روش حکومت امام زمان علیه السلام

سؤال: روش حکومت امام زمان علیه‏السلام چگونه خواهد بود؟
جواب: از آنجا که امام زمان علیه‏السلام برای برافراشتن پرچم اسلام و حاکمیت قرآن در تمام گیتی ظهور خواهند کرد، قهرا روش حکومتی امام علیه‏السلام بر اساس قرآن و سیره پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و امامان علیهم‏السلام خواهد بود.
درباره روش حکومتی امام زمان علیه‏السلام روایات فراوانی از معصومین علیهم‏السلام وارد شده است، که می‏توان آنها را در چند موضوع و محور مورد بررسی قرار داد.

اصالت دادن به کتاب و سنت:

امام زمان علیه‏السلام قرآن و سنت و شریعت نبوی را اساس و پایه تمام امور در حکومت خویش قرار می‏دهد و با تمام قدرت برای اجرای احکام الهی تلاش می‏کند و به هیچکس اجازه تخطی از این حدود را نخواهد داد.
در این باره روایات فراوانی نقل شده است که در ذیل به نمونه‏هایی از آن بسنده می‏کنیم:
ـ رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «قائم (امام زمان) از اولاد من است، اسمش اسم من و کنیه‏اش کنیه من و شکل و شمایلش شکل و شمایل من و روشش روش من است. او مردم را بر ملت و شریعت من نگه می‏دارد و آنها را به سوی کتاب خداوند عزوجل دعوت می‏کند.»(1)
آن جامه عمل می‏پوشاند].»(2)
دشمنان او دعوت می‏کند.»(3)
رفتار بر اساس سیره پیامبر و امامان علیهم‏السلام :
ـ رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «مهدی علیه‏السلام روش مرا دنبال می‏کند و هرگز از روش من بیرون نمی‏رود.»(4)
او رفتار می‏کنند.»(5)
می‏کند... .»(6)

روش سیاسی و اجتماعی:

یکی از شاخصهای بسیار مهم و برجسته در حکومت امام مهدی علیه‏السلام مبارزه با دولتهای باطل و اقامه قسط و عدل به معنای واقعی و وسیع کلمه است. در این باره روایات فراوانی وارد شده است که در ذیل نمونه‏هایی از آن را مرور می‏کنیم:
ـ امام باقر علیه‏السلام می‏فرماید: «هنگامی که قائم قیام کند، هر دولت باطلی از بین می‏رود.»(7) از این روایات استفاده می‏شود که اولین کار امام علیه‏السلام مبارزه با دولتهای باطل خواهد بود.
ـ امام رضا علیه‏السلام می‏فرماید: «ترازوی عدالت را در میان مردم می‏نهد و [در سرتاسر حکومتش] هیچ انسانی به دیگری ستم نخواهد کرد.»(8)
ظلم و جور بود.»(9)
می‏کند.»(10)
بد اجرا می‏گردد).»(11)
گرما وارد خانه می‏شود، وارد خانه‏های مردمان کند.»(12)

روش مدیریتی و قضایی:

امام عصر علیه‏السلام برای اداره جهان استانداران و وزیرانی می‏گمارد که جز به مصالح اسلام و رضایت خدا به چیزی نمی‏اندیشند. چنانکه در روایات، ترکیب دولت مهدی علیه‏السلام را از پیامبران، جانشینان آنان، تقوی پیشگان و صالحان روزگار و امتهای پیشین و از سران و بزرگان پیامبران علیهم‏السلام بیان می‏کنند که نام برخی از آنها نیز در روایات آمده است.(13)
سنگ نگذارد.»(14)
می‏دهد که شهرها را آباد سازند.»(15)
می‏گردد.»(16)
کرد.»(17)
منحرف می‏سازد.»(18)
میان آنها داوری کنی، با عدالت داوری کن... .»(19)
حکم کن، و از هوا و هوسهای آنها پیروی نکن.»(20)
(قرآن) نیز بر طبق قرآن حکم می‏کند.»(21)
کتابهای تحریف شده.

