مقدمه:
نقل از فرهنگ ایران زمین جلد چهارم (1335). وقفنامه ای که درین جا به چاپ میرسد و متأسفانه قسمتی از آن در دست نیست، در سال 1334 در شهر کاشان به دست آمده است. مالک آن میرابی به نام سید حسین از محله ی سلطان میر احمد (در شهر کاشان) است.
و به شرحی که به آقای سید خلیل الله فقیه، از علمای محترم کاشان، اظهار داشته اند این سند در محفظه ی آهنی بوده و در میان گوری به هنگام ویران کردن خانه ی سید حسین به دست آمده است.
موضوع این وقفنامه چنانکه ملاحظه میشود عبارت است از وقفیت سه دیه کاشان (بیدگل، هراسکان (1)مختص آباد به منظور آنکه از محل عواید آنها مصارف مختلف دار السیاده ی شهر مزبور که جز بجزء در متن وقفنامه مذکور است تأمین شود.
تاریخ تنظیم وقفنامه چنانکه در متن آن دیده میشود نیمه ی رمضان سال 703 هجری در عهد پادشاهی غازان خان و در زمان وزارت خواجه سعدالدین محمد ساوجی است و جمعی از معاریف و رجال آن عهد مثل خواجه رشیدالدین فضل الله و مجدالدین اسمعیل شیرازی و تاجالدین علیشاه و حسین دامغانی و دیگران صحت این وقف نامه را شهادت دادهاند.
نسخهای که اکنون ازین وقفنامه (بشکل طومار در نه قطعه باندازهی 18 ضربدر 290 سانتیمتر) به دست داریم سوادی است از روی نسخهای که ظاهرا سواد اولی از اصل وقفنامه بوده است. مطابقت سواد با اصل را بیست و سه تن گواهی کرده بودهاند.
چون این سند از جهت تاریخی مفید فوایدی چند میباشد، به خصوص از این نظر که تاریخ موقوفات را روشن میکند و نشانی است از اینکه در شهر کاشان در قرن هشتم دار السیارهای بوده و سه دیه معروف کاشان وقف بر آن بوده است به چاپ می رسد.
در چاپ رعایت آن شد که شکل نوشتن وقفنامه تا حدود و میزانی که مقدور بود عینا حفظ شود.
در پایان بر من فرض است که از مراحم محبت آمیز جناب آقای اللهیار صالح تشکر کنم. چه جناب ایشان با کمال علاقه و لطف وسیله فراهم فرمودند تا نسخهی این وقفنامه از کاشان به تهران آورده شد و از آن عکس تهیه گردید و توفیق چاپ آن نصیب من شد.
ایرج افشار-سوم خرداد ماه 1335
و حسبنا الله تعالی وحده و
صلی الله علی من لا نبی بعده
محمد و آله و صحبه و من
اتبعه بالاحسان الی
یوم الدین
هکذا صدر عن الوکیل الواقف الاقرار بین یدی و اقیمت البینة المرقومة علی الوکالة فتولیت الاشهاد بجمیع ما اقتضاه الشرع من اقامة هذا الحجج و انفاذ موجبه و الله الموفق و المعین کتبه اسمعیل بن یحیی ابن اسمعیل و تاریخ ذلک منتصف رمضان سنة ثلاث و سبعمائة و الحمد لولیه و الصلوة علی نبیه و آله و صحبه اجمعین
[سجل قاضی القضاة مجد الملة و الدین شیرازی]
صدر عنی بالاذن المطاع و الاوامر العلیة
السلطانیه الایلخانیة لا زالت نافذا
کتبه العبد محمد الساوجی بخطه فی مورخه حامدا
مصلیا مستغفرا
[وزیر حضرت سلطانی]
کذلک شافهنی بذلک فاجریت اعترف بذلک ید قدره
الامر علی ما اجراه مسئولا و جلاله شهد بذلک و
کتبه عبدالله بن عمر بن محمد بالو کالة الصادرة عن الحضرة الایلخانه
التبریزی فی السابع عشر من شهر رشیدین بن الطبیب، کتبه بخطه فی مورخ
الصفر سنة اربع و سبعمائة معتصما حامدا و مصلیا
بالله (خواجه رشید)
(سجل مولانا مجدالدین کاتب تبریزی
کی قاضی است)
هو الحق
بموجب ما حرره و مقتضی ما قرره قاضی قضاة الاعظم افضل علماء العالم اکمل ائمة بنی آدم مجد الملة و الدین رکن الاسلام و المسلمین ناصح الملوک و السلاطین اسمعیل بن یحیی ادام الله معالیه، شافهنی فنفذت و امضیت حسب مقرره من اوله الی آخره و اشهدت به کتبه ابوبکر بن احمد بن ابی غسان و ذلک فی التاریخ المسطور و الحمدلله رب العالمین و صلی الله [علی] محمد و آله صحبه اجمعین
[مولانا شمسالدین بن مولانا السعید فخرالدین ابی غسان فالی الشیرازی]
شهد بذلک و بالوکالة الصادرة عن
الحضرة الا بلخانیة السلطانیة خلد ملکه اضعف
عبادالله تعالی حسن بن علی المنجم اصلح الله
اعماله فی مورخه
[خط خواجه سعدالدین حسن پسر مرحوم خواجه فخرالدین منجم]
لمولی الاعظم اعز الله انصاره اشهدنی بشهادة العبد الضعیف، کتبه محمد بن
علی وکالته الصادرة عن الحضرة برهان الطالقانی حرره بخطه
الایلخانیة خلد الله سلطانها و بجمیع (خط ملک ناصرالدین غرجستانی نایب
