شرح زير برسيم.
۱- خلاقيت فرآيندى فكرى و روانى است.
۲- محصول خلاقيت مى تواند به شكل يك اثر، يك ايده، يك راه حل، يك شى و يا هر چيز ديگر خود را نشان دهد.
۳- خلاقيت يك توانايى عمومى است و در همه افراد كمابيش وجود دارد.
۴- خلاقيت قابل پرورش است و با محيط فرهنگى- اجتماعى، ارتباط مستقيم دارد.
آزمايش هاى علمى مربوط به استعدادهاى فكرى عموميت نسبى قدرت خلاقيت را آشكار كرده است.
آزمايشگاه هاى مهندسى انسانى استعدادهاى گروه هاى كثيرى از مكانيك هاى عادى را تجزيه و تحليل كردند و دريافتند كه دو سوم آنان به لحاظ گنجايش خلاقيت ياد شده متوسط هستند. تجزيه و تحليلى كه از تمام آزمايش هاى روانى كه تاكنون به عمل آمده است به اين نتيجه اشاره دارد كه استعداد خلاقيت به طور طبيعى تقسيم شده است و اين به زبان ساده بدين معنى است كه همه ما با درجات مختلف داراى اين استعداد هستيم. اين تجزيه و تحليل همچنين نشان داده است كه درجه موثر بودن خلاقيت ها با بازده انرژى فكرى ما كوشش و پشتكار ما در به كاربردن مغزمان ارتباط بيشترى دارد تا با استعداد درونى مان كشفيات علمى مملو از موارد نامحدودى است كه در آن افراد عادى قدرت خلاقيت خارق العاده از خود نشان داده اند. برخى حتى معتقدند كه اغلب بهترين ايده ها به وسيله افراد عادى قدرت خلاقيت افرادى كه در رشته مربوطه آماتور بوده اند به وجود آمده است.
جنگ جهانى دوم اثبات بلاترديد اين مدعا بود كه توده مردم عادى ممكن است هنگامى كه به وسيله حس ميهن پرستى برانگيخته شوند از لحاظ خلاقيت استعداد درخشانى بروز مى دهند. طى اين جنگ ، بدون اغراق ميليون ها ايده خلاق توسط افرادى كه به هيچ وجه خود را خلاق نمى پنداشتند عرضه و مورد استفاده قرار گرفت. اين حقيقت كه جنگ عده پرشمارى از مردم را به خلق اين همه ايده هاى مفيد وامى دارد نشانگراين مطلب است كه استعداد خلاقيت تقريبا به همه اعطا شده است. شواهد علمى مبنى بر اين كه خلاقيت از سن تمرد مى كند مورد تحقيق و تاكيد قرار گرفته است.
از هزار موفقيت خلاقى كه مورد بررسى قرار گرفته ميانگين سنى آن ها ۷۴ سال بوده است. حتى اگر استعداد ذاتى ما رشد نيابد. قدرت خلاقيتمان سال به سال با سعى و كوششى كه در آن زمينه به كار مى بريم به رشد خود ادامه مى دهد.همچنين تحقيقات علمى درباره مسايل خلاقيت نسبى زنان و مردان به نتايج قطعى نرسيده است. براساس آزمايش هاى علمى در مورد استعداد خلاقيت تفاوت كمى بين افراد هم سن دانشگاه ديده و غير دانشگاهى وجود دارد. در حقيقت تحصيلات عاملى اساسى نيست و بسيارى از افراد با تحصيلات بالا از لحاظ خلاقيت بى بار هستند در حالى كه بسيارى از افراد با وجود نداشتن تحصيلات رسمى موفقيت هاى برجسته اى در اين زمينه كسب مى كنند. به گواه تاريخ ايده هاى بزرگى از افرادى كه در زمينه تحقيقى مربوطه فاقد آموزش اند، به دست آمده است. تلگراف به وسيله مورس كه يك نقاش حرفه اى بود اختراع و ماشين پنبه پاك كنى به وسيله يك معلم به نام «ايلاى وتينى» كشف شد.بسيارى از اين موارد وجود دارند كه افراد بدون آموزش از افراد تحصيل كرده در زمينه خلاقيت پيشى گرفته اند. در زمينه موثر بودن خلاقيت نه وسعت دانش و نه نيروى استعداد به اندازه سعى و كوشش اثر ندارد. پيچيدگى مغز بشر فوق العاده است و مقايسه آن با پيچيده ترين و پرظرفيت ترين رايانه مقايسه اى بى مورد است. درباره پيچيدگى مغز بشر همين بس كه سيستم اعصاب مورچگان كه قدرت سازماندهى آنان مشهور است از ۲۵۰ سلول عصبى تشكيل شده در حالى كه مغز بشر داراى ۱۰ ميليارد سلول عصبى است. در حقيقت همه ما داراى گنجايش مغزى بسيار بالاتر از حدى كه بتوانيم به كار ببريم هستيم.براى اين كه بتوانيم خلاقيت خود را آشكار سازيم فقط كافى است باور كنيم براى اين آفريده شده ايم تا در دگرگونى هاى جهان اطراف خود سهمى داشته باشيم و سپس بدون ترديد دست به عمل بزنيم و خواهيم ديد كه نتيجه كار چقدر شگفت انگيز است.

منابع:

۱- سليمانى، افشين- ۱۳۸۱- كلاس خلاقيت (تمرينات و روش هاى عملى پرورش خلاقيت براى معلمان و دبيران)- تهران- انتشارات انجمن اولياء و مربيان
۲- شهريارى، پرويز (مترجم)- ۱۳۸۰ خلاقيت رياضى، نوشته جرج پليا، تهران انتشارات فاطمى
۳- رستمى، محمد هاشم، سال ،۱۳۷۶ دايره المعارف مسايل هندسه، خواص توصيفى اشكال هندسى، تهران، انتشارات مدرسه
۴- قاسم زاده، حسن (مترجم)، ،۱۳۷۱ پرورش استعداد همگانى ابداع و خلاقيت نوشته الكس اس اسبورن، تهران، انتشارات نيلوفر
۵-والفى، محمدى (مترجم) ،۱۳۷۸ خلاقيت، فرسوى اسطوره نبوغ، نوشته رابرت ويزبرگ، تهران انتشارات روز به