نحوه شناسایی و مقابله با رفتار پرخاشگرانه در کودکان

این یک موضوع نگران کننده برای هر پدر و مادری است که کودکش رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می‏دهد. اما بقیه به شما اطمینان می‏دهند که تنها نیستید. پرخاشگری در کودکان کوچک، رایج‏تر از آنی است که فکر می‏کنید و برخی اقدامات ساده ولی استوار و ثابت وجود دارند که می‏توانید انجام دهید تا آن را کنترل کنید.
رفتار پرخاشگرانه در کودکان از کودک نوپا گرفته تا کودک سیزده ساله، حالا کاملاً پیش پا افتاده و معمولی شده است. امروزه شگفت انگیز نیست که کودکی را ببینید برای چیز ساده‏ای مثلاً دوست نداشتن رنگ ظرف غذای خود، اوقات تلخی بکند. کج خلقی‏هایی از قبیل من آن را همین حالا می‏خواهم دلیل اصلی شرمندگی هر پدر و مادری در مکان‏های عمومی است. یک تصور ناراحت کننده می‏دهد، مگر نه؟
علاوه بر کج خلقی، موجی از رفتار تند نیز در کودکان کوچک وجود دارد که به دعواهای فیزیکی متوسل می‏شوند و به خراشیدن و گاز گرفتن دیگران منتهی می‏شود. این نوع رفتار به همتایان، خواهران و یا برادران آنها محدود نیست و می‏تواند معطوف به بزرگ‏ترها نظیر والدین، آشنایان و معلمان نیز بشود.
چه چیزی موجب رفتار پرخاشگرانه در کودکان می‏شود؟ آیا والدین تصور می‏کنند آن مرحله‏ای است که خودش به اوج رسیده است؟ یا جزئی از ویژگی شخصیتی است که کودک‏شان دارد؟ بیایید برخی پاسخ‏ها را بیابیم.
شناسایی کودک پرخاشگر :
کودکان پرخاشگر به نظر می‏رسد اکثر اوقات برخی از ویژگی‏های زیر را از خود نشان می‏دهند :
- قلدری بر همتایان خود با تهدیدهای کلامی و یا فیزیکی
- ایجاد نفاق در کلاس با بحث و جدل خود
- به راحتی تحریک و برانگیخته شدن برای ستیز به ویژه وقتی کارها بر وفق مرادشان نیست
- دشوار بودن ایجاد و یا حفظ روابط دوستانه
- خرد کردن چیزها و یا پرتاب کردن آنها به سمت کسی به هنگام عصبانیت
- کودکان بزرگ‏تر می‏توانند شایعات بدخواهانه‏ای را در مورد کسی که دوست ندارند، بپرانند.
پرخاشگری از کجا ناشی می‏شود؟
مجزا کردن منشأ رفتار پرخاشگرانه ممکن است کمی دشوار باشد. معمولاً مشاهده شده است که آن ترکیبی از فاکتورهای مختلف است که عبارتند از :
• تأثیرات ژنتیکی
• مسئله‏های استرس زای حل نشده
• دشواری سازگاری با تغییر (تغییر در مدرسه و یا محل اقامت در حال تغییر)
• عدم حضور الگوهای رفتاری غیر پرخاشگر برای دیدن و الگو گرفتن
• وجود پدر و مادر افراطی؛
 یا بسیار سخت و کنترل کننده
 یا بسیار با مدارا و آسان گیر و بخشنده
• کشمکش و برخورد درون خانواده
• صرف زمان در خانه و یا بیرون با افرادی که ویژگی‏ها و صفات پرخاشگرانه از خود نشان می‏دهند
گام‏های موثر برای مقابله با پرخاشگری :
قبل از این که وارد این بخش شوید، به خاطر داشته باشید که تحت کنترل نگه داشتن رفتار پرخاشگرانه، نیازمند کار سخت مداوم از طریق تقویت مثبت است. هم چنین هزاران هزار صبر و شکیبایی، هنر و فضیلت مفیدی است که باید داشته باشید.
علت را دریابید :
اولین و نخستین گام این است که شناسایی کنید پرخاشگری از کجا می‏آید. کودکان در رفتار مقلدانه، عالی هستند بنابراین دلیل باید در نزدیکی کودک باشد. آیا او در حال تماشای سریال‏های تلویزیونی مهاجمانه و متجاوزانه است؟ آیا او شاهد دعواهای بسیار زیادی درون خانواده است؟ آیا دوستان او بسیار پرخاشگر و سلطه جو هستند؟ شناسایی و تشخیص دلیل، باعث خواهد شد که به این موضوع خاتمه دهید و شما را قادر می‏سازد که به مسیر درست بروید.
به تنبیهات فیزیکی خاتمه دهید :
وقتی شما کودک خود را به طور فیزیکی تنبیه می‏کنید ممکن است وضعیت را آرام کنید و فرو بنشانید اما همه‏ی اینها موقتی خواهند بود. چون کودک شما آن را به صورت تاوان رفتار اشتباه خود می‏بیند. دفعه‏ی بعد وقتی او می‏بیند کسی برخلاف میلش عمل می‏کند، همان نوع تنبیهی را که تجربه کرده است بر او نیز اعمال خواهد کرد. بنابراین در حقیقت شما زنجیره‏ای از رفتار منفی را با تنبیه کردن فرزند خود به روش اشتباه، ایجاد می‏کنید.
به آنها بگویید که اشتباه هستند :
معمولاً کودک، مجهز به این نیست که رفتار خوب را از رفتار بد، تمییز و تشخیص دهد و این موضوع بر عهده‏ی والدین است که تفاوت بین این دو را مشخص و بیان کنند. دفعه‏ی بعد وقتی کودک شما در حق کسی ظلمی کرد به او توضیح دهید که چقدر دریافت عصبانیت و تهدید برای آن فرد، آسیب رسان است. آنها را تشویق کنید که خود را در موقعیت قربانی قرار دهند و همدلی کنند. به آنها توضیح دهید که چگونه این رفتار ویژه می‏تواند باعث انزوا و تنها ماندن آنها بشود و سرانجام آنها را منفور، بدنام و غیر محبوب سازد.
کارهای اشتباه را فوراً اصلاح کنید :
با ظهور کمترین نشانه‏ی پرخاشگری از جانب کودک خود، وارد عمل شوید. اگر او در حال تلاش برای گرفتن اسباب بازی کسی دیگر است، مداخله کنید و از او بخواهید که به طور مودبانه آن را درخواست کند قبل از این که بسیار پرخاشگر شود. اگر دیدید که کودک‏تان در حال زدن و یا گاز گرفتن کسی دیگر است فوراً او را دور کنید و به او کمی فرصت دهید تا با شما خونسرد شود. این زمانی است که رفتار نادرست و اشتباه را هم توضیح می‏دهید و بر عذر خواهی کردن تأکید می‏کنید. ممکن است کودک در ابتدا هدف عذر خواهی نداشته باشد اما مطمئناً به مرور زمان خطاهای روش خود را درک خواهد کرد.
به خاطر داشته باشید که به رفتار خوب تشویقش کنید و به آن جایزه بدهید :
تقویت مثبت، فواید خودش را دارد. با جایزه دادن به رفتار خوب، بر روی آنها سرمایه گذاری کنید. همان طور که کودک شما به سرزنش فوری اگر کار زشتی را انجام داد، نیاز دارد پس فوراً باید برای خوبی خود نیز مورد تشویق قرار گیرد. با انجام این کار، یقیناً و حتماً کودک خود را وادار خواهید کرد که بداند اعمال مهربانانه همیشه مورد تشویق قرار خواهند گرفت و بدون توجه باقی نخواهد ماند.
انرژی کودک خود را به طور صحیح هدایت کنید و بامحبت، صبور و فهیم باشید :
پرخاشگری را که از ناامیدی و تنهایی سرچشمه می‏گیرد، می‏توان با شرکت در بازی‏های فراوان و فعالیت‏های یادگیرانه، به طور صحیح مهار کرد. بگذارید کودک‏تان با دویدن در اطراف، بازی در بیرون و حتی در داخل خانه، ذخیره‏ی وسیع انرژی خود را بسوزاند که این کار استعداد ذهنی او را تحریک خواهد کرد. او را با همسالان خود همراه کنید و هم چنین اعضای دیگر خانواده را نیز در بازی شرکت دهید تا پیوند و محبت خود را افزایش دهید.
مراقب فعالیت‏های کودک خود باشید :
بر آنچه که کودک‏تان در تلویزیون و اینترنت تماشا می‏کند، نظارت داشته باشید و اقدامات موثری را برای ممانعت او، از تماشای چیزهای نامناسب انجام دهید. حتی برنامه‏های کودک، این روزها با محتوای غیر قابل قبولی پر شده‏اند. هم چنین مراقب دوستان کودک خود نیز برای هر نشانه‏ی بدرفتاری که کودک‏تان می‏تواند تقلید کند، باشید.
هر وقت لازم شد کمک بگیرید :
ممکن است قبل از این که متوجه شوید، پرخاشگری از کنترل خارج شود. اگر احساس کردید که برای مقابله با آن مجهز نیستید، پس در گرفتن کمک از فرد مورد اعتماد شک نکنید؛ این شخص می‏تواند فردی از دوستان و خانواده‏ی شما باشد. علاوه بر این می‏توانید از پزشک اطفال نیز کمک بگیرید.