ما کتب فی هذه الوثیقة الوقفیة حرره امیر بزرگی سوزین لماقا)
العبد الاصغر حسن بن المرتضی ابن
الحسن بن محمد الحسینی الورامینی شهد بما فیه العبد الضعیف داود شاه
بخطه فی اوائل شوال سنة ثلاث و ابن محمد الحافظ و کتبه بخطه
سبعمائة حامدا لله تعالی و مصلیا و مسلما (خط امیر داود شاه بینکچی مغول نویس)
علی نبیه و ولیه علیهما و علی آلهما
(خط ملک فخرالدین ری) بشهادة العبد الضعیف، کتبه محمد بن
محمود القزوینی
[خط خواجه عمادالدین کی مستوفی ممالک و الغ بیتکچی دیوان اعلی است]
شهد مسعود بن محمود بن علی عالی الاشهاد الصادر عن علیا
حضرة المولی الاعظم الامام الاعدل الاعلم افضل ائمة العالم مقتدی الحا - [ئرین من] بنی آدم شافعی الزمان مجد الحق و الدین قاضی قضاة المسلمین اعلی الله شأنه و اعز انصاره و اعوانه
کتبه بخطه فی تاریخه
حامدا مصلیا
[خط مولانا معین الدین فالی شیرازی]
و عبد الکریم ابن ابی مسلم اسعد بن ابی مسلم
باشهاده العالی المولوی نشهد اعلاه الله
تعالی و ضاعف جلال المولی المسند الیه
فی ذی حجة حجه ثلاث و سبعمائة
[مولانا روح الدین اقلیدی شیرازی]
و نشهد ایضا علی الاشهاد العالی زید اشهدنی مولائنی والدی الحاکم
علا اعلاه اصغر عباد الله ابن الرئیس العادل المشار الیه اسبغ الله ظلاله علی
الیزدی خطه بخطه حامدا مصلیا محرره الشریف زید شرفا و انا الراجی
مستغفرا عفو الله تعالی و غفرانه احمد بن
[مولانا نظامالدین یزدی] عبد الله ابن عمر بن محمد الکاتب
بشهادة العبد الضعیف الحسین بن حرره بهطه فی السابع عشر من صفر
احمد بن محمد الدامغانی فی مورخه سنة اربع و سبعمائة هجریة
(خط خواجه شمسالدین حسین نایب (مولانا فخرالدین پسر مولانامجد -
خاتون معظمه تلفان خاتون دامت عظمتها[الدین کاتب تبریزی کی قاضی است)
المولی المقر الوکیل اعز الله انصاره اشهدنی بما فی طی هذه الکتاب
و انا العبد الضعیف الراجی نعمة ربه الغنی
یحیی بن جلال الحسینی حامد اله تعالی و
مصلیا علی نبیه
و آله الطاهرین اجمعین
[خط امیر ناصرالدین یحیی پسر امیر جلالالدین تورا]
بشهادة العبد حمزة بن الحسن بن محمد الحسینی بخطه
[سید صدرالدین حمزه دفتر دار دیوان بزرک]
بشهادة العبد حسین بن علی بن محمد الشافعی بخطه
[خط خواجه حسامالدین برادر مخدوم خواجه سعدالدین وزیر صاحب دیوان]
العبد الضعیف المحتاج الی رحمة العبد ابی المحاسن ابن خلیفه من
رب العالمین محمد بن منصور جملة الشهود کتب بخطه فی مورخه
القو هسی (کذا) من الشهود هذا حامدا و مصلیا علی نبیه محمد
خطه فی مورخه حامدا مصلیا مسلما صلی الله علیه و آله اجمعین
خط خواجه عزالدین قوهی نایب (خط خواجه نجیب الدوله کحال)
مخدوم خواجه سعدالدین وزیر)
المولی المخدوم الوزیر الاعظم الوکیل المتصدق اعز الله انصاره
اشهدنی علی وکالته الصادرة عن الحضرة الایلخانیة و انا اضعف عبادالله تعالی الراجی الی رحمته ابو المبارک خالد بن احمد الحفیفی الابهری
احسن الله عواقبه
[خط خواجه صدرالدین ابهری]
بشهادة العبد محمد بن عرب شاه الحسینی
[خط ملک جلالالدین]
مخدوم اعظم اعز الله لنصره به وکالت حضرت
سلطانی بندهی ضعیف را گواه
گرفت کتبه الب ملک بن یولدور فی مورخه
بشهادة العبد الضعیف خلیفة بن بشهادة العبد الضعیف محمود بن
الحسین بن علی اصلح الله شانه الحسن بن الفقیه المهدی الجوبنی
[خط زین الدین نیاسری نایب مخدوم کتبه بخطه مورخه
خواجه سعدالدین صاحب دیوان] خواجه شهابالدین محمود نایب
خواجه عمادالدین بزرگ مستوفی ممالک [
بشهادة اضعف عبادالله تعالی بشهادة العبد الضعیف محمد بن
نصرالله بن احمد حامد الله تعالی و مصلیا حسین بن ابن المحاسن الفرمدی
مصلیا کتبه بخطه ضیاء الملک تعریفا
[امیر زینالدین شوشتری مشرف دیوان بزرگ] [ملک ضیاءالدین ضیاء الملک نایب خواجه سعدالدین صاحب دیوان عز نصره]
بشهادة العبد المذنب محمود المحرر احسن الله عواقبه
[عمادالدین محمود محرر برادر زادهی خواجه جمالالدین منشی]
من جملة الشهود علی صدور هذه الوقفیة و الحضرة
الشریفة العبد الضعیف المحتاج الی رحمة الله الطیف الحسن
ابن النصیر الطوسی یجاوز الله عن سیئاته و غفر ذنوبه
کتب بخطه فی اواسط ذی العقده فی السنة
المذکوره حامدا و مصلیا و مسلما و مستغفرا
[خواجه اصیل الدین پسر خواجه نصیرالدین] (3).
