آواز گنجشک ها
کریم آقا (رضا ناجی) کارگر تُرک زبان یکی از مجتمع‌های پرورش شترمرغ در اطراف تهران است. پسر نوجوانش قصد دارد با کمک پسران همسایه، آب انبار خانه‌اشان را تخلیه و تمیز کرده و با ریختن ماهیهای قرمز کسب و کاری براه اندازند. به کریم آقا خبر می‌رسد که سمعکِ دختر ۱۵ ساله‌اش هانیه به درون آب‌انبار افتاده است. او به خانه می‌آید و در آب‌انبار، آن را می‌یابد لیکن سمعک خراب شده و باید چند ماه معطل خرید دولتی آن باشد. کریم آقا که وضعیت مالی مناسبی ندارد نمی‌تواند سمعک را از بازار آزاد تهیه کند. او با نقشهٔ پسرش حسین برای آب‌انبار به شدت مخالفت کرده و بارها این مخالفت را با تندی و عِتاب به حسین و دوستانش متذکر شده است. روزی او به مجتمع آمده و با سهل‌انگاریش شترمرغی از آنجا می‌گریزد. هر چه به دنبال آن می‌گردند موفق به یافتنش نمی‌شوند و به دلیل همین سهل‌انگاری او از مجتمع اخراج می‌شود. به ناچار در شهر با موتورسیکلتش اقدام به مسافرکشی می‌کند. درآمد او از این راه بهتر از کارگری است و او از این طریق می‌تواند بخشی از هزینه‌های زندگی را تأمین کند.
او در شهر، دروغ و ناپاکی‌ها را می‌بیند و گویا گَردِ خاکستری شهر بر روی او می‌نشیند. مسافری به او کرایه اضافی می‌دهد او چندان در بازگرداندن این پول تلاش نمی‌کند با این پول گوجه سبز خریداری می‌کند. کیسه گوجه سبز سوراخ است و نیمی از آن به خیابان و در جوی آب ریخته می‌شود. در کنار مسافرکشی گاه وسایل دست دومی چون درب، پنجره، آهن‌الات پیداکرده و در خانه انبار می‌کند. روزی در بازار از او و چند موتورسوار دیگر خواسته می‌شود یخچالهای کوچکی را به مکانی انتقال دهند. به علت خرابی موتور، او از کاروان موتورسواران عقب می‌ماند. شب هنگام یخچال را با خود به خانه می‌آورد و فردای آنروز، تصمیم می‌گیرد آن را بفروشد. و حتی به افرادی برای فروش یخچال مراجعه می‌کند، اما پشیمان می‌شود و یخچال را علیرغم نیاز مالی خانواده به صاحب اصلی‌اش بر می‌گرداند صاحب اصلی ضمن پرداخت پاداشی به او، از وی می‌خواهد که در همانجا مشغول به کار شود. روز دیگر در بازگشت به خانه متوجه می‌شود که کودکان همچنان در فکر پیاده کردن نقشهٔ خود در خصوص آب‌انبار می‌باشند. با عصبانیت کلنگ خود را برداشته و وارد آب‌انبار می‌شود تا همه چیز را خراب کند اما با کمال تعجب مشاهده می‌کند که آب‌انبار به خوبی تمیز و آراسته شده است و مملو از آب زلال و شفاف است. بعد از مدتی متوجه می‌شود همسرش درب دست دومی که او در انبار داشته را به زن همسایه هدیه کرده است با ناراحتی به سراغ همسایه رفته و درب را از او پس می‌گیرد به گونه‌ای که همسرش به گریه افتاده و از رفتار ناهنجار او دلتنگ می‌شود. بعد از این ماجرا روزی که قصد دارد از انبار وسیله‌ای بردارد همهٔ اثاثیهٔ انبار که نامنظم بر روی همه چیده شده بود بر سرش آوار شده و به شدت مجروح می‌شود.
به گونه‌ای که عازم بیمارستان شده و سر، دست و پا بسته به خانه بر می‌گردد او که ممر درآمدی ندارد و مجبور است چند هفته در خانه بستری باشد مشاهده می‌کند که چگونه مورد لطف و عنایت همسایگان و دوستان قرار می‌گیرد. او می‌بیند همسرش با خیاطی و پسرش با کارگری چگونه هزینهٔ خانواده را تأمین می‌کنند. روزی حسین به همراه دوستانش ماهیهای قرمزی را که از دسترنج خودشان خریداری کرده‌اند به در خانه می‌آورد در اثر حادثه‌ای ظرف بزرگ حاوی ماهی‌ها سوراخ شده و ماهیهای زیادی بر کف خیابان ریخته می‌شوند. کودکان به جهت جلوگیری از مرگ ماهی‌ها مجبور می‌شوند آنها را در جوی آب بیاندازند از آن همه ماهی تنها یکی باقی می‌ماند که آن را داخل آب‌انبار می‌اندازند. این تلاش و مساعی کودکان از دید کریم‌آقا پنهان نمی‌ماند او می‌بیند که چگونه کودکان برای نجات جان ماهی‌ها خود را به زحمت انداخته و آنها را به داخل جوی آب می‌اندازند. این تلاش آنچنان است که انگشتان دست برخی از کودکان از جمله حسین زخمی می‌شود. کریم این مسائل را با تأمل می‌نگرد. در سکانسی کریم که اکنون حالش بهتر شده در اتاقش نظاره‌گر جست و خیز گنجشکی است، که برای پیدا کردن راه فرار به این سوی و آن سو می‌پرد. به سوی پنجره می‌رود و آن را باز می‌کند و سبب آزادی گنجشک را فراهم می‌آورد در همین اثنا کارگر مجتمع پرورش شتر مرغ به سراغش می‌آید و به وی اطلاع می‌دهد که شتر مرغ پیدا شده و او می‌تواند به کار سابقش باز گردد. در سکانس پایانی کریم را مشاهده می‌کنیم که قصد آمدن به داخل مجتمع را دارد. شترمرغی مشغول جست و خیز، گشودن بالها و چرخش به گرد خود است؛ گویا بازگشت کریم شترمرغ‌ها را به وجد و سرور آورده و آنها این حضور مجدد را به جشن و پایکوبی نشسته‌اند.
