در مدارس
در ازمنهي سابقه در دارالعبادهي يزد زياده از چهارصد مدرسه و بقعهي شريفهي معموره ميبوده که هر يک از آنها موقوفات کلي و جزئي ميداشته و نظر بانقلاب روزگار کل آن ابنيه ويران گشت و تمامي موقوفات بضبط خالصهي ديوان در آمده مگر يک مدرسه شفيعيه که آلان داير است و چند مدرسهي جديده بدين تمصيل.
مدرسهي خان
واقعه در خارج حصار بلده بمقام محاذي قيصريه که از ابنيهي خلد آشيان محمد تقيخان است. در عهد دولت سلاطين زنديه بنا نهاده، هم در آن اوان باتمام رسانيده، فرشهاي زيلو جهت مدارس و حجرات آن بافته و گسترانيده و در دهليز آن دو مدرس قرار داده و در منتهاي آن مدرسي وسيع ساخته و موقوفات بسيار بر آن قرار داده و توليت آنرا چنانچه در وقفنامچه ثبت شده بطايفهي بخصوص از اولاد و احفاد خود مفوض داشته.
موقوفات:
دکاکين قيصريه بيست و شش باب، مداخل ان يکصد و پنچاه تومانست.
ضرابخانه يکباب، مداخل آن هفتاد و پنج تومانست.
دکان خبازي جنب منار ميدان يکباب، مداخل آن دوازده تومانست.
ميا گرد فلامرز حومه يکصد و سي جره، منافع آن يکصد و سي تومانست.
مياه مرياباد حومه با اراضي تابعه يکصد و سي جره منافع آن هشتاد و هشت تومان [و] پنجهزار دينار است.
مياه ابر [و] مبارکهي حومه شصت و پنج جره، منافع آن بيست و شش تومانست. شمس آباد ميبد يکصد و نود جره، منافع آن شصت و سه تومان و نه هزاردينار است.
مياه جديده حومه يکصد و سي جره، منافع آن شصت تومان و يکهزار و دويست و پنجاه دينار است.
مزرعهي خيارق رستاق يک روز شبان، منافع ندارد.
قنوة طهره نصف، باير است.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و تعميرات ضروريهي املاک و رقبات و حق التوليه صرف خرابي مدرسه و وظيفهي مدرسهاي سهگانه و طلاب مدرسه و دو سفره بدهند يکي در روز عيد سعيد غدير و ديگري در ماه محرم و صفر و صرف روشنائي و خادم و مؤذن و قراءت کلام الله مجيد در ماه مبارک رمضان بجهت واقف.
مدرسهي متصله بمدرسهي خانيه
اسم مدرسه در اصل سفيد است.از ابنيه خلد آشيان علي نقيخان، چنانچه في الجمله بناي آنرا مرحوم محمد تقيخان گذارده علي نقيخان باينصورت که هست تمام نمودند. توليت آنرا اولا بعاليجناب مرحمت اياب آقاي ميرزا عليرضا و بعد باولاد ايشان نسلا بعد نسل مفوض داشتند.
موقوفات:
هفت سهم از نه سهم چهار دکان واقعه در ميدان خواجه.
ايضا دکاکين چهارباب، مداخل آن چهل و پنج تومان و يکهزار و هشتصد دينار است.
مياه يعقوبي ده جره، منافع آن شش تومان و پنجهزار دينار است.
مياه مورياباد بيست و نه جره، مداخل آن بيست و يکتومان و هفت هزار و پانصد دينار است.
مياه جديد سي و دو جره، مداخل آن دو تومان و دو هزار و هفتصد و پنجاه دينار است.
مزرعهي خيارق دو روز شبان، منافع ندارد.
قنوة طهره نصف، و باير است.
بازار کفاشي خلف ميدان خواجه، نيز باير است.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و تعمير املاک و رقبات و اخراج حق التوليه صرف تعزيهداري حضرت سيد الشهداء عليه السلام در دههي اول ماه محرم در مدرسهي مزبوره و مابقي صرف مدرس و طلبه است.