روشهای اقتصادی:

براساس روایات، امام مهدی علیه‏السلام فقر را از بین می‏برد،(22) و در دوران او در تمامی روی زمین خرابی باقی نمی‏ماند مگر آنکه آباد شود،(23) برده‏ها آزاد و قرضها و دیون همه پرداخت می‏شود،(24) گنجها را استخراج می‏کند و ثروتها را تقسیم می‏نماید،(25) زمین در دست شیعیان آن حضرت قرار می‏گیرد.(26) به انداره‏ای که کسی بتواند بر دارد و حمل کند، مال و ثروت در اختیار درخواست کننده قرار می‏دهد،(27) عدالت و سازندگی را در همه شهرها گسترش می‏دهد(28) و خوان حکمت و ثروت گسترده می‏شود(29) و با ثروت اندوزی مبارزه می‏شود.(30)
زمان بر سه محور اساسی زیر خواهد بود.
1. اصالت دادن به کتاب و سنت؛
2. اداره جامعه بر اساس روش پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و امامان علیهم‏السلام ؛
3. اقامه قسط و عدل در تمام امور حکومتی، اجتماعی و سیاسی به معنای واقعی کلمه.

پی نوشت:

1. «اَلْقائِمُ مِنْ وُلْدی، اِسمُهُ اِسْمی، وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتی وَ شَمائِلُهُ شَمائِلِی وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِی. یُقیمُ النَّاسَ عَلی مِلَّتی وَ شَریعَتی وَ یَدْعُوهُمْ إلی کِتابِ اللَّهِ عَزَّو جلَّ». بحارالانوار، ج 51، ص 73، باب 1، ح 19.
2. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی (پارسایان، 1379) خ 138. «یَعْطِفُ الْهَوی عَلیَ الْهُدی إذا عَطَفُوا الهُدی عَلیَ الهَوی وَ یَعْطِفُ الَّرأی عَلی القُرآنِ اِذا عَطَفُوا القُرآنَ علی الرِّأی...وَ یُحیی مَیِّتَ الکتابِ وَ السُّنَّةِ».
3. «...یَدْعُوا النَّاسَ اِلی کِتابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ وَ وِلایَةِ عَلی بْنِ اَبی طالِبٍ وَ الْبَراءَةِ مِنْ عَدُوِّهِ». یوم الخلاص، کامل سلیمان (بیروت: دارالکتاب اللبنانی، الطبعة الثالثة، 1402 ه ق)ص 325.
4. «اَنَّ الْمَهدی یَقفُوا اَثَری لا یُخطی‏ء». منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، لطف الله صافی (طهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثالث) ص 491، فصل 9، باب 3، ح 2.
5. قال الصادق علیه‏السلام : «... وَ اَنْ یَسیرَ فِیْهِمْ بِسیرَةِ رَسوُل اللّهِ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وَ یَعْمَلُ فِیْهِمْ بِعَمَلِهِ». علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار (تهران، المکتبة الاسلامیة، الطبعة الثالثه، 1398 ه ق) ج 52، باب 28، ح 78.
6. عن عبدالله بن عطاء، عن أبا عبداللّه علیه‏السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ سیرَةِ الْمَهدی کَیْفَ سیرَتُهُ؟ قَالَ: یَصْنَعُ ما صَنَعَ رَسُولُ اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ...». بحارالانوار (همان) ح 108.
7. «اِذا قامَ القائِمُ ذَهَبَ دولةُ الباطِلُ». محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (بیروت، دارالاضواء) ج 8، ص 278.
8. «... وَ وَضَعَ میزانَ العَدلِ بَیْنَ النَّاسِ، فَلا یَظْلِمُ اَحَدٌ أَحَدا». بحارالانوار (پیشین) ج 52، ص 321، باب 27، ح 29.
9. «... یَمْلأُ بِهِ الاَرضَ قِسطَا وَ عَدْلاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْرا وَ ظُلْما». همان مدرک، ح 30.