پای صحبت کارگردان فیلم «مجید مجیدی»:
به جاي اين كه بياييم فيلمسازان را متهم كنيم كه چه كاري را انجام داده‌ايم، اول بايد از مديريت فرهنگي پرسيد تاكنون چقدر براي سينما هزينه كرده‌اند كه از آن توقع بازدهي دارند.
من معتقد هستم امروزه سينماي ايران به طور كامل تعطيل است و اگر فرمايشات مقام معظم رهبري در باب مهندسي فرهنگي نبود شايد خيلي زودتر از امروز سينماي ايران تعطيل شده بود.
اين سقوط اخلاقي در اشكال مختلف جامعه ما را فراگرفته است به طوري كه از ابتداي انقلاب شعار توسعه طلبي سرداده شد اما در طي سي سال گذشته چه كاري را براي اين موضوع انجام داديم؟ به عنوان مثال تهران به عنوان پايتخت ايران نماد توسعه طلبي در ايران قلمداد شد اما در حال حاضر شهري مانند كرج كاملا چسبيده به تهران شده است و ديگر محله‌اي مثل نازي آباد جنوب شهر تهران قلمداد نمي‌شود.
مسئولان اگر كاري براي مردم مي‌كنند عين وظيفه آنهاست اما اگر كاري نمي‌كنند بايد يقه آنها را گرفت و پرسيد كه چرا براي مردم كاري انجام نمي‌دهيد؟
حرف اصلي من اين است كه اگر قرار است كاري در كشور انجام شود متناسب با وضعيت فرهنگي و اجتماعي اتفاق بيفتد كه به سقوط جامعه منجر نشود. بحث مسائل انساني و هويتي را چگونه مي شود در كشور تغيير داد و به همين دليل با ندانم‌كاري‌ها داريم فرهنگ كشور را تخريب مي‌كنيم فقط با ساخت سريال‌هايي درباره فرشته و شيطان، مي‌خواهيم آن را جبران كنيم.
امير اسفندياري سخنگوي هيأت در بيانيه اي جمع بندي نقطه نظرات اعضاء را به شرح زير اعلام كرد:
«مجموعه سينماي ايران در سال گذشته فيلم هاي تأمل برانگيز كم نداشت. نزديكي ارزش هاي سينمايي اين فيلم ها انتخاب را دشوار كرده بود. انتخاب واقعا سخت بود. فهرست نهايي فيلم ها بر پيچيدگي انتخاب افزوده بود. هركدام از اعضاء هيأت فيلمي را دوست داشت و درباره شايستگي آن به عنوان نماينده ملي سينماي ايران سخن مي گفت. «فرش ايراني» به عنوان مجموعه آفريده نام آورترين كارگردانهاي سينماي ايران كه اتفاقا در باب نماينده هنر ملي ايران ساخته شده بود، «به همين سادگي» كه غيرممكن ترين كار را از زاويه نمايش درونيات «زن مسلمان ايراني» با هنرمندي ممكن ساخته بود، «آواز گنجشكها» كه تصويري ناب از اشراق روح ايراني را بر پرده نشانده بود و «اتوبوس شب» كه بازتاب هنرمندانه روحيه صلح طلب ملت بزرگ ايران بود. هيأت انتخاب ضمن بازبيني جمعي فيلم ها، درباره ويژگيهاي هر يك ساعتها بحث كرد. افزون بر جنبه هاي فني و هنري هر فيلم، افتخارات كسب شده هركدام از آنها را در جشنواره هاي بين المللي مورد بررسي قرار داد. درباره قراردادهاي پخش بين المللي آنها، و امكانات پخش كننده هر يك تفحص به عمل آورد. حواشي مربوط به آفرينندگان هر اثر را كه مي توانست در توفيق آن مؤثر واقع شود به دقت بررسي كرد و سرانجام با توجه به جميع عناصر مورد توجه، فيلم سينمايي «آواز گنجشكها» ساخته مجيد مجيدي را به عنوان نماينده سينماي ايران برگزيد. هيأت انتخاب كه جز به حيثيت ملي نمي‌انديشد اميدوار است كه «آواز گنجشكها» نماينده شايسته ايران در گزينش بهترين فيلم خارجي جايزه اسكار باشد.
كشورهایی چون اسپانیا، روسیه، آلمان، فرانسه، ایتالیا و سوئد از جمله رقبای قدرتمند ایران در این دوره از رقابتهای اسكار به شمار می‌آیند.
با انتخاب این فیلم برای شركت در رقابت فیلمهای غیر انگلیسی زبان جایزه اسكار هر چند به نظر می‌رسد كه ایران توانسته یك گام به جوایز اسكار نزدیكتر شود ولی وجود كشورهایی چون اسپانیا، روسیه، آلمان، فرانسه، ایتالیا و سوئد كه از صنعت سینمایی قدرتمندی برخوردارند، رقابت را برای «مجیدی» مشكل‌تر می‌كند.
كشور فرانسه كه امسال با فیلم موفق «بین دیوارها» ساخته «لوران كانته» در این دوره از رقابتهای اسكار شركت كرده است، با سابقه درخشانی كه در رقابتهای اسكار دارد یكی از سرسخت‌ترین رقبای مجیدی در این رقابت‌ها به شمار می‌آید.
فرانسه با ۱۸ بار نامزدی در رقابتهای اسكار و سه بار برنده شده در این رقابت‌ها، ركوردارترین كشور جهان در جوایز اسكار است، ضمن آنكه نماینده فرانسه در اسكار امسال، «بین‌دیوارها»، فیلمی است كه چندی پیش توانست نخل طلای بهترین فیلم سال كن را از آن خود كند.
«كانته»، كارگردان این فیلم نیز با اختصاص بیش از ۲۰ جایزه معتبر سینمایی در جشنوارها و عرصه‌های مختلف رقابتی از جمله سن‌سباستین، ونیز، تورینو و سیاتل از كارنامه بسیار روشنی برخوردار است.
