تفكر ديني در جهان
احياي تفكر ديني در جهان
در سالهاي پاياني دهه هفتاد ، نسيم روح بخش انقلاب اسلامي در گستره ايران وزيدن گرفت و فرهنگي مبتني بر اخلاق همراه با علم، معنويت توأم با ماديت و همزيستي به جاي تقابل را مطرح کرد . انديشه پاک انقلاب كه از آئين اسلام نشات گرفته ، به مذهب جاني تازه بخشيد و ايده تسليم و همسويي انسان با اراده خداوند را دوباره در جهان منتشر ساخت . انقلاب اسلامي با زدودن انديشه هاي الحادي ، تعريفي نوين از انسان ارائه داد ، مبني براينکه انسان نه به عنوان يک ابزار ، بلکه به مثابه موجودي متعالي ، شايسته تکريم و سرافرازي است . انقلاب اسلامي بدون اينکه نقش امکانات مادي را در سامان بخشيدن به امور زندگي انکار کند ، اين پيام را گسترش داد که عزت انسان در بطن دين و ارزشهاي عالي معنوي نهفته است و تنها با ادامه دادن به راه پيامبران بزرگ الهي چون موسي (ع) ، عيسي (ع) و محمد (ص ) مي توان روح عدالت و انسانيت را در جهان جاري ساخت .
" ميشل فوکو " جامعه شناس فرانسوي معتقد است : " محور و قطب اصلي انقلاب اسلامي ايران ، معنويت گرايي است . اين انقلاب به جاي آنکه بازگشت به ارزشهاي کهن باشد ، درصدد ارائه تعريف جديدي از عقلانيت است . عقلانيتي که در آن معنويت ، جايگاه ويژه اي دارد . اين ويژگي ، انقلاب اسلامي را از ساير انقلابها متمايز کرد و آن را به الگويي جديد تبديل نمود . " فوکو که به انقلاب اسلامي علاقمند است ، از انقلاب اسلامي به عنوان " نخستين انقلاب فرا مدرن " و در تعبير ديگر ، " مدرن ترين شکل قيام " ياد کرده است .
" آنتوني گيدنز " Anthony Giddens جامعه شناس مشهور انگليسي مي گويد : " غول هاي فکري جامعه شناسی ، يعني مارکس ، دورکيم و ماکس وبر، با کم و بيش اختلافاتي ، روند حركت عمومي جهان را به سمت سکولاريزیشن و به حاشيه رفتن دين مي ديدند . ولي از آغاز دهه هشتاد و با انقلاب اسلامي ايران ، شاهد تحقق عکس اين قضيه هستيم . يعني سير تطور عمومي جهان ، روندي معکوس را آغاز كرده و به سمت ديني شدن و معنويت گرايي به پيش مي رود . "
از نگاه " محمد حسين هُدي " انديشمند مسلمان مقيم اتريش : « اگر بنا باشد تاريخي را براي بازگشت انسان به هويت ديني در نظر بگيريم ، سال 1979 ميلادي است . يعني مقارن با پيروزي انقلاب اسلامي ايران که خيزش عظيمي را در تفکرات ديني در تمام اديان بوجود آورده است . » وي مي افزايد : « آمارهايي كه درمورد احياي تفکر ديني گرفته شده ، نشان مي دهد که تقريبا" 70 درصد مردم اروپا احساس دينداري مي کنند . در تمام اديان و حتي انواع فرقه هاي مسيحيت ، همه از يک نوع بازگشت به تفکر ديني خبر داده اند و انقلاب اسلامي ايران ، موجب احياي تفکر ديني در جهان شد . »
پس از انقلاب اسلامی ، واژه " بنيادگرايي اسلامي " از سوي رسانه هاي غربي مطرح شد . این واژه با اهدافي مغرضانه از سوي تحليل گران سياسي براي مخدوش ساختن وجهه انقلاب اسلامي و همچنين پيشگيري از موج اسلام گرايي بكار گرفته شد . درعين حال ، تكرار اين واژه از سوي رسانه ها ، حاوي پيامي خاص بود و آن اينکه ، گرايش به اسلام در جهان رو به افزايش است . درعين حال ، پس از انقلاب اسلامي ، گرايش به دين و معنويت در سطحي وسيعتر نيز در كشورهاي مختلف جهان مشاهده مي شود . به دنبال روشنگري هاي امام خميني ، در برخي از كشورهاي امريكاي لاتين ، دهها کشيش خواستار تجديد نظر در آئين کليسايي واتيکان با هدف ترويج و تقويت الهيات رهايي بخش شدند . تحرکاتي ديگر از اين دست در ساير کشورها نيز مشاهده شد . به تدريچ صدها کتاب با موضوع نقش مذهب در صحنه سياست و اجتماع ، وارد بازارهاي نشر شد و بسياري از دانشگاهها و محافل علمي به تحقيق درباره دين پرداختند .
