مترجم: فرید احسانلو
منبع:راسخون
منبع:راسخون
3. روش‌های تدریس
در كلاس‌های دوره اول دبیرستان، فیزیك به صورت نظری تدریس می‌شود. تنها چند مدرسه در شهرهای بزرگ آزمایشگاه دارند. در این آزمایشگاه‌ها، دانش آموزان بعضی آزمایش‌ها را انجام می‌دهند و یا نحوه انجام آن‌ها را مشاهده می‌كنند؛ اگر چه انجام آزمایش‌های ساده‌ای در استاتیك و مدارهای الكتریكی برای همه امكان‌پذیر است. در مدارس دوره دوم، آزمایشگاه یكی از اجزای اصلی درس فیزیك به شمار می‌رود. در این آزمایشگاه‌ها قوانین مهم فیزیك توسط خود دانش آموزان آزمایش و تحقیق می‌شوند. به عنوان مثال در مبحث گرما، دانش آموزان گرمای ویژه آب و گرمای نهان ذوب یخ و غیره را اندازه گیری می‌كنند. در الكتریسیته، رابطه بین جریان، ولتاژ و مقاومت را در مدارهای موازی و سری عملاً تحقیق می‌كنند. همچنین نحوه تبدیل آمپرسنج به ولت سنج را فرا می‌گیرند.تدریس نظری با تكالیفی همراه است كه تقریباً 5ر1 برابر ساعت‌های كلاس وقت می‌گیرد. به علاوه، در هر نیمسال بین 2 تا 3 بار امتحان گرفته می‌شود و دانش آموزان باید برای امتحان نهایی نیز آماده شوند.
بعضی مدارس مجهز در شهرهای بزرگ، فعالیت‌های جمعی فوق برنامه فیزیك دارند. در این فعالیت‌ها دانش آموزان ب ساختن رادیو، فیلم و یا ساختن هواپیما‌های مدل (كه با رادیو كنترل می‌شوند) آشنا می‌شوند. هدف این كار بر انگیختن علاقه دانش آموزان نسبت به علوم است. خارج از مدارس نیز مراكز دولتیی برای نوجوانان وجود دارند كه بر فعالیت‌های فیزیكی نظارت می‌كنند.
تدریس فیزیك در سطح دانشگاه ( دو تا سه كلاس دوساعته در هفته) با كلاس‌های دو ساعته حل مسئله ( یك تا دو كلاس در هفته) همراه است. تعداد دانشجویان در كلاس‌های حل مسئله بین 20 – 30 نفر است. در این كلاس‌ها مدرسان تحلیل و حل مسایل مشكل فیزیكی را به دانشجویان یاد می‌دهند.
فیزیك عمومی با آزمایشگاه همراه است. این آزمایشگاه‌ها 3 ساعت در هفته و تقریباً 14 هفته در هر نیمسال برگزار می‌شوند. به عنوان مثال در مبحث مكانیك، دانشجویان قانون دوم نیوتون را آزمایش و تحقیق می‌كنند؛ ارتعاشات تار (رابطه بین كشش و طول موج، موج ایستا) را مطالعه می‌كنند؛ دوره تناوب آونگ مركب و شتاب گرانش را اندازه می‌گیرند؛ و قانون پایستگی اندازه حركت در برخوردهای كشسان و ناكشسان را تحقیق می‌كنند. آزمایش‌ها در گروه‌های دو نفری انجام می‌شود ولی گزارش كار باید فردی باشد.
برنامه‌های تحصیلی دانشگاه بر حسب نیازهای بخش‌های مربوط تعیین شده‌اند و تعداد درس انتخابی اندك است. دانشجویان یك بخش اساساً درس‌های یكسانی را انتخاب می‌كنند. در هر نیمسال برای هر درس یك آزمون نهایی برگزار می‌شود. این امتحان نمره دانشجو را در آن دوره تعیین می‌كند. نمره قبولی 60 (از 100) است، اگر دانشجویی از یك درس رد بشود، باید آن را دوباره امتحان بدهد (معمولاً قبل از شروع نیمسال بعد)؛ دانشجو درسی را كه از آن رد شده است دوباره نمی‌گذارند. اگر دانشجویی برای بار دوم از یك درس نمره قبولی نیاورد به وی مدرك كامل دانشگاهی اعطا نمی‌شود؛ بلكه گواهی نامه‌ای مبنی بر چهار سال تحصیل در آن دانشگاه داده می‌شود.
اگر چه كتاب‌های درسی فیزیك از طرف وزارت آموزش تعیین می‌شوند و كلیه مدارس متوسطه نیز همان كتاب‌ها را تدریس می‌كنند، اما مدرسان دانشگاه می‌توانند خود كتاب‌های درسی انتخاب كنند.
از میلیون‌ها دانش آموزی كه هر ساله از دبیرستان‌ها فارغ التحصیل می‌شوند تنها نیمی در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها، كه توسط كمیته ملی امتحانات برگزار می‌شود، شركت می‌كنند. تنها در حدود 10 درصد از داوطلبان به دانشگاه‌ها راه پیدا می‌كنند. آزمون‌ها سراسری و همزمان برگزار می‌شوند و سؤال‌ها نیز از طرف كمیته ملی امتحانات طرح می‌شوند.