فرانسه آخرین بار در سال ۲۰۰۵ با فیلم «كریسمس مبارك» برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی سال شد.
از دیگر رقبای مطرح ایران در اسكار امسال، كشور مكزیك است، اگرچه این كشور تاكنون نتوانسته در این بخش از رقابت‌ها جایزه‌ای را از آن خود كند، ولی امسال گرانقیمت‌ترین پروژه تاریخ سینمای خود را رهسپار این رقابت‌ها كرده است تا شاید بتواند نام خود را بعنوان یكی از برندگان اسكار به ثبت رساند.
فیلم مكزیكی «زندگی» ساخته «ربرتو اشنیدر»،داستان زندگی زنی از دوران كودكی تا زمان ازدواجش با یك ژنرال انقلابی است كه كمی بعد در یكی از ایالت‌های مكزیك به قدرت می‌رسد.
این فیلم كه در ماه نوامبر در اختتامیه جشنواره بین‌المللی فیلم شیلی به نمایش درخواهد آمد، در اولین روزهای اكران خود در مكزیك بیش از ۴ میلیون و ۲۸۰ هزار دلار فروش كرد.
برای ساخت این فیلم بودجه‌ای بالغ بر ۶ تا ۷ میلیون دلار هزینه صرف شده كه گرانقیمت‌ترین فیلم تاریخ سینمای مكزیك به شمار می‌آید.
فیلم اسپانیایی «آفتابگردان‌های نابینا» نیز با توجه به موفقیت‌های كارگردان و بازیگر نقش اول این فیلم و همچنین ۱۳ بار نامزدی و ۴ بار برنده شدن كشور اسپانیا در رقابتهای اسكار، یكی از گزینه‌های مطرح این دوره از رقابتهای اسكار به شمار می‌آید.
«خوزه لوئیس كوئردا»، كارگردان این فیلم جوایز جشنواره‌های معتبری چون «سن سباستین»، «گویا»، «فیلم منتخب اروپا» و «جشنواره آرژانتین» را در كارنامه خود دارد.
«ماریبل وردو»، بازیگر این فیلم، فیلم «با او حرف بزن» ساخته «پدرو المودوار» را در كارنامه خود دارد كه در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی زبان شد.
اسپانیا سال گذشته نیز با فیلم مطرح «یتیم خانه» به كارگردانی «خوان آنتونیو بایونا» در این بخش از رقابت‌ها حضور داشت كه چند جایزه را نیز از آن خود كرد.
در كنار اسپانیا، ایتالیا نیز امسال با فرستادن آخرین ساخته «جوزپه تورناتوره» تلاش خود را برای ربودن جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی انجام داده است.
فیلم «ناشناس» كه یكی از موفقترین كارگردانان ایتالیا و جهان آن را كارگردانی كرده است، تنها طی چند ماه گذشته توانسته پنج جایزه معتبر سینمایی از جمله جایزه برتر جوایز دویوید دی دوناتلو و جوایز سالانه فیلم ایتالیا را از آن خود كند.
این فیلم اولین بار سال گذشته در جشنواره رم به نمایش درآمد كه بسیار مورد توجه منتقدان قرار گرفت، بگونه‌ای كه به عقیده آنان «تورناتوره» با ساخت این فیلم در واقع به ریشه‌های خود بازگشته است؛ وزارت فرهنگ ایتالیا نیز برای تبلیغ این فیلم در رقابتهای اسكار ۱۵۰ هزار یورو اختصاص داده است.
«تورناتوره» ۵۱ ساله علاوه بر آنكه در سال ۱۹۸۹ برای فیلم «سینما پارادیزو» برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی شد، تاكنون نیز در جشنواره‌های معتبر زیادی از جمله برلین، ونیز، كن و مسكو ، جوایز ارزشمند زیادی را از آن خود كرده است.
گذشته از سابقه «تورناتوره» و كارنامه موفق آخرین فیلمش، ناشناس، كشور ایتالیا تاكنون ۱۱ در این بخش از جوایز نامزد شده و در این میان سه بار نیز موفق به دریافت این جایزه شده است.
امسال از آلمان، یكی از كشورهای ركوردار جوایز اسكار با ۱۰ بار نامزدی و ۳ جایزه اسكار، نیز فیلم «عقده‌های بادرماینهوف» ساخته «اولی ادل» شركت كرده است.
این فیلم كه به لحاظ موفقیت در گیشه و كارگردانی یكی از فیلمهای موفق سینمای آلمان است، تصویرگر جمهوری فدرال آلمان در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی است.
این فیلم در عین حالیكه امسال در افتتاحیه جشنواره فیلم زوریخ نیز به نمایش درخواهد آمد، به كارگردانی یكی از موفقترین كارگردانان سینمای آلمان ساخته شده است.
«اولی ادل» در مقام كارگردان تاكنون حدود ۳۰ فیلم ساخته كه در این میان نیز جوایز مختلفی را توانسته در كارنامه كاری خود به ثبت رساند.
روسیه نیز با توجه به سابقه درخشان سینمایی‌اش و همچنین جوایز فراوانی كه توانسته در رقابتهای اسكار از آن خود كند، یكی از رقبای مطرح ایران به شمار می‌آید.
این كشور با ۸ بار نامزدی و دو جایزه اسكار در بخش بهترین فیلم خارجی زبان، امسال نیز با فیلم «پری دریایی» ساخته «آنا ملیكیان» شانس خود را در اسكار امسال می‌‌آزماید.
این فیلم كه از میان هشت فیلم روسی بعنوان نماینده این كشور انتخاب شده است، سال گذشته توانست جایزه بهترین كارگردانی جشنواره فیلم ساندنس را از آن ملیكیان كند.
این فیلم همچنین فوریه گذشته در بخش پانورامای جشنواره بین‌المللی فیلم برلین به نمایش درآمد و جایزه فیپرشی را از آن خود كرد، همچنین كمی بعد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم صوفیه را دریافت كرد.