بشهادة العبد الضعیف محمد بن احمد
حامدا لله و مصلیا علی نبیه
بشهادة اضعف عباد الله تعالی محمد بشهادة العبد الاصغر حسن طهر
ابن حسن رشید کاشی احسن الله (کذا) جاسبی (4)حرره بیمینه مستعینأ
عواقبه حامد الله وحده و مصلیا بالله وحده
علی نبیه شمسالدین جاسبی نایب خواجه
[خواجه عزالدین کاشی نایب شمسالدین حسین]
خواجه زینالدین نیاسری
بشهادة العبد الضعیف حسن بن
بشهادة اضعف عباد الله تعالی مسعود محمد بن اسمعیل المدعو بحسام
ابن حسن حامد الله تعالی و مصلیا المحرر
علی نبیه [حسامالدین محمد خراسانی کی بیتکچی اوقاف است]
(خواجه قوامالدین نایب خواجه زینالدین دیوان بزرگ) بشهادة العبد الضعیف احمد ابن احمد المعروف نصر (کذا)
بشهادة العبد المحتاج [الی] رحمة الله تعالی و غفرانه
الکاتب شهریار بن محمد بن للحمر (کذا) فی مورخه
حامدا و مصلیا و مسلما
[خواجه شهابالدین شهریار نایب امیر مارندار (کذا)]
بشهادة العبد الضعیف لطف الله بن
عبدالرحمن اصلح الله شانه
[فرزند زادهی خواجه جمالالدین منشی محرر دیوان بزرگ]
بشهادة العبد الضعیف محمود بن ابی بشهادة العبد مسعود بن محمد ابن
بکر خرمکی بخطه ابی بکر الابهری بخطه
[تاجالدین محمود خرمکی بیتکچی خواجه نجمالدین ابهری نایب امیر]
دیوان (کور تیمور)
بشهادة العبد الضعیف علی ابن محمد بشهادة العبد الضعیف الحسن بن
بن الحسن حرره بیمینه حامدا و حمزة الحسینی
مصلیا و مسلما (سید شمسالدین امیر حسین بن سید صدرالدین حمزه دفتر دار دیوان بزرگ)
[نظامالدین امیر علی محرر دیوان بزرگ تعارحی لشکر منصور]
گواه شد العبد الضعیف عبدالله بن علی بخطه
[خواجه شمسالدین عبدو بن امیر برتری (کذا)]
بشهادة البد الاصغر اسحق بن ابیبکر
ابن احمد شاه المستوفی الشافعی بخطه
[ملک نظامالدین شافعی]
بشهادة العبد الضعیف المحتاج
الی رحمة الله علی بن ابیبکر
ابن احمد الشافعی
غفر الله ذنوبه
[خواجه ظهیرالدین شافعی]
بشهادة العبد الضعیف کتبه نوح بن ابی بکر بن
عبد البارسی (کذا)
[تاج الدین نوح نایب خواجه سعدالدین صاحب دیوان]
بشهادة العبد الضعیف علی شاه بن محمد الخراسانی
بشهادة العبد الضعیف محمد ابن محمود التفرشی فی مورخه
[تاج الدین علیشاه نایب و بیتکچی دیوان دار الضرب ممالک]
[خواجه شمسالدین محمد شاه تفرشی]
(گواهیهای مطابقت سواد با اصل که در کنار وقفنامه ذکر شده از صفحهی بعد چاپ شد)
السواد هذا مع اصله سیان حرره اصغر عباد الله المسلمین عفا الله تعالی عنهما بیمینه.
هذا السواد مطابق عن الأصل غیر تغییر و تبدیل حرره العبد المحتاج الی رحمة ربی الغنی ابو سعید بن الطوسی غفا الله عنهم بمحمد الابطحی صلی الله علیه و آله و عترته الاخیار و الابرار.
السواد هذا منقول عن اصله و مطابق له بلا زیادة و نقصان فی الفاظ و معناه حرره العبد الضعیف هبة الله بن محمود بن محمد بخطه.
این سواد با اصل مطابق و موافق است و در آن تغییری و تبدیلی نه، حرره العبد المذنب احمد الطوسی.
هذا السواد مرفوع و مقابل عن الاصل من غیر تغیبر و تبدیل حرره العبد الضعیف المذنب المحتاج الی رحمة الله الملک الغفور ابو الفضائل
ابن محمد بن ابن منصور بن احمد بالله المعونة و التوفیق.
هذا السواد منقول عن الاصل لفظا و معنی صورة و فحوی من غیر زیادهی و نقصان حرره اضعف عبادالله الصمد الحافظ.
السواد با اصل موافق و مطابق است لفظا و معنی صورة و فحوی حرره العبد الضعیف محمد بن همایون ابن الحسن بن محمد بخطه مستعینا بالله وحده.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد صاعد بن حمید بن الحسین بن کاظم الموسوی.
هذا السواد مقابل للاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمد بن حاجی بن علی بن (کذا) بخطه مستعینا بالله وحده.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن یحیی بن الحسن بخطه.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن مرتضی بن علی الحسینی بخطه فی مورخه.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن محمد بن حاجی بخطه فی مورخه.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد الضعیف الراجی رحمة ربه الصمد مسعود بن محمود بن محمد بیمینه معتصما بالله وحده.
این سواد با اصل مقابل و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد مرتضی بن محمد بن مرتضی الحسینی حامدا لربه و مصلیا علی نبیه محمد و آله اجمعین.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل و تغییر حرره العبد الضعیف الفقیر همایون بن الحسن بن محمد بن احمد بخطه.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل و تغییر حرره العبد الضعیف الفقیر الی الله الغنی احمد بن معین بن همایون بخطه من الله المعوفة و التوفیق.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد العضیف فتح الله بن مرتضی بن محمد حامدا لربه و مصلیا علی نبیه محمد و آله اجمعین.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل تغییر حرره العبد الضعیف المحتاج الی رحمة الله تعالی عبدالعزیز ابن الحسین بن عبدالرزاق بخطه مستغیثا بالله وحده العزیز.
هذا السواد مطابق و موافق لفظا و معنی من غیر تغییر و تبدیل حرره اصغر عباد الله و احوجهم الی غفرانه و عفوه یحیی بن معین غفر الله سبحانه ذنوبهم بحق محمد و آله اجمعین.
السواد با اصل منقول عنه موافق و مطابق لفظا و معنی صورة و فحوی و هیچ تغییر و تحریف و تبدیل در آن واقع نه حرره العبد الفقیر الی الله تعالی و وفقه للخیر و اعانه.
قوبل هذا السواد باصله المرفوع عنه فوجدا متطابقین متوافقین لفضا و معنی صورة و فحوی حرره اضعف عباد الله تعالی و احوجهم الی عفوه العمیم یوسف ابن الحسن بن ابراهیم بیمینه احسن الله احواله.
هذا السواد مطابق و مرافق عن الاصل لفضا و معنی من غیر تغییر و تبدیل حرره العبد الضعیف احمد بن همایون معین مسندا من الله المعونة و التوفیق فی مورخه.
این سواد با اصل مطابق و موافق است حرره العبد الفقیر محمد بن الطوسی احسن الله تعالی.
نویسنده: ایرج افشار
* این مقاله در تاریخ 1402/3/18 بروز رسانی شده است.
و به شرحی که به آقای سید خلیل الله فقیه، از علمای محترم کاشان، اظهار داشته اند این سند در محفظه ی آهنی بوده و در میان گوری به هنگام ویران کردن خانه ی سید حسین به دست آمده است.
موضوع این وقفنامه چنانکه ملاحظه میشود عبارت است از وقفیت سه دیه کاشان (بیدگل، هراسکان (1)مختص آباد به منظور آنکه از محل عواید آنها مصارف مختلف دار السیاده ی شهر مزبور که جز بجزء در متن وقفنامه مذکور است تأمین شود.
تاریخ تنظیم وقفنامه چنانکه در متن آن دیده میشود نیمه ی رمضان سال 703 هجری در عهد پادشاهی غازان خان و در زمان وزارت خواجه سعدالدین محمد ساوجی است و جمعی از معاریف و رجال آن عهد مثل خواجه رشیدالدین فضل الله و مجدالدین اسمعیل شیرازی و تاجالدین علیشاه و حسین دامغانی و دیگران صحت این وقف نامه را شهادت دادهاند.
نسخهای که اکنون ازین وقفنامه (بشکل طومار در نه قطعه باندازهی 18 ضربدر 290 سانتیمتر) به دست داریم سوادی است از روی نسخهای که ظاهرا سواد اولی از اصل وقفنامه بوده است. مطابقت سواد با اصل را بیست و سه تن گواهی کرده بودهاند.
چون این سند از جهت تاریخی مفید فوایدی چند میباشد، به خصوص از این نظر که تاریخ موقوفات را روشن میکند و نشانی است از اینکه در شهر کاشان در قرن هشتم دار السیارهای بوده و سه دیه معروف کاشان وقف بر آن بوده است به چاپ می رسد.
در چاپ رعایت آن شد که شکل نوشتن وقفنامه تا حدود و میزانی که مقدور بود عینا حفظ شود.
در پایان بر من فرض است که از مراحم محبت آمیز جناب آقای اللهیار صالح تشکر کنم. چه جناب ایشان با کمال علاقه و لطف وسیله فراهم فرمودند تا نسخهی این وقفنامه از کاشان به تهران آورده شد و از آن عکس تهیه گردید و توفیق چاپ آن نصیب من شد.
ایرج افشار-سوم خرداد ماه 1335
متن وقف نامه
لا شان و بستان سرای شمسالدین الهم [زری (ظ)] ابن ملسه (کذا) و ورثة حسامالدین الخراسانی و المسجد و الدار المعروفة بسرای کاملی للصدر تاجالدین الحسن بن النجیب المشرف (2)و بستان رصاصی و الشارع الکبیر و الیه الباب و سماها «دار السیادة»لتکون مسکنا لهم و مأوی و وقف عاما جمیع قریة بیدگل و قریة هر اسکان و قریة مختصاباد و هذه - القری الثلاثة هناک مشهورة معروفة مستغنیة عن ذکر التحدید و التوصیف غنیة عن زیادة الشرح و التعریف لشهرتها بهذه الاسامی بین اهالیها و عین ان یستغلها المتولی و یستنمیها و یصرف حاصلها بعد عمارة الموقوفات و ما یحتاج الیها من اجرة الاکرة و ثمن البذور و ترتیب العوامل و سایر ما بجدی فی استقرارها الی عمارة رقبة البقعة الموقوف علیها المسماة بدار السیادة و تزیین البقعة و ترتیب ما یحتاج الیها و یعتاد مثلها من الفرش و آلات الطبخ و الشمع و البرز و رعایة زیادة الترتیب فی اللیالی المتبرکة یصرفها الی ما یأتی شرحه من المصالح و المرتزقة و امرا المتولی ان یعین للبقعة من السادة اماما و معلما ان یعلم اطفال السادة و مؤذنا و خمسة انفس من الحفظة المواظبین علی تلاوة کلام الله تعالی فیها و فراشا و بوابا و سقاء و مطبخیا و مرتبا یقوم بتحصیل حوائج المطبخ و توظف فی کل سنة للامام مائة دینار رایج و للمعلم مائة دینار و لکل من الباقین ستین دینارا رایجا و یرتب خمسة و عشرین نفسا من السادة الفقراء المتسمین بالصلاح و السداد المقتضین لقبول شهادتهم شرعا یقیمون فی البقعة و یشتغلون بالعبادة و هذه الشریطة مرعیة فی کل المرتزقة و العملة مقیدة لا ستحقاقهم لها و یوظف لکل من المقیمین فی کل سنة عشرین دینارا رایجا و ان یصرف الی المسافرین المجتازین بالبقعة فی کل یوم من الخبز و الادام ما یساوی سبعة دنانیر و نصف دینار بحیث یکون فی کل سنة الفی دینار و سبعمائة دینار و یعطی اربعمائة نفر من المجتازین بها فی کل سنة لثمن الخفاف الف دینار و مأتی دینار لکل نفر ثلثة دنانیر رایج و یصرف الی عشرین طفلا فقیرا من السادة المشتغلین بتعلم القرآن و شرایع الاسلام ستمائة دینار رایج لکل طفل فی کل سنة ثلثون دینار و تصرف الی تزویج بنات السادة الفقیرات اللاتی لا یملکن ظاهرا ما یکفیهن و یفی بحاجتهن فی کل سنة الف دینار یصرفه الی عشرین نفسا منهن لکل واحدة خمسون دینارا، و یصرف الی تجهیز موتاهم فی کل سنة ستون دینارا لعشرة انفس منهم لکل واحدة ستة دنانیر، و یصرف الی مصالح مرضاهم و تداویهم لثمن الادویة و الاشربة فی کل سنة سبعمائة و اربعون دینارا و الی طبیب یقوم بتداویهم مائة دینار و الی خادم یقوم بمصالح المرضی ستون دینارا کل ذلک من الدنانیر الرایجة التی دینار منها عبارة عن سنة دراهم فضة یعرف بطلغم و عین للمتولی الذی یقوم مصالح البقعة ملاحظة الاوقات و لمن ینوب عنه بالمصالح المذکورة فی کل سنة الف دینار رایج یرتب من ذلک اجرة نایبه، و یصرف الباقی الی مصالحه نفسه و قد فوض الولایة فی ذلک اجرة نایبه، و یصرف الباقی الی مصالحه نفسه و قد فوض الولایة فی ذلک الی المرتضی الاعظم الصاحب المعظم قدوة الوزراء و الاکابر فی الامم صنو دوحة النبوة و قنو روضة الکرم و الفتوة نقیب النقباء جلال - الملة و الدین مرتضی بن السید المعظم السید ضیاء الملة و الدین محمد ابن السید السعید تاج الملة و الدین محمد الحسینی الراوندی الکاشی زاد الله قدره و برت بالخیرات عصره ثم الی الارشد من اولاده ثم من اولاد اولاده ما تناسلوا و تعاقبوا بطنا بعد بطن ثم الی من یتولی امور السادة فی تلک البلدة شرعا لیس لمتولی اوقاف المملکة و متصرفها التعرض لهذه الموقوفات بوجه من الوجوه لا باسم العشر و الفرع و لا بغیره من - الاسباب هکذا صدر الوقف و الاشهاد تقربا الی الله تعالی و رسوله المختار و آله الابرار لیکون للسلطان الواقف اعلی الله امره و تقبل منه خیره و للساعین فی هذا الامر و المجتهدین فی اتمامه و استیفائه وسیلة الی الله و رسوله یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ما عملت من سوء تودلو ان بینها و بینه امدا بعیدا و یحذرکم الله نفسه و الله رؤف بالعبادو حسبنا الله تعالی وحده و
صلی الله علی من لا نبی بعده
محمد و آله و صحبه و من
اتبعه بالاحسان الی
یوم الدین
هکذا صدر عن الوکیل الواقف الاقرار بین یدی و اقیمت البینة المرقومة علی الوکالة فتولیت الاشهاد بجمیع ما اقتضاه الشرع من اقامة هذا الحجج و انفاذ موجبه و الله الموفق و المعین کتبه اسمعیل بن یحیی ابن اسمعیل و تاریخ ذلک منتصف رمضان سنة ثلاث و سبعمائة و الحمد لولیه و الصلوة علی نبیه و آله و صحبه اجمعین
[سجل قاضی القضاة مجد الملة و الدین شیرازی]
صدر عنی بالاذن المطاع و الاوامر العلیة
السلطانیه الایلخانیة لا زالت نافذا
کتبه العبد محمد الساوجی بخطه فی مورخه حامدا
مصلیا مستغفرا
[وزیر حضرت سلطانی]
کذلک شافهنی بذلک فاجریت اعترف بذلک ید قدره
الامر علی ما اجراه مسئولا و جلاله شهد بذلک و
کتبه عبدالله بن عمر بن محمد بالو کالة الصادرة عن الحضرة الایلخانه
التبریزی فی السابع عشر من شهر رشیدین بن الطبیب، کتبه بخطه فی مورخ
الصفر سنة اربع و سبعمائة معتصما حامدا و مصلیا
بالله (خواجه رشید)
(سجل مولانا مجدالدین کاتب تبریزی
کی قاضی است)
هو الحق
بموجب ما حرره و مقتضی ما قرره قاضی قضاة الاعظم افضل علماء العالم اکمل ائمة بنی آدم مجد الملة و الدین رکن الاسلام و المسلمین ناصح الملوک و السلاطین اسمعیل بن یحیی ادام الله معالیه، شافهنی فنفذت و امضیت حسب مقرره من اوله الی آخره و اشهدت به کتبه ابوبکر بن احمد بن ابی غسان و ذلک فی التاریخ المسطور و الحمدلله رب العالمین و صلی الله [علی] محمد و آله صحبه اجمعین
[مولانا شمسالدین بن مولانا السعید فخرالدین ابی غسان فالی الشیرازی]
شهد بذلک و بالوکالة الصادرة عن
الحضرة الا بلخانیة السلطانیة خلد ملکه اضعف
عبادالله تعالی حسن بن علی المنجم اصلح الله
اعماله فی مورخه
[خط خواجه سعدالدین حسن پسر مرحوم خواجه فخرالدین منجم]
لمولی الاعظم اعز الله انصاره اشهدنی بشهادة العبد الضعیف، کتبه محمد بن
علی وکالته الصادرة عن الحضرة برهان الطالقانی حرره بخطه
الایلخانیة خلد الله سلطانها و بجمیع (خط ملک ناصرالدین غرجستانی نایب
ما کتب فی هذه الوثیقة الوقفیة حرره امیر بزرگی سوزین لماقا)
العبد الاصغر حسن بن المرتضی ابن
الحسن بن محمد الحسینی الورامینی شهد بما فیه العبد الضعیف داود شاه
بخطه فی اوائل شوال سنة ثلاث و ابن محمد الحافظ و کتبه بخطه
سبعمائة حامدا لله تعالی و مصلیا و مسلما (خط امیر داود شاه بینکچی مغول نویس)
علی نبیه و ولیه علیهما و علی آلهما
(خط ملک فخرالدین ری) بشهادة العبد الضعیف، کتبه محمد بن
محمود القزوینی
[خط خواجه عمادالدین کی مستوفی ممالک و الغ بیتکچی دیوان اعلی است]
شهد مسعود بن محمود بن علی عالی الاشهاد الصادر عن علیا
حضرة المولی الاعظم الامام الاعدل الاعلم افضل ائمة العالم مقتدی الحا - [ئرین من] بنی آدم شافعی الزمان مجد الحق و الدین قاضی قضاة المسلمین اعلی الله شأنه و اعز انصاره و اعوانه
کتبه بخطه فی تاریخه
حامدا مصلیا
[خط مولانا معین الدین فالی شیرازی]
و عبد الکریم ابن ابی مسلم اسعد بن ابی مسلم
باشهاده العالی المولوی نشهد اعلاه الله
تعالی و ضاعف جلال المولی المسند الیه
فی ذی حجة حجه ثلاث و سبعمائة
[مولانا روح الدین اقلیدی شیرازی]
و نشهد ایضا علی الاشهاد العالی زید اشهدنی مولائنی والدی الحاکم
علا اعلاه اصغر عباد الله ابن الرئیس العادل المشار الیه اسبغ الله ظلاله علی
الیزدی خطه بخطه حامدا مصلیا محرره الشریف زید شرفا و انا الراجی
مستغفرا عفو الله تعالی و غفرانه احمد بن
[مولانا نظامالدین یزدی] عبد الله ابن عمر بن محمد الکاتب
بشهادة العبد الضعیف الحسین بن حرره بهطه فی السابع عشر من صفر
احمد بن محمد الدامغانی فی مورخه سنة اربع و سبعمائة هجریة
(خط خواجه شمسالدین حسین نایب (مولانا فخرالدین پسر مولانامجد -
خاتون معظمه تلفان خاتون دامت عظمتها[الدین کاتب تبریزی کی قاضی است)
المولی المقر الوکیل اعز الله انصاره اشهدنی بما فی طی هذه الکتاب
و انا العبد الضعیف الراجی نعمة ربه الغنی
یحیی بن جلال الحسینی حامد اله تعالی و
مصلیا علی نبیه
و آله الطاهرین اجمعین
[خط امیر ناصرالدین یحیی پسر امیر جلالالدین تورا]
بشهادة العبد حمزة بن الحسن بن محمد الحسینی بخطه
[سید صدرالدین حمزه دفتر دار دیوان بزرک]
بشهادة العبد حسین بن علی بن محمد الشافعی بخطه
[خط خواجه حسامالدین برادر مخدوم خواجه سعدالدین وزیر صاحب دیوان]
العبد الضعیف المحتاج الی رحمة العبد ابی المحاسن ابن خلیفه من
رب العالمین محمد بن منصور جملة الشهود کتب بخطه فی مورخه
القو هسی (کذا) من الشهود هذا حامدا و مصلیا علی نبیه محمد
خطه فی مورخه حامدا مصلیا مسلما صلی الله علیه و آله اجمعین
خط خواجه عزالدین قوهی نایب (خط خواجه نجیب الدوله کحال)
مخدوم خواجه سعدالدین وزیر)
المولی المخدوم الوزیر الاعظم الوکیل المتصدق اعز الله انصاره
اشهدنی علی وکالته الصادرة عن الحضرة الایلخانیة و انا اضعف عبادالله تعالی الراجی الی رحمته ابو المبارک خالد بن احمد الحفیفی الابهری
احسن الله عواقبه
[خط خواجه صدرالدین ابهری]
بشهادة العبد محمد بن عرب شاه الحسینی
[خط ملک جلالالدین]
مخدوم اعظم اعز الله لنصره به وکالت حضرت
سلطانی بندهی ضعیف را گواه
گرفت کتبه الب ملک بن یولدور فی مورخه
بشهادة العبد الضعیف خلیفة بن بشهادة العبد الضعیف محمود بن
الحسین بن علی اصلح الله شانه الحسن بن الفقیه المهدی الجوبنی
[خط زین الدین نیاسری نایب مخدوم کتبه بخطه مورخه
خواجه سعدالدین صاحب دیوان] خواجه شهابالدین محمود نایب
خواجه عمادالدین بزرگ مستوفی ممالک [
بشهادة اضعف عبادالله تعالی بشهادة العبد الضعیف محمد بن
نصرالله بن احمد حامد الله تعالی و مصلیا حسین بن ابن المحاسن الفرمدی
مصلیا کتبه بخطه ضیاء الملک تعریفا
[امیر زینالدین شوشتری مشرف دیوان بزرگ] [ملک ضیاءالدین ضیاء الملک نایب خواجه سعدالدین صاحب دیوان عز نصره]
بشهادة العبد المذنب محمود المحرر احسن الله عواقبه
[عمادالدین محمود محرر برادر زادهی خواجه جمالالدین منشی]
من جملة الشهود علی صدور هذه الوقفیة و الحضرة
الشریفة العبد الضعیف المحتاج الی رحمة الله الطیف الحسن
ابن النصیر الطوسی یجاوز الله عن سیئاته و غفر ذنوبه
کتب بخطه فی اواسط ذی العقده فی السنة
المذکوره حامدا و مصلیا و مسلما و مستغفرا
[خواجه اصیل الدین پسر خواجه نصیرالدین] (3).
بشهادة العبد الضعیف محمد بن احمد
حامدا لله و مصلیا علی نبیه
بشهادة اضعف عباد الله تعالی محمد بشهادة العبد الاصغر حسن طهر
ابن حسن رشید کاشی احسن الله (کذا) جاسبی (4)حرره بیمینه مستعینأ
عواقبه حامد الله وحده و مصلیا بالله وحده
علی نبیه شمسالدین جاسبی نایب خواجه
[خواجه عزالدین کاشی نایب شمسالدین حسین]
خواجه زینالدین نیاسری
بشهادة العبد الضعیف حسن بن
بشهادة اضعف عباد الله تعالی مسعود محمد بن اسمعیل المدعو بحسام
ابن حسن حامد الله تعالی و مصلیا المحرر
علی نبیه [حسامالدین محمد خراسانی کی بیتکچی اوقاف است]
(خواجه قوامالدین نایب خواجه زینالدین دیوان بزرگ) بشهادة العبد الضعیف احمد ابن احمد المعروف نصر (کذا)
بشهادة العبد المحتاج [الی] رحمة الله تعالی و غفرانه
الکاتب شهریار بن محمد بن للحمر (کذا) فی مورخه
حامدا و مصلیا و مسلما
[خواجه شهابالدین شهریار نایب امیر مارندار (کذا)]
بشهادة العبد الضعیف لطف الله بن
عبدالرحمن اصلح الله شانه
[فرزند زادهی خواجه جمالالدین منشی محرر دیوان بزرگ]
بشهادة العبد الضعیف محمود بن ابی بشهادة العبد مسعود بن محمد ابن
بکر خرمکی بخطه ابی بکر الابهری بخطه
[تاجالدین محمود خرمکی بیتکچی خواجه نجمالدین ابهری نایب امیر]
دیوان (کور تیمور)
بشهادة العبد الضعیف علی ابن محمد بشهادة العبد الضعیف الحسن بن
بن الحسن حرره بیمینه حامدا و حمزة الحسینی
مصلیا و مسلما (سید شمسالدین امیر حسین بن سید صدرالدین حمزه دفتر دار دیوان بزرگ)
[نظامالدین امیر علی محرر دیوان بزرگ تعارحی لشکر منصور]
گواه شد العبد الضعیف عبدالله بن علی بخطه
[خواجه شمسالدین عبدو بن امیر برتری (کذا)]
بشهادة البد الاصغر اسحق بن ابیبکر
ابن احمد شاه المستوفی الشافعی بخطه
[ملک نظامالدین شافعی]
بشهادة العبد الضعیف المحتاج
الی رحمة الله علی بن ابیبکر
ابن احمد الشافعی
غفر الله ذنوبه
[خواجه ظهیرالدین شافعی]
بشهادة العبد الضعیف کتبه نوح بن ابی بکر بن
عبد البارسی (کذا)
[تاج الدین نوح نایب خواجه سعدالدین صاحب دیوان]
بشهادة العبد الضعیف علی شاه بن محمد الخراسانی
بشهادة العبد الضعیف محمد ابن محمود التفرشی فی مورخه
[تاج الدین علیشاه نایب و بیتکچی دیوان دار الضرب ممالک]
[خواجه شمسالدین محمد شاه تفرشی]
(گواهیهای مطابقت سواد با اصل که در کنار وقفنامه ذکر شده از صفحهی بعد چاپ شد)
السواد هذا مع اصله سیان حرره اصغر عباد الله المسلمین عفا الله تعالی عنهما بیمینه.
هذا السواد مطابق عن الأصل غیر تغییر و تبدیل حرره العبد المحتاج الی رحمة ربی الغنی ابو سعید بن الطوسی غفا الله عنهم بمحمد الابطحی صلی الله علیه و آله و عترته الاخیار و الابرار.
السواد هذا منقول عن اصله و مطابق له بلا زیادة و نقصان فی الفاظ و معناه حرره العبد الضعیف هبة الله بن محمود بن محمد بخطه.
این سواد با اصل مطابق و موافق است و در آن تغییری و تبدیلی نه، حرره العبد المذنب احمد الطوسی.
هذا السواد مرفوع و مقابل عن الاصل من غیر تغیبر و تبدیل حرره العبد الضعیف المذنب المحتاج الی رحمة الله الملک الغفور ابو الفضائل
ابن محمد بن ابن منصور بن احمد بالله المعونة و التوفیق.
هذا السواد منقول عن الاصل لفظا و معنی صورة و فحوی من غیر زیادهی و نقصان حرره اضعف عبادالله الصمد الحافظ.
السواد با اصل موافق و مطابق است لفظا و معنی صورة و فحوی حرره العبد الضعیف محمد بن همایون ابن الحسن بن محمد بخطه مستعینا بالله وحده.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد صاعد بن حمید بن الحسین بن کاظم الموسوی.
هذا السواد مقابل للاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمد بن حاجی بن علی بن (کذا) بخطه مستعینا بالله وحده.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن یحیی بن الحسن بخطه.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن مرتضی بن علی الحسینی بخطه فی مورخه.
هذا السواد مقابل من الاصل بلا زیادة و نقصان حرره العبد محمود ابن محمد بن حاجی بخطه فی مورخه.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد الضعیف الراجی رحمة ربه الصمد مسعود بن محمود بن محمد بیمینه معتصما بالله وحده.
این سواد با اصل مقابل و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد مرتضی بن محمد بن مرتضی الحسینی حامدا لربه و مصلیا علی نبیه محمد و آله اجمعین.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل و تغییر حرره العبد الضعیف الفقیر همایون بن الحسن بن محمد بن احمد بخطه.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل و تغییر حرره العبد الضعیف الفقیر الی الله الغنی احمد بن معین بن همایون بخطه من الله المعوفة و التوفیق.
این سواد با اصل موافق و مطابق است بی تغییر و تبدیل حرره العبد العضیف فتح الله بن مرتضی بن محمد حامدا لربه و مصلیا علی نبیه محمد و آله اجمعین.
السواد هذا مرفوع عن الاصل من غیر تبدیل تغییر حرره العبد الضعیف المحتاج الی رحمة الله تعالی عبدالعزیز ابن الحسین بن عبدالرزاق بخطه مستغیثا بالله وحده العزیز.
هذا السواد مطابق و موافق لفظا و معنی من غیر تغییر و تبدیل حرره اصغر عباد الله و احوجهم الی غفرانه و عفوه یحیی بن معین غفر الله سبحانه ذنوبهم بحق محمد و آله اجمعین.
السواد با اصل منقول عنه موافق و مطابق لفظا و معنی صورة و فحوی و هیچ تغییر و تحریف و تبدیل در آن واقع نه حرره العبد الفقیر الی الله تعالی و وفقه للخیر و اعانه.
قوبل هذا السواد باصله المرفوع عنه فوجدا متطابقین متوافقین لفضا و معنی صورة و فحوی حرره اضعف عباد الله تعالی و احوجهم الی عفوه العمیم یوسف ابن الحسن بن ابراهیم بیمینه احسن الله احواله.
هذا السواد مطابق و مرافق عن الاصل لفضا و معنی من غیر تغییر و تبدیل حرره العبد الضعیف احمد بن همایون معین مسندا من الله المعونة و التوفیق فی مورخه.
این سواد با اصل مطابق و موافق است حرره العبد الفقیر محمد بن الطوسی احسن الله تعالی.
پی نوشت:
1- دربارهی سابقهی تاریخی این آبادی از میان رفته مقالهای محققانه از جناب آقای اللهیار صالح در مجلهی یغما سال یازدهم (1337) تحت عنوان قریهی هر اسکان چاپ شده است. (ص 67 - 65).
2- اصل : المسرف.
3- اصل : نصرالدین.
4- اصل : حاسبی.
منبع:
نویسنده: ایرج افشار