برای اینكه پذیرفته نشدگان نیز فرصت ادامه تحصیل داشته باشند، دولت چین در سال 1978 یك دانشگاه مركزی تلویزیونی ( د م ت) تأسیس كرده است. این دانشگاه درس‌هایی نظیر فیزیك عمومی، شیمی عمومی، حساب دیفرانسیل و انتگرال، مكانیك نظری، شیمی آلی، زیست شناسی، مدارهای الكترونیك، وسایل مكانیكی، اصول كامپیوتر الكترونیكی، زبان انگلیسی و غیره را ارائه می‌دهد. اغلب كارخانه‌ها، معادن و مؤسسات دولتی به مستخدمین جوان خرد ( در صورت داشتن مدرك دیپلم) امكان شركت در د م ت را می‌دهند. این دانشجویان می‌توانند هم به صورت تمام وقت و هم به صورت پاره وقت در این دانشگاه تحصیل كنند. دانشجویان تمام وقت از كار كردن معاف‌اند، با وجود این حقوق پایه خود را می‌گیرند. این دانشجویان معمولاً سه یا چهار درس را در هر نیمسال می‌گذرانند. اما دانشجویان پاره وقت نصف روز كار می‌كنند و نصف روز درس می‌خوانند. این دانشجویان در هر نیمسال تنها یك یا دو درس را می‌گذرانند.
دوره‌های فیزیك عمومی د م ت شامل كلاس‌های دو ساعته است كه دوبار در هفته و 20 هفته در هر نیمسال برگزار می‌شوند. محتوای درسی این كلاس‌ها در همان سطحی است كه در دانشگاه‌های معمولی ارائه می‌شود. گاهی كلاس‌های عملی هم تشكیل می‌شود. مؤسسات دولتی برای كمك به كارمندان مأمور به تحصیل خود مهندسان صنایع یا مدرسان دانشگاه‌ها را، در ازای پرداخت حق الزحمه، به خدمت می‌گیرند.
برای دانشجویان دانشگاه مركزی تلویزیونی نیز تكلیف درسی تعیین می‌شود. در پایان هر نیمسال هم یك امتحان نهایی متوسط دانشگاه برگزار می‌شود. نظارت این امتحانات با مدرسان و مهندسانی است كه از طرف صاحب كارها به دانشجویان به صورت فوق العاده درس می‌دهند. پس از پایان تحصیلات به دانشجویان دانشنامه د م ت اعطا می‌شود. فعلا در د م ت فیزیك و شیمی تدریس نمی‌شود. بعضی شهرها و ایالت‌ها دانشگاه‌های محلی تلویزیونی دارند. این دانشگاه‌ها بیشتر روی جنبه‌های فنی درس‌ها تأكید می‌كنند. تا كنون میلیون‌ها دانشجو در دانشگاه‌های مركزی تلویزونی و محلی تلویزیونی شركت كرده‌اند.
4. تربیت كادر آموزشی فیزیك و ساختار بخش‌ها
معلمان فیزیك مدارس متوسطه معمولاً فارغ التحصیل مؤسسه‌های آموزش عالی هستند. در چین تقریباً هر ایالت دارای یك دانشگاه متعارف و چندین دانشكده تربیت معلم است. هدف عمده این مؤسسات تربیت دبیر برای مدارس متوسطه است. یك دانشگاه متعارف با یك دانشكده تربیت دبیر مشابه است، با این تفاوت كه در دانشگاه تعداد بخش‌ها بیشتر و كادرها و تجهیزات بهترند. تمام دانشگاه‌ها و دانشكده‌ها بخش فیزیك دارند.اعضای هیئت علمی هر بخش معمولاً از میان فارغ التحصیلان همان بخش استخدام می‌شوند. اگر چه در چین نظام استخدام آزمایشی و رسمی وجود ندارد، با وجود این عضویت در هیئت علمی دانشگاه‌ها كما بیش دایمی است. در هر بخش اعضای هیئت علمی و كاركنان به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند كه هر كدام عهده‌دار آموزش درس معینی هستند. به عنوان مثال در بخش فیزیك یك گروه آموزشی برای مكانیك و یك گروه آموزشی برای نظریه الكترومغناطیس وجود دارد و به همین ترتیب. هر گروه آموزشی توسط یك عضو با سابقه بخش اداره می‌شود. مثلاً بخش فیزیك دانشگاه متعارف بی‌جینگ، كه من در آن تدریس می‌كنم، 90 عضو آموزشی و 60 عضو غیر آموزشی دارد. این بخش به علت بزرگ بودن به گروه‌های زیر تقسیم شده است: مكانیك، الكترومغناطیس، فیزیك نظری، فیزیك حالت جامد، فیزیك عمومی برای دانشجویان رشته‌های غیر از فیزیك و آزمایشگاه فیزیك. هر گروه تقریباً 15 تا 30 عضو هیئت علمی دارد. سرپرست هر گروه مسئولیت اجرای وظایف گروه، منجمله انتخاب مواد آموزشی و كارایی اعضای گروه را به عهده دارد.