سال گذشته از كشور روسیه فیلم «۱۲» ساخته «نیكیتا میخالكف»، به این رقابت‌ها فرستاده شد و به مرحله پنج نامزد نهایی رقابتهای اسكار راه یافت.
انجمن فیلم سوئد امروز فیلم «لحظات ماندگار» ساخته «جان تروئل» را به آكادمی اسكار معرفی كرد.
از آسیا نیز كشورهای به نظر می‌رسد كه كشورهای چین و ژاپن، جزء رقبای اصلی ایران در در اسكار امسال باشند.
كشور چین برای اولین بار یك فیلم مستند را به این دوره از رقابت‌ها فرستاده است.
مستند «رویا باف‌ها» ساخته «گون یو برای» تصویرگر چگونگی تلاش چینی‌ها طی هفت سال برای برگزاری بازی‌های المپیك است.
كشور چین اگرچه نتوانسته تاكنون در بخش فیلمهای خارجی زبان جایزه‌ای بدست آورد، ولی در سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۲ برای فیلمهای «جودو» و «قهرمان» هر دو به كارگردانی «ژانگ ییمو» توانست نام خود را در فهرست پنج نامزد نهایی این بخش از اسكار قرار دهد.
كشور ژاپن نیز كه تاكنون چندبار موفق در این بخش از جوایز، موفق به كسب جایزه شده است، امسال با فیلم «رحلت» ساخته «یوجیرو تاكیتا»، به این بخش از رقابت‌ها آمده است،
فیلم «رحلت» كه از سیزدهم سپتامبر در ژاپن اكران شده و از فروش خوبی نیز برخوردار بوده و همچنین قرار است تا در سیزدهیمن جشنواره فیلم پوسان به نمایش درآید، ماه گذشته نیز در جشنواره فیلم مونترال كانادا جایزه گرند پریكس را از آن خود كرد.
«یوجیرو تاكیتا»، كارگردان ۵۳ ساله این فیلم تاكنون چند جایزه معتبر سینمایی از جمله اسكار ژاپنی، روبان آبی و گراند پیركس مونترال كانادا را در كارنامه كاری خود دارد.
با این حال علیرغم وجود رقبای قدرتمند مجیدی در این بخش از رقابتهای اسكار، برنده شدن ایران با توجه به كارنامه درخشان فیلم «آواز گنجشكها» و همچنین «مجید مجیدی»، چندان دور از انتظار نیست.
فیلم «آواز گنجشكها» كه تنها طی دو روز اول اكران خود در ۱۴ سینما قریب به ۱۷ میلیون تومان فروش كرد، از جمله فیلمهای موفق «مجیدی» است كه تاكنون در جشنواره‌های زیادی به نمایش درآمده و در جشنواره معتبر فیلم برلین نیز توانست در دو بخش بهترین بازیگری و بهترین كارگردانی، نامزد شده و در نهایت خرس نقره‌ای بهترین بازیگری را از آن خود كند.
كارنامه درخشان «مجیدی» در ایران و در عرصه بین‌المللی نیز از جمله عواملی است كه شانس برنده شدن ایران در این رقابت‌ها را افزایش می‌دهد، «مجیدی» كه در سال ۱۹۹۹ با فیلم «بچه‌های آسمان» توانست نام ایران را در میان پنج نامزد نهایی این بخش از جوایز اسكار قرار دهد، تاكنون در جشنواره‌های معتبر زیادی شركت كرده و توانسته در این میان بیش از ۳۲ جایزه سینمایی بدست آورده است.
دیگر نامزدهای این بخش از رقابت‌ها در هشتاد و یكمین دوره از رقابتهای اسكار به شرج زیر است:
فیلمهای «ماسكارادس» از الجزایر، «لئونرا» از آرژانتین، «انتقام» از اتریش، «آها» از بنگلادش، «الدورادو» از بلژیك، «برف» از بوسنی‌وهرزگوین؛ «آخرین توقف ۱۷۴» از برزیل؛ «زیفت» از بلغارستان ؛ «لازمه‌های زندگی» از كاناد)؛ «تونی مانرو» از شیلی، «سگ، سگ را می‌خورد» از كلمبیا، «پسر هیچ‌كس» از كروواسی، «كارامازوف‌ها» از جمهوری چك، «دنیای از هم پاشیده» از دانمارك، «من اینجا بودم» از استونی، «خانه پروانه‌های سیاه» از فنلاند، «اصلاح» از یونان، «پوست رنگ‌شده» از هنگ‌كنگ، «سفر ایساكا» از مجارستان، «عروسی شب سفید» از ایسلند، «ستاره‌های روی زمین» از هند، «والتز با بشیر» از اسرائیل، «كاپیتان ابورائد» از اردن، «بهشت‌های آبی» از قرقیزستان، «شب‌های عربی» از لوكزامبورگ، «من اهل تیتوف ولس هستم» از مقدونیه، «دونیا و دسی» از هلند، «او هورتون» از نروژ، «نمك این دریا» از فلسطین، «خداحافظ مامان» از مراكش، «پلانینگ» از فیلیپین «حقه‌ها» از لهستان، «ماه آگوست» از پرتغال، «مابقی سكوت است» از رومانی، «سفر» از صربستان، «جادوی من» از سنگاپور، «عشق‌های كور» از اسلواكی، «صبحانه خروس» از اسلوونی، «عبور» از كره‌جنوبی، «لحظه‌های ماندگار» از سوئد، «دماغه شماره۷» از تایوان، «سه میمون» از تركیه، «رفیق» از سوئیس، «قتل عام» از اروگوئه، «مرگ شهرت» از ونزوئلا، «دماغه‌ی شماره ۷» از تایوان، «دونیا و دسی» از هلند، «عبور» از كره‌جنوبی، «كاپیتان ابورائد» از اردن، «سفر ایساكا» از مجارستان، «جادوی من» از سنگاپور، «مابقی سكوت است» از رومانی، «انتقام» از اتریش، «لئونرا» از آرژانتین و «الدورادو» از بلژیك.