10. «اِذا قامَ قائِمُ أهلِ البیتِ قَسَّمَ بالسّویّةِ وَ عَدلَ فِی الرَّعِیَّةِ...». همان مدرک، ح 103.
11. «... وَ یَعْدلُ فی خَلْقِ الرَّحمانِ البَرّ مِنْهُمْ وَ الفاجِرَ». بحارالانوار (پیشین) ج 51، ص 29، باب 2، ح2.
12. «... أما وَ اللّهِ لِیَدخُلَنَّ عَلَیْهِمْ عَدْلَهُ جوفَ بُیُوتِهِمْ کَما یَدْخُلُ الحَرّ والقُرّ». بحارالانوار (پیشین) ج 52، باب 27، ح 131.
13. حضرت عیسی علیه‏السلام ، هفت نفر از اصحاب کهف، یوشع وصی موسی علیه‏السلام ، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابو دجانه انصاری، مالک اشتر نخعی و قبیله همدان. ر،ک: نجم الدین طبسی، چشم اندازی از حکومت مهدی علیه‏السلام (قم، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، 1377 ش) ص 190.
14. «یَکُونُ مِنَ اللَّهِ عَلی حُذوٍ لا یُغیّر بِقرابةٍ ولا یَضَعُ حَجَرا حَجَرا». ابن طاووس، ملاحم الفتن فی ظهور الغائب المنتظر (بیروت، مؤسسة الوفاء، الطبعة السادسة، 1403) ص 108، به نقل از عصر غیبت (مرکز جهانی علوم اسلامی) ص 258.
15. قال الصادق علیه‏السلام : «یُفَرِّقُ الْمَهدی اَصحابَهُ فِی جَمیعِ الْبُلْدانِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِالْعَدْلِ وَ الاِحسانِ وَ یَجْعَلُهُمْ حُکّامَا فِی الاَقالِیمِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِعُمْرانِ الْمُدُنِ» علی محمد دخیل، الامام المهدی علیه‏السلام (بیروت، دار المرتضی، 1403 هق) ص 371. به نقل از تاریخ غیبت، ص 258.
16. «اِذا قَامَ القائِمُ حَکَمَ بِالْعَدلِ وَ ارْتَفَعَ فِی اَیَّامِهِ الْجَورُ، و أمَنَتْ بِهِ السُبُلُ». بحارالانوار: (پیشین) ج 52، باب 27، ح 83.
17. «وَ حَکَمَ بَیْنَ النّاس بِحُکم داوودَ و حُکمِ مُحمَّدٍ». بحارالانوار (پیشین) ادامه حدیث 83.
18. «یا داوُودُ اِنَّا جَعَلْناکَ خَلیفَةً فِی الأرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النّاسِ بِالحَقِّ وَ لا تَتَّبِع الهَوی فَیُضلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللّهِ...». ص / 26.
19. «و ان حکمتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالقِسطِ...». مائده/42.
20. «فَأحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما اَنْزَلَ اللَّه وَ لا تَتَّبعْ اَهْواءَهُمْ...». مائده / 48.
21. «یَحکُمْ بَیْنَ أَهْلِ التوراةِ بِالتّوارةِ وَ بَیْنَ اَهْلِ الاِنْجیلِ بِالاِنْجیلِ، وَ بَیْنَ أَهْلِ الزَّبورِ بِالزَّبُورِ وَ بینَ اَهْلِ الْفرقانِ بِالْفُرقانِ...». بحارالانوار (پیشین) ح 84.
22. مجلسی، بحارالانوار (دار الکتب الاسلامیة، 1365 ه . ش)، ج 52، ص 39، روایت 212.
23. خوئی، منهاج البراعة (بنیاد فرهنگی امام المهدی قم) ج 8، ص 353.
24. قزوینی، الامام المهدی (مؤسسة الوفاء، قم 1405 ه)، ص 631.
25. منتخب الاثر، (پیشین) ص 472، فصل 7، باب 3، حدیث 2.
26. کلینی، الکافی (دار الکتب الاسلامیة تهران، 1363) ج 1، ص 408.
27. ترمزی، سنن ترمذی (دار الفکر بیروت، 1408 ه . ق) ج 4، ص 439، روایت 2232.
28. کامل سلیمان، یوم الخلاص (دار الکتاب لبنانی، بیروت، 1402 هق) ص 315.
29. نعمانی، الغیبة، (مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1403 ه . ق) ص 158.
30. طوسی، تهذیب الاحکام (دار الکتب الاسلامیة، 1365