مدرسهي شفيعيه
از ابنيه قديمهي دارالعباده واقعه در ميدان خواجه، ميرزا محمدشفيع حاکم سابق يزد و در عهد دولت پادشاهان صفويه بنا نهاده. متولي آن حسب الارث شخصي غير معروف ز اهل کرمانست دراين اوان ميرزا هدايت الله يزدي بعنوان اجاره اسيتجار رتق و فتق موقوفات مدرسه مذکوره مينمايند. موقوفات:
مياه اشکذر پنجاه و سه جره.
اراضي اشکذر سي و دو قفيز.
مياه رکنآباد اشکذر سي و هشت جره.
اراضي آن چهار قفيز.
مياه اشکذر که در الهآباد شرب ميشود پنجاه و سه جره.
مياه ابر [و] مبارکه شصت و پنج جره.
دکاکين حوالي مدرسهي مذکوره دوازده باب.
مياه وري تفت سي و يک جره.
مياه جديده جهت شرب مدرسه هفت جره.
دو سهم از نه سهم چهار باب دکاکين ميدان خواجه.
دو سهم ازنه سهم کل اراضي ميدان خواجه.
مصارف - بعد از تعمير رقبات و ماليات دو عشر حق التوليه مابقي صرف تعمير مدرسه و وظيفهي مدرس و طلبه وخادم است.
مدرسهي محسنيه
که اولا به مدرسهي قادريه اشتهار داشته، پس از آنکه بکلي خراب شده بود علامهي عقدائي آخوند ملااسمعيل تعمير کرده و در سنهي هزار و دويست و هيجده از بابت ثلث مالي حاجي محمدهادي تاجر اصفهاني باهتمام آقا محسن وصي شرعي او باتمام رسيد و هم موقوفات مدرسهي مزبوره از ثلث و مال آن مرحوم قرار يافت.
موقوفات:
مياه اهرستان سي جره.
طاحونهي اشکذر يک سهم از جملهي بيست سهم.
مزرعهي آقا محسن در قريهي هدش.
ثلث مزرعهي نجف آباد توابع نصرآباد پيشکوه يک طاق.
مداخل مجموع سي و هفت تومان و دو هزار و پانصد دينار است.
مصارف - بعد از تعمير املاک و ماليات ديواني و اخراج حق التوليه صرف آباداني مدرسه و وظيفهي مدرس و طلبه است.
مدرسهي شاهزاده
واقعه در اصل بلده بمقام چهار سوق بازار شاه شهره، از ابنيهي جديده. در عهد سلطنت خاقان مغفور فتحعلي شاه قاجار نواب محمد ولي ميرزا درسنهي هزارو دويست و چهل از آجر و گچ بنانهاده بانجام رسانيد [و] فرشهاي زيلوي جهت کل حجرات و مسجد تمام فرموده و بقدر دويست جلد کتاب در هر علم وقف بر مدرسهي مزبوره فرموده، اما موقوفاتي معتد به قرار نفرموده. ميرزا محمد صدر و اولاد ايشان را متولي مدرسه و موقوفات في الجمله فرمودند.
موقوفات:
دو روز شبان از شانزده روز شبان از قنوة حسنآباد مهريجرد مگر بيست جرهي آن که فتحآباد مشرب آنست، منافع آن دويست و بيست تومان است.
مزرعهي حسن آباد من توابع قريهي شير بالتمام، بعد از وضع ديواني اضافه ندارد.
خانه و ديوانخانه و اصطبل که از بناهاي علي نقي خانست و ابتياع فرمودهاند بالتمام، مال الاجاره از قراريست که سرکار شوکت مدار صاحب اقتدار آجودان باشي از حاکم شرع اجاره فرمودهاند يکصد و پنجاه تومانست.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و حق التوليه از قرار معين در وقفنامه صرف تعمير و حق التدريس و طلبه است.
مدرسهي قديمهي بائره
که از نو عاليجناب حاجي محمدطاهر احداث نموده، بمقام محلهي ابوالمعالي خارج حصار بلده از ابنيهي جديده، توليت آن الحال با باني است.
موقوفات آن:
مزرعهي نجفآباد من توابع نصرآباد پيشکوه دو روز شبان.
لرد به مقام بازار ابوالمعالي بالتمام.
کاروانسرا بمقام بازار ابوالمعالي دو ثلث.
مداخل و مصارف در وقفنامه معين است.
مدرسهي کوچک
واقعه در ميدان خواجه متولي و واقف و وقفنامه و مصارف معين نيست.
مداخل اجارهي مستراح آنست.
الف
مدرسهي خان
واقعه در خارج حصار بلده بمقام محاذي قيصريه که از ابنيهي خلد آشيان محمد تقيخان است. در عهد دولت سلاطين زنديه بنا نهاده، هم در آن اوان باتمام رسانيده، فرشهاي زيلو جهت مدارس و حجرات آن بافته و گسترانيده و در دهليز آن دو مدرس قرار داده و در منتهاي آن مدرسي وسيع ساخته و موقوفات بسيار بر آن قرار داده و توليت آنرا چنانچه در وقفنامچه ثبت شده بطايفهي بخصوص از اولاد و احفاد خود مفوض داشته.
موقوفات:
دکاکين قيصريه بيست و شش باب، مداخل ان يکصد و پنچاه تومانست.
ضرابخانه يکباب، مداخل آن هفتاد و پنج تومانست.
دکان خبازي جنب منار ميدان يکباب، مداخل آن دوازده تومانست.
ميا گرد فلامرز حومه يکصد و سي جره، منافع آن يکصد و سي تومانست.
مياه مرياباد حومه با اراضي تابعه يکصد و سي جره منافع آن هشتاد و هشت تومان [و] پنجهزار دينار است.
مياه ابر [و] مبارکهي حومه شصت و پنج جره، منافع آن بيست و شش تومانست. شمس آباد ميبد يکصد و نود جره، منافع آن شصت و سه تومان و نه هزاردينار است.
مياه جديده حومه يکصد و سي جره، منافع آن شصت تومان و يکهزار و دويست و پنجاه دينار است.
مزرعهي خيارق رستاق يک روز شبان، منافع ندارد.
قنوة طهره نصف، باير است.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و تعميرات ضروريهي املاک و رقبات و حق التوليه صرف خرابي مدرسه و وظيفهي مدرسهاي سهگانه و طلاب مدرسه و دو سفره بدهند يکي در روز عيد سعيد غدير و ديگري در ماه محرم و صفر و صرف روشنائي و خادم و مؤذن و قراءت کلام الله مجيد در ماه مبارک رمضان بجهت واقف.
مدرسهي متصله بمدرسهي خانيه
اسم مدرسه در اصل سفيد است.از ابنيه خلد آشيان علي نقيخان، چنانچه في الجمله بناي آنرا مرحوم محمد تقيخان گذارده علي نقيخان باينصورت که هست تمام نمودند. توليت آنرا اولا بعاليجناب مرحمت اياب آقاي ميرزا عليرضا و بعد باولاد ايشان نسلا بعد نسل مفوض داشتند.
موقوفات:
هفت سهم از نه سهم چهار دکان واقعه در ميدان خواجه.
ايضا دکاکين چهارباب، مداخل آن چهل و پنج تومان و يکهزار و هشتصد دينار است.
مياه يعقوبي ده جره، منافع آن شش تومان و پنجهزار دينار است.
مياه مورياباد بيست و نه جره، مداخل آن بيست و يکتومان و هفت هزار و پانصد دينار است.
مياه جديد سي و دو جره، مداخل آن دو تومان و دو هزار و هفتصد و پنجاه دينار است.
مزرعهي خيارق دو روز شبان، منافع ندارد.
قنوة طهره نصف، و باير است.
بازار کفاشي خلف ميدان خواجه، نيز باير است.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و تعمير املاک و رقبات و اخراج حق التوليه صرف تعزيهداري حضرت سيد الشهداء عليه السلام در دههي اول ماه محرم در مدرسهي مزبوره و مابقي صرف مدرس و طلبه است.
مدرسهي شفيعيه
از ابنيه قديمهي دارالعباده واقعه در ميدان خواجه، ميرزا محمدشفيع حاکم سابق يزد و در عهد دولت پادشاهان صفويه بنا نهاده. متولي آن حسب الارث شخصي غير معروف ز اهل کرمانست دراين اوان ميرزا هدايت الله يزدي بعنوان اجاره اسيتجار رتق و فتق موقوفات مدرسه مذکوره مينمايند. موقوفات:
مياه اشکذر پنجاه و سه جره.