نویسنده: مجید مجیدی/ مهران کاشانی
مشاور فيلمنامه: سيدناصر هاشم‌زاده
تهيه كننده:مجيد مجيدي
مدير فيلمبرداري: تورج منصوري
مجري طرح: جواد نوروزبيگي
طراح صحنه و لباس: اصغر نژاد ايماني
صدابردار: يدالله نجفي
طراح چهره‌پردازي: سعيد ملكان
عكاس: علي مصفاي تبريزي
بازیگران:
محمد رضا ناجی
حامد آغازی
پویا صالحی
محمد رضا شیخی
شبنم اخلاقی
نشاط نظری
مسعود چوبین
منابع: سایت سینمای ما/ خبرگزاری فارس/ سایت رسمی فیلم آواز گنجشک ها/ سایت سینمایی سوره
او در شهر، دروغ و ناپاکی‌ها را می‌بیند و گویا گَردِ خاکستری شهر بر روی او می‌نشیند. مسافری به او کرایه اضافی می‌دهد او چندان در بازگرداندن این پول تلاش نمی‌کند با این پول گوجه سبز خریداری می‌کند. کیسه گوجه سبز سوراخ است و نیمی از آن به خیابان و در جوی آب ریخته می‌شود. در کنار مسافرکشی گاه وسایل دست دومی چون درب، پنجره، آهن‌الات پیداکرده و در خانه انبار می‌کند. روزی در بازار از او و چند موتورسوار دیگر خواسته می‌شود یخچالهای کوچکی را به مکانی انتقال دهند. به علت خرابی موتور، او از کاروان موتورسواران عقب می‌ماند. شب هنگام یخچال را با خود به خانه می‌آورد و فردای آنروز، تصمیم می‌گیرد آن را بفروشد. و حتی به افرادی برای فروش یخچال مراجعه می‌کند، اما پشیمان می‌شود و یخچال را علیرغم نیاز مالی خانواده به صاحب اصلی‌اش بر می‌گرداند صاحب اصلی ضمن پرداخت پاداشی به او، از وی می‌خواهد که در همانجا مشغول به کار شود. روز دیگر در بازگشت به خانه متوجه می‌شود که کودکان همچنان در فکر پیاده کردن نقشهٔ خود در خصوص آب‌انبار می‌باشند. با عصبانیت کلنگ خود را برداشته و وارد آب‌انبار می‌شود تا همه چیز را خراب کند اما با کمال تعجب مشاهده می‌کند که آب‌انبار به خوبی تمیز و آراسته شده است و مملو از آب زلال و شفاف است. بعد از مدتی متوجه می‌شود همسرش درب دست دومی که او در انبار داشته را به زن همسایه هدیه کرده است با ناراحتی به سراغ همسایه رفته و درب را از او پس می‌گیرد به گونه‌ای که همسرش به گریه افتاده و از رفتار ناهنجار او دلتنگ می‌شود. بعد از این ماجرا روزی که قصد دارد از انبار وسیله‌ای بردارد همهٔ اثاثیهٔ انبار که نامنظم بر روی همه چیده شده بود بر سرش آوار شده و به شدت مجروح می‌شود.
به گونه‌ای که عازم بیمارستان شده و سر، دست و پا بسته به خانه بر می‌گردد او که ممر درآمدی ندارد و مجبور است چند هفته در خانه بستری باشد مشاهده می‌کند که چگونه مورد لطف و عنایت همسایگان و دوستان قرار می‌گیرد. او می‌بیند همسرش با خیاطی و پسرش با کارگری چگونه هزینهٔ خانواده را تأمین می‌کنند. روزی حسین به همراه دوستانش ماهیهای قرمزی را که از دسترنج خودشان خریداری کرده‌اند به در خانه می‌آورد در اثر حادثه‌ای ظرف بزرگ حاوی ماهی‌ها سوراخ شده و ماهیهای زیادی بر کف خیابان ریخته می‌شوند. کودکان به جهت جلوگیری از مرگ ماهی‌ها مجبور می‌شوند آنها را در جوی آب بیاندازند از آن همه ماهی تنها یکی باقی می‌ماند که آن را داخل آب‌انبار می‌اندازند. این تلاش و مساعی کودکان از دید کریم‌آقا پنهان نمی‌ماند او می‌بیند که چگونه کودکان برای نجات جان ماهی‌ها خود را به زحمت انداخته و آنها را به داخل جوی آب می‌اندازند. این تلاش آنچنان است که انگشتان دست برخی از کودکان از جمله حسین زخمی می‌شود. کریم این مسائل را با تأمل می‌نگرد. در سکانسی کریم که اکنون حالش بهتر شده در اتاقش نظاره‌گر جست و خیز گنجشکی است، که برای پیدا کردن راه فرار به این سوی و آن سو می‌پرد. به سوی پنجره می‌رود و آن را باز می‌کند و سبب آزادی گنجشک را فراهم می‌آورد در همین اثنا کارگر مجتمع پرورش شتر مرغ به سراغش می‌آید و به وی اطلاع می‌دهد که شتر مرغ پیدا شده و او می‌تواند به کار سابقش باز گردد. در سکانس پایانی کریم را مشاهده می‌کنیم که قصد آمدن به داخل مجتمع را دارد. شترمرغی مشغول جست و خیز، گشودن بالها و چرخش به گرد خود است؛ گویا بازگشت کریم شترمرغ‌ها را به وجد و سرور آورده و آنها این حضور مجدد را به جشن و پایکوبی نشسته‌اند.
پای صحبت کارگردان فیلم «مجید مجیدی»:
به جاي اين كه بياييم فيلمسازان را متهم كنيم كه چه كاري را انجام داده‌ايم، اول بايد از مديريت فرهنگي پرسيد تاكنون چقدر براي سينما هزينه كرده‌اند كه از آن توقع بازدهي دارند.
من معتقد هستم امروزه سينماي ايران به طور كامل تعطيل است و اگر فرمايشات مقام معظم رهبري در باب مهندسي فرهنگي نبود شايد خيلي زودتر از امروز سينماي ايران تعطيل شده بود.