با توسعه جريان دين گرايي در جهان ، مؤسسات پژوهشي و تحقيقي غربي به اين نتيجه رسيدند که طي سالهایی که از ظهور انقلاب اسلامي در ايران گذشته ، تفکر ديني آهنگي رو به رشد يافته است . در جهان اسلام ، خود آگاهي اسلامي به ويژه در ميان جوانان افزايش يافت و مسلمانان در به کارگيري معيارهاي اسلامي و پايبندي به ارزشهاي اعتقادي جدي تر و راسخ تر شدند . " اسلام " براي مسلمانان ، ازجمله مسلمانان اروپاي شرقي به عنصر اصلي هويت ملي و اعتقادي تبديل شد . شمار کشورهاي مستقل اسلامي از 46 کشور در سال 1979 به 56 کشور در سال 1997 افزايش يافت . هم اینک نيز ارزشهاي ديني و اخلاقي ، به صورت مستمر و منظم در مناطقي خارج از جهان اسلام ، جاي خود را باز مي کند . تفکر بي ديني ، از رونق افتاده و اين باور در جهان رو به گسترش است که اديان ، شيوه صحيح زندگي را ارائه مي كنند . در همين راستا ، تعداد جنبشهاي اصولگراي ديني كه سازمان يافته اند ، رو به افزايش است .
" محمد لنسل " ، رئيس مرکز فرهنگي تجديد حيات اسلام در اتريش ، طي مقاله ای تاثير انقلاب اسلامي بر اروپا را چنين بيان مي کند :
« بي ترديد ، انقلاب اسلامي امام خميني (ره) نه تنها تصوير تازه اي از اسلام را در اروپا ارائه کرد ، بلکه حتي زندگي غيرمسلمانان را هم دگرگون ساخت . به عبارت ديگر ، امروز حتي در اروپا نيز مذهبي بودن ، ارزش و معناي نويني يافته است . اين عبارت را رئيس جمهوري سابق اتريش در يک سخنراني اینگونه بيان کرد که انقلاب اسلامي به تمامي افراد مذهبي ، اعتبار و اتکاء به نفس تازه اي ارزاني داشت . "
در عصر ما که انديشه هاي غيرديني به بن بست رسيده و پيامدهاي مخرب مدنيت مادي ، بشريت را در دستيابي به رستگاري واقعي سرگردان ساخته است ، روند بازگشت به تفکر ديني به عنوان راه اصلي نجات در سراسر جهان ، آهنگ رو به رشدي يافته است . " راينهاردلو " ، مدير انستيتوت پژوهشهاي فلسفي در هانوور آلمان ، در کتابي که خلاصه مباحث 30 تن از متخصصان ، عالمان و فيلسوفان در سمينار " اسلام و مسيحيت در اروپا " را دربر دارد ، اذعان مي کند که : « نقش اسلام در بيست سال اخير قرن ما ، يک جهش و پيشرفت مهم و درعين حال ، شگفت آفرين پيدا کرده است . » وي با توجه به اثرگذاري انقلاب اسلامي در احياي تفکر ديني ، به مسيحيان توصيه مي کند که اسلام را بهتر بشناسند و با مسلمانان باب گفتگو را باز كنند .
" دانيل پايپز " Daniel paipes يکي از فعالان انجمن سياست خارجي ايالات متحده امريکا نيز به اين نتيجه رسيده است که درباره مذهب بيشتر تحقيق کند. وي مي گويد : " بايد بپذيريم که پس از پيروزي انقلاب اسلامي براي ما امريکايي ها ضروري است که زمينه اي جهت مطالعه و تحقيق پيرامون مذهب فراهم آوريم . "
مجموع اين گونه اظهارات حاکي از اين واقعيت است که انقلاب اسلامي ، خيلي زود روحهاي تشنه معنويت را جذب کرد و راه جديدي مبتني بر ارزشها و فضيلتهاي انساني را نماياند . اين خود ، کارآمدي انقلاب اسلامي را در عرصه جهاني روشن مي کند . به تعبير آيت ا... خامنه اي ، رهبر انقلاب اسلامي : « اگر ما هم اقدام به گسترش مفاهيم و ارزشهاي اسلامي و انقلابي نکنيم ، طبيعت اين مفاهيم و معارف ، آن است که مثل هواي لطيف و عطر گلهاي بهاري ، خود به خود در فضاي ذهنيت جهان ، گسترش پيدا مي کند . »
منبع: دستاوردهای انقلاب
/س