اراضي اشکذر سي و دو قفيز.
مياه رکنآباد اشکذر سي و هشت جره.
اراضي آن چهار قفيز.
مياه اشکذر که در الهآباد شرب ميشود پنجاه و سه جره.
مياه ابر [و] مبارکه شصت و پنج جره.
دکاکين حوالي مدرسهي مذکوره دوازده باب.
مياه وري تفت سي و يک جره.
مياه جديده جهت شرب مدرسه هفت جره.
دو سهم از نه سهم چهار باب دکاکين ميدان خواجه.
دو سهم ازنه سهم کل اراضي ميدان خواجه.
مصارف - بعد از تعمير رقبات و ماليات دو عشر حق التوليه مابقي صرف تعمير مدرسه و وظيفهي مدرس و طلبه وخادم است.
مدرسهي محسنيه
که اولا به مدرسهي قادريه اشتهار داشته، پس از آنکه بکلي خراب شده بود علامهي عقدائي آخوند ملااسمعيل تعمير کرده و در سنهي هزار و دويست و هيجده از بابت ثلث مالي حاجي محمدهادي تاجر اصفهاني باهتمام آقا محسن وصي شرعي او باتمام رسيد و هم موقوفات مدرسهي مزبوره از ثلث و مال آن مرحوم قرار يافت.
موقوفات:
مياه اهرستان سي جره.
طاحونهي اشکذر يک سهم از جملهي بيست سهم.
مزرعهي آقا محسن در قريهي هدش.
ثلث مزرعهي نجف آباد توابع نصرآباد پيشکوه يک طاق.
مداخل مجموع سي و هفت تومان و دو هزار و پانصد دينار است.
مصارف - بعد از تعمير املاک و ماليات ديواني و اخراج حق التوليه صرف آباداني مدرسه و وظيفهي مدرس و طلبه است.
مدرسهي شاهزاده
واقعه در اصل بلده بمقام چهار سوق بازار شاه شهره، از ابنيهي جديده. در عهد سلطنت خاقان مغفور فتحعلي شاه قاجار نواب محمد ولي ميرزا درسنهي هزارو دويست و چهل از آجر و گچ بنانهاده بانجام رسانيد [و] فرشهاي زيلوي جهت کل حجرات و مسجد تمام فرموده و بقدر دويست جلد کتاب در هر علم وقف بر مدرسهي مزبوره فرموده، اما موقوفاتي معتد به قرار نفرموده. ميرزا محمد صدر و اولاد ايشان را متولي مدرسه و موقوفات في الجمله فرمودند.
موقوفات:
دو روز شبان از شانزده روز شبان از قنوة حسنآباد مهريجرد مگر بيست جرهي آن که فتحآباد مشرب آنست، منافع آن دويست و بيست تومان است.
مزرعهي حسن آباد من توابع قريهي شير بالتمام، بعد از وضع ديواني اضافه ندارد.
خانه و ديوانخانه و اصطبل که از بناهاي علي نقي خانست و ابتياع فرمودهاند بالتمام، مال الاجاره از قراريست که سرکار شوکت مدار صاحب اقتدار آجودان باشي از حاکم شرع اجاره فرمودهاند يکصد و پنجاه تومانست.
مصارف - بعد از وضع وجوه ديواني و حق التوليه از قرار معين در وقفنامه صرف تعمير و حق التدريس و طلبه است.
مدرسهي قديمهي بائره
که از نو عاليجناب حاجي محمدطاهر احداث نموده، بمقام محلهي ابوالمعالي خارج حصار بلده از ابنيهي جديده، توليت آن الحال با باني است.
موقوفات آن:
مزرعهي نجفآباد من توابع نصرآباد پيشکوه دو روز شبان.
لرد به مقام بازار ابوالمعالي بالتمام.
کاروانسرا بمقام بازار ابوالمعالي دو ثلث.
مداخل و مصارف در وقفنامه معين است.
مدرسهي کوچک
واقعه در ميدان خواجه متولي و واقف و وقفنامه و مصارف معين نيست.
مداخل اجارهي مستراح آنست.
الف