اين سقوط اخلاقي در اشكال مختلف جامعه ما را فراگرفته است به طوري كه از ابتداي انقلاب شعار توسعه طلبي سرداده شد اما در طي سي سال گذشته چه كاري را براي اين موضوع انجام داديم؟ به عنوان مثال تهران به عنوان پايتخت ايران نماد توسعه طلبي در ايران قلمداد شد اما در حال حاضر شهري مانند كرج كاملا چسبيده به تهران شده است و ديگر محله‌اي مثل نازي آباد جنوب شهر تهران قلمداد نمي‌شود.
مسئولان اگر كاري براي مردم مي‌كنند عين وظيفه آنهاست اما اگر كاري نمي‌كنند بايد يقه آنها را گرفت و پرسيد كه چرا براي مردم كاري انجام نمي‌دهيد؟
حرف اصلي من اين است كه اگر قرار است كاري در كشور انجام شود متناسب با وضعيت فرهنگي و اجتماعي اتفاق بيفتد كه به سقوط جامعه منجر نشود. بحث مسائل انساني و هويتي را چگونه مي شود در كشور تغيير داد و به همين دليل با ندانم‌كاري‌ها داريم فرهنگ كشور را تخريب مي‌كنيم فقط با ساخت سريال‌هايي درباره فرشته و شيطان، مي‌خواهيم آن را جبران كنيم.
حضور برای جایزه اسکار 2009
امير اسفندياري سخنگوي هيأت در بيانيه اي جمع بندي نقطه نظرات اعضاء را به شرح زير اعلام كرد:
«مجموعه سينماي ايران در سال گذشته فيلم هاي تأمل برانگيز كم نداشت. نزديكي ارزش هاي سينمايي اين فيلم ها انتخاب را دشوار كرده بود. انتخاب واقعا سخت بود. فهرست نهايي فيلم ها بر پيچيدگي انتخاب افزوده بود. هركدام از اعضاء هيأت فيلمي را دوست داشت و درباره شايستگي آن به عنوان نماينده ملي سينماي ايران سخن مي گفت. «فرش ايراني» به عنوان مجموعه آفريده نام آورترين كارگردانهاي سينماي ايران كه اتفاقا در باب نماينده هنر ملي ايران ساخته شده بود، «به همين سادگي» كه غيرممكن ترين كار را از زاويه نمايش درونيات «زن مسلمان ايراني» با هنرمندي ممكن ساخته بود، «آواز گنجشكها» كه تصويري ناب از اشراق روح ايراني را بر پرده نشانده بود و «اتوبوس شب» كه بازتاب هنرمندانه روحيه صلح طلب ملت بزرگ ايران بود. هيأت انتخاب ضمن بازبيني جمعي فيلم ها، درباره ويژگيهاي هر يك ساعتها بحث كرد. افزون بر جنبه هاي فني و هنري هر فيلم، افتخارات كسب شده هركدام از آنها را در جشنواره هاي بين المللي مورد بررسي قرار داد. درباره قراردادهاي پخش بين المللي آنها، و امكانات پخش كننده هر يك تفحص به عمل آورد. حواشي مربوط به آفرينندگان هر اثر را كه مي توانست در توفيق آن مؤثر واقع شود به دقت بررسي كرد و سرانجام با توجه به جميع عناصر مورد توجه، فيلم سينمايي «آواز گنجشكها» ساخته مجيد مجيدي را به عنوان نماينده سينماي ايران برگزيد. هيأت انتخاب كه جز به حيثيت ملي نمي‌انديشد اميدوار است كه «آواز گنجشكها» نماينده شايسته ايران در گزينش بهترين فيلم خارجي جايزه اسكار باشد.
كشورهایی چون اسپانیا، روسیه، آلمان، فرانسه، ایتالیا و سوئد از جمله رقبای قدرتمند ایران در این دوره از رقابتهای اسكار به شمار می‌آیند.
با انتخاب این فیلم برای شركت در رقابت فیلمهای غیر انگلیسی زبان جایزه اسكار هر چند به نظر می‌رسد كه ایران توانسته یك گام به جوایز اسكار نزدیكتر شود ولی وجود كشورهایی چون اسپانیا، روسیه، آلمان، فرانسه، ایتالیا و سوئد كه از صنعت سینمایی قدرتمندی برخوردارند، رقابت را برای «مجیدی» مشكل‌تر می‌كند.
كشور فرانسه كه امسال با فیلم موفق «بین دیوارها» ساخته «لوران كانته» در این دوره از رقابتهای اسكار شركت كرده است، با سابقه درخشانی كه در رقابتهای اسكار دارد یكی از سرسخت‌ترین رقبای مجیدی در این رقابت‌ها به شمار می‌آید.
فرانسه با ۱۸ بار نامزدی در رقابتهای اسكار و سه بار برنده شده در این رقابت‌ها، ركوردارترین كشور جهان در جوایز اسكار است، ضمن آنكه نماینده فرانسه در اسكار امسال، «بین‌دیوارها»، فیلمی است كه چندی پیش توانست نخل طلای بهترین فیلم سال كن را از آن خود كند.
«كانته»، كارگردان این فیلم نیز با اختصاص بیش از ۲۰ جایزه معتبر سینمایی در جشنوارها و عرصه‌های مختلف رقابتی از جمله سن‌سباستین، ونیز، تورینو و سیاتل از كارنامه بسیار روشنی برخوردار است.
فرانسه آخرین بار در سال ۲۰۰۵ با فیلم «كریسمس مبارك» برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی سال شد.
از دیگر رقبای مطرح ایران در اسكار امسال، كشور مكزیك است، اگرچه این كشور تاكنون نتوانسته در این بخش از رقابت‌ها جایزه‌ای را از آن خود كند، ولی امسال گرانقیمت‌ترین پروژه تاریخ سینمای خود را رهسپار این رقابت‌ها كرده است تا شاید بتواند نام خود را بعنوان یكی از برندگان اسكار به ثبت رساند.
فیلم مكزیكی «زندگی» ساخته «ربرتو اشنیدر»،داستان زندگی زنی از دوران كودكی تا زمان ازدواجش با یك ژنرال انقلابی است كه كمی بعد در یكی از ایالت‌های مكزیك به قدرت می‌رسد.
