تاریخ کشف پلاتین

پلاتین اولین عنصر کشف شده از فلزات پلاتینی است. سال 1748 را سال تولید این فلز می‌دانند. اما آیا این تاریخ تولد واقعی پلاتین است؟
یونانیان و رومیان باستان از آلیاژی موسوم به «الکتروم» یاد کرده اند که بعضی دانشمندان عقیده دارند همان پلاتین است. دیگران معتقدند که الکتروم آلیاژی است مرکب از طلا و نقره که مصریان آن را ساخته بودند. پلینی بزرگ در نوشته‌هایش از ترکیب سفید و سنگینی که در ماسه‌های گالیثیا و پرتقال یافته بود، سخن گفته ولی، به احتمال قوی، این ترکیب سنگ معدن حاوی قلع بوده است. یک جعبه‌ی ساخته شده از پلاتین در مقبره‌ی ملکه‌ی شاپناپیت (1) (قرن هفتم از میلاد) به دست آمده است.
در سال 1557، دانشمند ایتالیایی، اسکالیجر (2)، اطلاعاتی در مورد فلز سفیدرنگ جدیدی که در امریکای جنوبی کشف شده بود ارائه داد. این اولین اشاره‌ی مشخص به فلز پلاتین بود. دو قرن دیگر گذشت و آکادمی علوم پاریس گروهی محقق را به مستعمرات اسپانیایی گسیل داشت. در میان اعضای این گروه ستوان جوانی بود به نام دون انتونیو ذ الیوآ. (3) وی، پس از بازگشت به وطن، کتابی با عنوان «گزارش تاریخی درباره‌ی مسافرت به امریکای جنوبی» (4) نوشت که در سال 1748 در مادرید منتشر شد. وی در این کتاب نوشت که در منطقه‌ی چوکو معادن طلای زیادی دیده است که بعضی از این معادن، به دلیل داشتن مقادیر زیادی پلاتین در سنگ معدن آنها، متروک مانده‌اند. اولیوآ اولین کسی بود که دریافت این فلز نقطه ذوب بالایی دارد و، به این دلیل، استخراج آن از سنگ معدنش بسیار مشکل است. دو سال بعد، شیمیدانان انگلیسی، واتسن (5) و براونریگ، (6) به مطالعه‌ی فلز جدید اقدام کردند و اولین توضیح علمی راجع به آن را ارائه دادند. در نوامبر 1750، واتسن کشف یک شبه فلز موسوم به پلاتینادل پینتو را، که تاکنون برای معدن‌شناسان شناخته نشده بود، گزارش کرد.
این کار موجب شد مطالعه‌ی بیشتری روی فلز جدید انجام گیرد. در سال 1752 شیمیدان سویسی، شفر (7)، گزارش جامعی از تحقیقات خود در مورد پلاتین یا طلای سفید را منتشر کرد. پس از آن، مکتوبات مشابهی از این قبیل ظهور کرد. از میان آنها دو نوشته بسیار جالب بودند. در سال 1772، فون زیکینگن (8)، به منظور یافتن روشی برای تهیه‌ی آلیاژ پلاتین با نقره و طلا، به مطالعه‌ی وسیعی در مورد خواص پلاتین پرداخت. علاوه بر آن، وی در نظر داشت قابلیت حل شدن این فلز در آب را بیازماید. و مهمتر از همه اینکه فون زیکینگن اولین کسی بود که روش رسوب‌گیری پلاتین از محلول حاوی کلر آمونیوم را مورد استفاده قرار داد. این واکنش نقش مهمی در مطالعه‌ی فلزات پلاتینی ایفا کرده است. متأسفانه انتشار نتایج کارفون زیکینگن تا سال 1782 به تعویق افتاد.
دور دوم پژوهشها با نام شابانئان (9) پیوند خورده است. وی اولین کسی بود که دریافت آزمایش روی نمونه پلاتینهای تهیه شده از معادن مختلف نتایج متناقض به دست می‌دهد. با دقت در موضوع می‌توان دریافت که این تناقض ناشی از آن بود که: شابانئان با پلاتین خالص کار نمی‌کرده بلکه با مخلوطی از شش عنصر سروکار داشته است. این شش عنصر فلزات پلاتینی بودند که تا آن زمان کشف نشده بودند. به طور مثال، در غیاب اوسمیوم، پلاتین غیر فرار بود و احتراق نمی‌یافت، در حالی که پلاتین در حضور اوسمیوم آلیاژی می‌ساخت که هم فرار و هم قابل احتراق بود.
تاریخ دقیق کشف پلاتین چیست؟ این فلز می‌بایست راه درازی را طی می‌کرد تا عنوان خود را دریافت می‌داشت. شاید سال 1750، سال مهمی در تاریخچه‌ی پلاتین است: در آن سال این فلز مورد مطالعه و تشریح دقیقتر قرار گرفت.

پی‌نوشت‌:

1. Shapenapit.
2. Scaliger .
3. Don Antonio de Ulloa .
4. Historical Report about the Trip to South American .
5. Watson .
6. Brownrigg .
7. Scheffer .
8. Von Sickingen .
9. Chabanean .

منبع مقاله :
تریفونوف، دیمیتری نیکولایویچ ، تریفونوف، ولادیمیر؛ (1390)، تاریخچه‌ی کشف عناصر شیمیایی، برگردان: عبدالله زرافشان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم