گوشه گوشه ی آذربايجان شرقي (4)
شهرستان مراغه
بناويادمانهاي تاريخي
اين بنا محل دفن ركن الدين ابوالحسن مراغي مشهور به اوحدي مراغه اي عارف و شاعر پارسي گوي نامدار و صاحب مثنوي معروف جام جم است. مقبره اوحدي در ميان باغي سرسبز در شهر مراغه واقع شده است.
گنبد سرخ
از پنج مزار موجود در مراغه قديم ترين آن ها ، گنبد سرخ است كه در آذربايجان بيشتر به ( قرمزي گنبد ) شهرت دارد. عمارتي است چهار گوش با سقفي گنبدي كه بر مقرنس هايي كه هنوز سالم مانده اند نهاده شده است . كتيبه ها و نقوش هندسي از آجر سرخ تراشيده و كاشي مينايي رنگ بر بالاي درگاه بنا كار گذاشته شده است . بر زمينه اي از گچ خاكستري اين كتيبه ها نقوشي از گل و برگ گچ بري كه اثري از رنگ آبي در آنها ديده مي شود آراسته شده است . كتيبه هاي موجود نشانگر اين است كه بنادر، زمان حيات عبدالعزيز ساخته شده است.
گنبد مدور
گنبد مدور دومين مزار از قبرهاي پنجگانه مراغه است. اين بنا برجي است مدور كه از گنبد و سقف آن چيزي بر جاي نمانده و مزاري كاملا ناشناخته است . ارزش بنا در اين است كه ترقي و تكامل نماي مينايي را طي دوران كوتاه ميان تاريخ احداث اين بنا و تاريخ ساخت گنبد سرخ نشان مي دهد . بنا كه از آجر ساخته شده ، به سكوي بلندي از سنگ كه سردابي در ميان دارد ، نهاده شده است .
گنبد كبود
سومين مزار از قبرهاي پنجگانة مراغه كه ( قبر مادر هلاكو ) ناميده مي شود ، برجي است كبود و زيبا به شكل منشوري ده وجهي. پهلوهاي اين برج داراي طاق نما و حاشيه كاري و دندانه است و در كناره آن پايه هاي ستون مانندي ساخته شده است. اين برج نظير ديگر برجهاي مقبره دار دو طبقه است. قسمت پايين ، سرداب مخصوص دفن ميت است و قسمت بالايي اطاقي است مزين به گچ بري و كاشي نوشته . اطاق سقف بلندي دارد كه گنبد آن فرو ريخته و قسمت اعظم گچ بري و تزئينات و نوشته هاي آن نيز از بين رفته است.
گنبد غفاريه
اين بنا در قسمت شمال غربي مراغه كنار رودخانه صافي چاي واقع شده و تاريخ احداث آن در فاصله بين سال هاي 725 و 728 هجري قمري است . گنبد غفاريه بنايي مربع و آجري است كه بر بالاي سكويي سنگي و سردابه دخمه اي عميقي استوار است. در چهار زاويه آن ستون هايي با نقوش لوزي پخ ساخته اند.
قلعه و غار قيزلار قلعه سي
قيزلار قلعه سي (قلعة دختران ) يكي از مهم ترين آثار تاريخي و طبيعي شهرستان مراغه است. اين قلعه و غار در20 كيلومتري جنوب غربي مراغه و در سمت جنوبي درة بسيار عميق كوههاي كؤي داغ ( كوه كبود ) واقع شده است. ارتفاع كلي غار و قلعه نسبت به درة عميق مقابل حدود 18000 تخمين زده شده است. در ارتفاعات پشت قلعه باقيماندة يك ديوار خشتي به چشم مي خورد كه از بقاياي قلعة قديمي است.
گوي برج
اين برج در محله اتابك ، كوچة سبزيچي ها قرار دارده . پنجمين و آخرين مزار بزرگ مراغه است . متأسفانه اين بنا امروزه به ويرانه ای تبديل شده و نشانه و كتيبه ای كه بتوان با آن تاريخ بنا را معين ساخت در دسترس نيست.
جاذبه هاي طبيعي
چشمه معدني ورجوي در فاصله 5/8 كيلومتري جنوب مراغه از زمين خارج مي شود .آب چشمه وارد حوضچه اي مي شود و سپس به رودخانه مجاور آن مي ريزد .مظهر چشمه در ميان سنگهاي آهكي مجاور رودخانه قرار دارد كه آب آن همراه با گاز از زمين خارج مي شود.
چشمه گشايش
دهكده گشايش در 14 كيلومتري جنوب شرقي مراغه واقع شده است . از دهكده تا چشمه هاي معدني كه در جنوب غربي دهكده قرار دارند در حدود 700 متر راه است .
در اين ناحيه دره اي وجود دارد كه رودخانه موردي در آن جاري است . در اين دره دو چشمه معدني وجود دارد . يكي از اين دو چشمه در قسمت جنوبي كه از زير سنگهاي آهكي آب خارج مي شود و ديگري در قسمت شمال دره است كه از سوراخي در يك سنگ آهكي كه به طرف رودخانه جلو آمده است با فشار و صدا بيرون مي جهد . مقدار و فشار بعد از هر جهش كاهش مي يابد اما جهش از نوع تكرار مي شود.
غار هامپوئيل (كبوتر)
غار كبوتر مراغه كه در اصطلاح محلي به عار هامپوئيل معروف است در 15 كيلومتري جنوب شرقي مراغه واقع شده است .اين عار در كمره كوهي صخره اي رو به جنوب قرار گرفته است . اهميت عار كبوتر به خاطر وجود چاله هايي عميق و مخوف است كه به صورت تندره هاي سنگي و تالارهاي بزرگ ديده ميشود .اين غار بيش از عارهاي ديگر مورد توجه عار شناسان و محققان و كوهنورداني است كه همه ساله براي باز ديد از آن به اين منطقه سفر مي كنند.
دره گشايش
دره گشايش در مسير رودخانه گشايش در كنار غار معروف كبوتر و در 20 كيلومتري شهر مراغه واقع شده است. در تابستان بازديد كنندگان غار كبوتر از طبيعت جذاب و زيباي اين دره بهره مند مي شوند.
تالاب آلمالگي
اين تالاب در ارتفاع 2400 متري ، در جنوب شرقي ارتفاعات سهند قرار دارد و 20 هكتار مساحت دارد . تالاب پوشيده از نيزار و گياهان آبزي است كه از نظر لانه گزيني پرندگان نظير سرسبز و چنگر شرايطي مناسب دارد و به همين دليل داراي ارزش تفرجگاهي است.
اماكن زيارتي ومذهبي
در كنار ميدان ملا رستم شهر مراغه كه با خيابان اوحدي فاصلة كمي دارد، يكي از جالب ترين آثار تاريخي مراغه قرار دارد. اين بنا مسجدي است به نام ملا رستم كه متأسفانه كتيبه اي در بناي مسجد نيست تا نام معمار و نام باني بنا را مشخص كند.
مسجد معزالدين
در سمت غربي ميدان خشكبار مراغه كه سابقاً در ميدان آرد فروشان معروف بود ، مسجدي قديمي وجود دارد كه به مسجد معزالدين معروف است . در فضاي كلي اين بنا يك مسجد كوچك ديگر و مقبره اي گنبد دار وجود دارد . اين مسجد در زمان سلطنت شاه طهماسب به وسيله فردي به نام حاجي نبي بازسازي گرديد. علاوه بر اين در سال 1372 هجري قمري نيز تعميراتي در مسجد صورت گرفت كه در يك كتيبه با خط نستعليق درشت نوشته شده است.
مسجد شيخ بابا
يكي ديگر از مساجد تاريخي مراغه مسجدي موسوم به شيخ بابا است كه آن نيز در سالهاي اخير بازسازي شده است . از در اصلي و اوليه مسجد آثاري به جاي مانده كه در جريان نوسازي مورد استفاده قرار گرفت.
مسجد جامع مراغه
اين مسجد در خيابان خواجه نصير مراغه واقع شده و داراي دو در است كه يكي به خيابان و ديگري به بازار سبزي فروشان اين شهر باز مي شود . كتيبه هاي موجود و شيوه معماري مسجد نشانگر تعلق آن به دوره صفويان است.
امام زاده معصوم
اين امام زاده در شش كيلومتري جنوب شرقي مراغه در دهكده اي به نام ورجوي واقع شده است . در جوار اين امام زاده يك گورستان بزرگ قديمي وجود دارد كه داراي سنگ قبرهاي منقش به تير و كمان ، نيزه و شمشير و سپر است . يكي از نمونه هاي جالب اين سنگ ها ، صندوق سنگي منقشي است كه در تاريخ 1085 هجري قمري دارد.
شهرستان مرند
جاذبه هاي طبيعي
در شمال غرب استان ، بلندترين كوه منطقة جلفا به ارتفاع 3347 متر به نام كيامكي قد برافراشته كه به علت آب و هواي مساعد كوهستاني ، برف و باران كافي و مراتع و چمنزارهاي سر سبز ، روستاها و آبادي هاي متعددي را در دامنه ها و دره هاي خود جاي داده است.
چشمه معدني صوفيان
حدود 5/4 كيلومتر پس از صوفيان به سوي مرند در ارتفاعات سمت چپ جاده ، كنار يك تپه از چند محل آب گازدار از زمين خارج مي شود و در دو دامنه تپه جريان مي يابد. يكي از اين مظهرها كه از همه بزرگتر است ، يك حوضچه طبيعي به وجود آورده است .
آبشار آسياب خرابه
آسياب خرابه ( خارا با دييرمان ) يكي از زيباترين مناطق ديدني آذربايجان شرقي است. اين آبشار به علت وجود ويرانه هاي يك آسياب آبي به آسياب خرابه معروف است. براي رسيدن به اين مكان بسيار دل انگيز بايد از جاده مرند – جلفا به مهدی شهر ( علمدار- كرگر ) وارد شد و با عبور از يك جاده خاكي در نوار مرزي ايران و جمهوري آذربايجان و گذشتن از يك جاده فرعي ، به دره اي با صفا رسيد كه محل آسياب خرابه است.
غار دوگيجان
اين غار كه از نوع غارهاي استالاكتيت است در شرق شهر مرند قرار دارد و راه دسترسي به آن سواره رو مي باشد . دهانه آن به عرض 5/3 متر است.
اماكن زيارتي ومذهبي
كليساي سن استپانوس يكي از كليساهاي با عظمتي است كه بين قرن هاي چهارم تا ششم هجري ( 10 تا 12 م ) ساخته شده است. اين كليسا در 16 كيلومتري غرب جلفا در دره اي سبز و خرم معروف به دره شام بر يك بلندي بنا شده است. سبك معماري آن آميزه اي است از شيوه هاي معماري اورارتو ،اشكاني ، يوناني و رومي كه بعد از ساخت بناهاي شگرف اچميادزين ، طاديوس ، استپانوس . اين تداخل سبك ها به نام سبك و شيوه ارمني مشهور شد .
شهرستان ميانه
مراكزتاريخي وباستاني
اين پل بر روي رودخانه قزل اوزن در مدخل ارتفاعات قافلانكوه در 20 كيلومتري جنوب شرقي ميانه احداث شده است . تاريخ بناي آن به درستي معلوم نيست و كتيبه اي هم كه تاريخ بناي پل را نشان مي داد ، ساييـده شده و مـتن آن از بـين رفتـه اسـت . پـل دختر ميانه در طول تاريخ بارها تعمير و بازسازي شده است. مي توان به تعميرات سال 923 هجري توسط شاه بيگم ، 1084 هجري ، همچنين در زمان آغا محمد خان قاجار و يكبار بعد از شهريور 1320 شمسي اشاره كرد.
جاذبه هاي طبيعي
كوهستان بزغوش در جنوب كوهستان سبلان و شمال غربي شهرستان ميانه قرار گرفته است . اين كوهستان از نوع كوههاي سنگي و صخره اي است و بلندترين قله آن 3304 متر ارتفاع دارد . اين كوهستان در حوالي شهر ميانه با مراتع سرسبز و خرم پوشيده شده است .
تالاب ماهي آباد
اين تالاب در 20 كيلومتري شمال ميانه قرار دارد كه تالابي فصلي است و مصارف كشاورزي دارد و در مواقع پرآبي ، مورد استفاده پرندگان مهاجر است.
اماكن زيارتي ومذهبي
روستاي ترك از توابع شهرستان ميانه يكي از قصبه هاي قديمي استان است كه در اسناد تاريخي نام آن بارها مورد اشاره قرار گرفته است . در اين روستا مسجدي است كه نماي آن از سنگ هايي خوش تراش و كنده كاري شده است و كتيبه هايي كه تاريخ تعمير مسجد را مي رساند ، در آن نصب شده است. در مورد تاريخ ساخت مسجد نظرات مختلفي وجود دارد. برخي بناي مسجد را به امام حسين (ع ) مربوط مي دانند و برخي ديگر آن را به خاندان مغول به ويژه سلطان الجايتو نسبت مي دهند .
بقعه امامزاده اسماعيل
اين بقعه كه به مقبره كمال الدين نيز مشهور است در قسمت جنوبي مسجد جامع واقع شده است ديوارهاي آن با آجر ساخته شده است و سطح خارجي گنبد آن با كاشي هاي فيروزه اي رنگ پوشيده شده است . در حال حاضر بقعه كاملا نوسازي شده و از بناي اوليه آن تنها كتيبه اي به بالاي سر در بناي فعلي باقي مانده كه تاريخ و نام باني بنا را مشخص مي سازد.
شهرستان هريس
اماكن زيارتي ومذهبي
در ساحل جنوبي رودخانه كوچك روستاي خانقاه محال خانمرود بقعه آجري بزرگي قرار گرفته كه به بقعة شيخ اسحاق معروف است . در مورد شيخ اسحاق و صاحبان ديگر قبرهاي اين بقعه اطلاعات مستندي در دسترس نيست.
گورستان هيق
هيق نام روستايي است از توابع خانمرود هريس كه در 3 كيلومتري قريه خانقاه قرار دارد . اين روستا دو گـورستـان قديـمي دارد . يـكي اسلامي كه بـر روي قبـرهاي آن مـعمولاً صندوق ها ، قوچ ها و الواح سنگي ديده مي شود . ديگري گورستان بسيار كهني است كه قبرهاي آن پراكنده و مخروبه است . اين گورستان قديمي بين عوام گوور قبرسي ( گورستان گبرها ) معروف است.
شهر هشترود
جاذبه هاي طبيعي
اين تالاب در 31 كيلومتري جنوب غربي هشترود قرار دارد و در پاييز و زمستان مورد استفادة پرندگان وحشي قرار مي گيرد.
تالاب بزو حق‌گلي
اين تالاب در 50 كيلومتري غرب شهرستان هشترود قرار دارد و تالابي دائمي است كه مورد استفادة پرندگان مهاجر قرار مي گيرد.
تالاب قوشاگلي
اين تالاب در 31 كيلومتري جنوب غربي هشترود قرار دارد و تالابي نيزاري است.
تالاب زولبين گلي
اين تالاب در 42 كيلومتري غرب هشترود قرار دارد و با وجود اين كه تالابي فصلي است ، به علت نـيزارهـاي داخـلي و حاشـيه اي به ويـژه در مـواقع پـرآبي پناهگاه مناسبي براي پرندگان مهاجر و آبزي محسوب مي شود.
منبع: همشهری