این فیلم كه در ماه نوامبر در اختتامیه جشنواره بین‌المللی فیلم شیلی به نمایش درخواهد آمد، در اولین روزهای اكران خود در مكزیك بیش از ۴ میلیون و ۲۸۰ هزار دلار فروش كرد.
برای ساخت این فیلم بودجه‌ای بالغ بر ۶ تا ۷ میلیون دلار هزینه صرف شده كه گرانقیمت‌ترین فیلم تاریخ سینمای مكزیك به شمار می‌آید.
فیلم اسپانیایی «آفتابگردان‌های نابینا» نیز با توجه به موفقیت‌های كارگردان و بازیگر نقش اول این فیلم و همچنین ۱۳ بار نامزدی و ۴ بار برنده شدن كشور اسپانیا در رقابتهای اسكار، یكی از گزینه‌های مطرح این دوره از رقابتهای اسكار به شمار می‌آید.
«خوزه لوئیس كوئردا»، كارگردان این فیلم جوایز جشنواره‌های معتبری چون «سن سباستین»، «گویا»، «فیلم منتخب اروپا» و «جشنواره آرژانتین» را در كارنامه خود دارد.
«ماریبل وردو»، بازیگر این فیلم، فیلم «با او حرف بزن» ساخته «پدرو المودوار» را در كارنامه خود دارد كه در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی زبان شد.
اسپانیا سال گذشته نیز با فیلم مطرح «یتیم خانه» به كارگردانی «خوان آنتونیو بایونا» در این بخش از رقابت‌ها حضور داشت كه چند جایزه را نیز از آن خود كرد.
در كنار اسپانیا، ایتالیا نیز امسال با فرستادن آخرین ساخته «جوزپه تورناتوره» تلاش خود را برای ربودن جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی انجام داده است.
فیلم «ناشناس» كه یكی از موفقترین كارگردانان ایتالیا و جهان آن را كارگردانی كرده است، تنها طی چند ماه گذشته توانسته پنج جایزه معتبر سینمایی از جمله جایزه برتر جوایز دویوید دی دوناتلو و جوایز سالانه فیلم ایتالیا را از آن خود كند.
این فیلم اولین بار سال گذشته در جشنواره رم به نمایش درآمد كه بسیار مورد توجه منتقدان قرار گرفت، بگونه‌ای كه به عقیده آنان «تورناتوره» با ساخت این فیلم در واقع به ریشه‌های خود بازگشته است؛ وزارت فرهنگ ایتالیا نیز برای تبلیغ این فیلم در رقابتهای اسكار ۱۵۰ هزار یورو اختصاص داده است.
«تورناتوره» ۵۱ ساله علاوه بر آنكه در سال ۱۹۸۹ برای فیلم «سینما پارادیزو» برنده جایزه اسكار بهترین فیلم خارجی شد، تاكنون نیز در جشنواره‌های معتبر زیادی از جمله برلین، ونیز، كن و مسكو ، جوایز ارزشمند زیادی را از آن خود كرده است.
گذشته از سابقه «تورناتوره» و كارنامه موفق آخرین فیلمش، ناشناس، كشور ایتالیا تاكنون ۱۱ در این بخش از جوایز نامزد شده و در این میان سه بار نیز موفق به دریافت این جایزه شده است.
امسال از آلمان، یكی از كشورهای ركوردار جوایز اسكار با ۱۰ بار نامزدی و ۳ جایزه اسكار، نیز فیلم «عقده‌های بادرماینهوف» ساخته «اولی ادل» شركت كرده است.
این فیلم كه به لحاظ موفقیت در گیشه و كارگردانی یكی از فیلمهای موفق سینمای آلمان است، تصویرگر جمهوری فدرال آلمان در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی است.
این فیلم در عین حالیكه امسال در افتتاحیه جشنواره فیلم زوریخ نیز به نمایش درخواهد آمد، به كارگردانی یكی از موفقترین كارگردانان سینمای آلمان ساخته شده است.
«اولی ادل» در مقام كارگردان تاكنون حدود ۳۰ فیلم ساخته كه در این میان نیز جوایز مختلفی را توانسته در كارنامه كاری خود به ثبت رساند.
روسیه نیز با توجه به سابقه درخشان سینمایی‌اش و همچنین جوایز فراوانی كه توانسته در رقابتهای اسكار از آن خود كند، یكی از رقبای مطرح ایران به شمار می‌آید.
این كشور با ۸ بار نامزدی و دو جایزه اسكار در بخش بهترین فیلم خارجی زبان، امسال نیز با فیلم «پری دریایی» ساخته «آنا ملیكیان» شانس خود را در اسكار امسال می‌‌آزماید.
این فیلم كه از میان هشت فیلم روسی بعنوان نماینده این كشور انتخاب شده است، سال گذشته توانست جایزه بهترین كارگردانی جشنواره فیلم ساندنس را از آن ملیكیان كند.
این فیلم همچنین فوریه گذشته در بخش پانورامای جشنواره بین‌المللی فیلم برلین به نمایش درآمد و جایزه فیپرشی را از آن خود كرد، همچنین كمی بعد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم صوفیه را دریافت كرد.
سال گذشته از كشور روسیه فیلم «۱۲» ساخته «نیكیتا میخالكف»، به این رقابت‌ها فرستاده شد و به مرحله پنج نامزد نهایی رقابتهای اسكار راه یافت.
انجمن فیلم سوئد امروز فیلم «لحظات ماندگار» ساخته «جان تروئل» را به آكادمی اسكار معرفی كرد.
از آسیا نیز كشورهای به نظر می‌رسد كه كشورهای چین و ژاپن، جزء رقبای اصلی ایران در در اسكار امسال باشند.
كشور چین برای اولین بار یك فیلم مستند را به این دوره از رقابت‌ها فرستاده است.
مستند «رویا باف‌ها» ساخته «گون یو برای» تصویرگر چگونگی تلاش چینی‌ها طی هفت سال برای برگزاری بازی‌های المپیك است.
كشور چین اگرچه نتوانسته تاكنون در بخش فیلمهای خارجی زبان جایزه‌ای بدست آورد، ولی در سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۲ برای فیلمهای «جودو» و «قهرمان» هر دو به كارگردانی «ژانگ ییمو» توانست نام خود را در فهرست پنج نامزد نهایی این بخش از اسكار قرار دهد.
كشور ژاپن نیز كه تاكنون چندبار موفق در این بخش از جوایز، موفق به كسب جایزه شده است، امسال با فیلم «رحلت» ساخته «یوجیرو تاكیتا»، به این بخش از رقابت‌ها آمده است،
فیلم «رحلت» كه از سیزدهم سپتامبر در ژاپن اكران شده و از فروش خوبی نیز برخوردار بوده و همچنین قرار است تا در سیزدهیمن جشنواره فیلم پوسان به نمایش درآید، ماه گذشته نیز در جشنواره فیلم مونترال كانادا جایزه گرند پریكس را از آن خود كرد.
«یوجیرو تاكیتا»، كارگردان ۵۳ ساله این فیلم تاكنون چند جایزه معتبر سینمایی از جمله اسكار ژاپنی، روبان آبی و گراند پیركس مونترال كانادا را در كارنامه كاری خود دارد.
با این حال علیرغم وجود رقبای قدرتمند مجیدی در این بخش از رقابتهای اسكار، برنده شدن ایران با توجه به كارنامه درخشان فیلم «آواز گنجشكها» و همچنین «مجید مجیدی»، چندان دور از انتظار نیست.
فیلم «آواز گنجشكها» كه تنها طی دو روز اول اكران خود در ۱۴ سینما قریب به ۱۷ میلیون تومان فروش كرد، از جمله فیلمهای موفق «مجیدی» است كه تاكنون در جشنواره‌های زیادی به نمایش درآمده و در جشنواره معتبر فیلم برلین نیز توانست در دو بخش بهترین بازیگری و بهترین كارگردانی، نامزد شده و در نهایت خرس نقره‌ای بهترین بازیگری را از آن خود كند.
كارنامه درخشان «مجیدی» در ایران و در عرصه بین‌المللی نیز از جمله عواملی است كه شانس برنده شدن ایران در این رقابت‌ها را افزایش می‌دهد، «مجیدی» كه در سال ۱۹۹۹ با فیلم «بچه‌های آسمان» توانست نام ایران را در میان پنج نامزد نهایی این بخش از جوایز اسكار قرار دهد، تاكنون در جشنواره‌های معتبر زیادی شركت كرده و توانسته در این میان بیش از ۳۲ جایزه سینمایی بدست آورده است.
دیگر نامزدهای این بخش از رقابت‌ها در هشتاد و یكمین دوره از رقابتهای اسكار به شرج زیر است:
فیلمهای «ماسكارادس» از الجزایر، «لئونرا» از آرژانتین، «انتقام» از اتریش، «آها» از بنگلادش، «الدورادو» از بلژیك، «برف» از بوسنی‌وهرزگوین؛ «آخرین توقف ۱۷۴» از برزیل؛ «زیفت» از بلغارستان ؛ «لازمه‌های زندگی» از كاناد)؛ «تونی مانرو» از شیلی، «سگ، سگ را می‌خورد» از كلمبیا، «پسر هیچ‌كس» از كروواسی، «كارامازوف‌ها» از جمهوری چك، «دنیای از هم پاشیده» از دانمارك، «من اینجا بودم» از استونی، «خانه پروانه‌های سیاه» از فنلاند، «اصلاح» از یونان، «پوست رنگ‌شده» از هنگ‌كنگ، «سفر ایساكا» از مجارستان، «عروسی شب سفید» از ایسلند، «ستاره‌های روی زمین» از هند، «والتز با بشیر» از اسرائیل، «كاپیتان ابورائد» از اردن، «بهشت‌های آبی» از قرقیزستان، «شب‌های عربی» از لوكزامبورگ، «من اهل تیتوف ولس هستم» از مقدونیه، «دونیا و دسی» از هلند، «او هورتون» از نروژ، «نمك این دریا» از فلسطین، «خداحافظ مامان» از مراكش، «پلانینگ» از فیلیپین «حقه‌ها» از لهستان، «ماه آگوست» از پرتغال، «مابقی سكوت است» از رومانی، «سفر» از صربستان، «جادوی من» از سنگاپور، «عشق‌های كور» از اسلواكی، «صبحانه خروس» از اسلوونی، «عبور» از كره‌جنوبی، «لحظه‌های ماندگار» از سوئد، «دماغه شماره۷» از تایوان، «سه میمون» از تركیه، «رفیق» از سوئیس، «قتل عام» از اروگوئه، «مرگ شهرت» از ونزوئلا، «دماغه‌ی شماره ۷» از تایوان، «دونیا و دسی» از هلند، «عبور» از كره‌جنوبی، «كاپیتان ابورائد» از اردن، «سفر ایساكا» از مجارستان، «جادوی من» از سنگاپور، «مابقی سكوت است» از رومانی، «انتقام» از اتریش، «لئونرا» از آرژانتین و «الدورادو» از بلژیك.
عوامل فیلم
نویسنده: مجید مجیدی/ مهران کاشانی
مشاور فيلمنامه: سيدناصر هاشم‌زاده
تهيه كننده:مجيد مجيدي
مدير فيلمبرداري: تورج منصوري
مجري طرح: جواد نوروزبيگي
طراح صحنه و لباس: اصغر نژاد ايماني
صدابردار: يدالله نجفي
طراح چهره‌پردازي: سعيد ملكان
عكاس: علي مصفاي تبريزي
بازیگران:
محمد رضا ناجی
حامد آغازی
پویا صالحی
محمد رضا شیخی
شبنم اخلاقی
نشاط نظری
مسعود چوبین
منابع: سایت سینمای ما/ خبرگزاری فارس/ سایت رسمی فیلم آواز گنجشک ها/ سایت سینمایی سوره
