تشيع در جهان امروز

تشيع در جهان امروز،عده كل مسلمانان جهان در نخستين سالهاى قرن بيستم ميلادي/چهاردهم هجرى قمرى بنا بر آمارهايى كه بيگانگان گرفته‏اند،حدود 233 ميليون نفر بر آورده مى‏شده است (زوئيمر و ديگران،283) :با توجه به نو پديد بودن امر آمارگيرى،و نيز با توجه به اين كه تا سالهاى بعد از جنگ جهانى دوم بخشهاى وسيعى از جهان اسلام تحت‏سلطه و سيطره غير مسلمين بوده است،آمارهاى مربوط به عده كل مسلمانان سرزمينهاى مختلف،و مالا آمارهاى مربوط به عده كل مسلمانان جهان،به
چهارشنبه، 9 ارديبهشت 1388
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
تشيع در جهان امروز
تشيع در جهان امروز
تشيع در جهان امروز

نويسنده: مرتضى اسعدى



تشيع در جهان امروز،عده كل مسلمانان جهان در نخستين سالهاى قرن بيستم ميلادي/چهاردهم هجرى قمرى بنا بر آمارهايى كه بيگانگان گرفته‏اند،حدود 233 ميليون نفر بر آورده مى‏شده است (زوئيمر و ديگران،283) :با توجه به نو پديد بودن امر آمارگيرى،و نيز با توجه به اين كه تا سالهاى بعد از جنگ جهانى دوم بخشهاى وسيعى از جهان اسلام تحت‏سلطه و سيطره غير مسلمين بوده است،آمارهاى مربوط به عده كل مسلمانان سرزمينهاى مختلف،و مالا آمارهاى مربوط به عده كل مسلمانان جهان،به ويژه در سالهاى پيش از استقلال بسيارى از كشورهاى كنونى جهان اسلام،اساسا متكى يا منحصر بر همان تخمينهاى اجمالى،و گاه آمارگيريهاى جدى‏ترى،بوده است كه كارگزاران آن قدرتهاى غير مسلمان غالب،با سبق نظرهاى و نيات مختلف،اعلام مى‏كرده‏اند،از همين رو،منابع مختلف عده كل مسلمين جهان را در آخرين سالهاى قرن نوزدهم ميلادى/سيزدهم قمرى،از 157 ميليون نفر در سال 1834 م تا 300 ميليون نفر در سال 1903 م تخمين زده‏اند.بنا بر اين همان گونه تخمينها،12 ميليون نفر از جمعيت تخمينا 233 ميليونى مسلمين جهان را شيعيان تشكيل مى‏داده‏اند،بنا بر اين 221 ميليون نفر مسلمين اهل سنت،از 140 ميليون حنفى،58 ميليون شافعى،16 مليون مالكى،و 7 ميليون حنبلى تشكيل يافته بوده است (همان،دياگرام 292) .مهمترين كشورهاى شيعه يا شيعه نشين جهان، يعنى ايران،در آن سالها5/9 ميليون جمعيت داشته كه 8/8 ميليون آن مسلمان و چهار پنجم از اين مسلمين نيز شيعه بوده‏اند (همان،دو جدول آخر كتاب) .بنا بر منبع ديگرى نيز ايران در سال 1900 م ده ميليون نفر جمعيت داشته است (اطلس تاريخ جمعيت جهان،153) .قابل توجه است كه در آن سالها نيمى از جمعيت 610 هزار نفرى (شامل 600 هزار مسلمان) بحرين شيعه بوده‏اند،و هند 5 ميليون شيعه (و كلا حدود 36/284 ميليون نفر جمعيت) داشته است.
اينك،در اواخر قرن بيستم ميلادى على رغم آن كه دست كم حدود يك قرآن از آشنايى جهان اسلام با امر آمار گيرى و ضرورت آن مى‏گذرد،هنوز آمارهاى متقن و مطمئن و يكدستى در باره عده مسلمانان سرزمينهاى مختلف (به ويژه سرزمينهاى تحت‏حكومت غير مسلمين) ،و به طريق اولى در باره عده شيعيان اين سرزمينها،و مالا در باره عده مسلمانان و شيعيان جهان،در دست نيست:بنا بر آمارهاى سازمان كنفرانس اسلامى (تاسيس م 1971/ارديبهشت 1350 ش) كه تاكنون،بويژه از نقطه نظر سياسى،تنها سازمان فراگير بين الدول اسلامى يا مسلمان است،كل عده جمعيت مسلمان جهان در سراسر پنج قاره،در سال 1982 م/1361 ش 1029427000 نفر بوده كه 636720000 نفر از ايشان در كشورهاى تحت‏حكومت مسلمين (به عنوان اكثريت) ،و 392707000 نفر از ايشان در كشورها و سرزمينهاى تحت استيلاى غير مسلمين (به صورت اقليت) زندگى مى‏كرده‏اند. (اقليتهاى مسلمان در جهان امروز،287) .بنا بر آمارهاى ديگرى كه على القاعده انتظار مى‏رفته متقن و قابل اطمينان باشند،كل عده مسلمانان جهان در حوالى سال 1984 م/1363 ش 150،286،805 نفر (يعنى 97/17 در صد از كل جمعيت 000،907،480،4 نفرى جهان) بوده است (خريطة انتشار المسلمين فى العالم،26) .بالاخره بنا بر منبع ديگرى كه در باره‏«اديان زنده‏جهان‏»آمارهاى (حسب الادعا) جديدى به دست داده،كل عده مسلمانان جهان در سال 1959 م/1338 ش 420 ميليون نفر بوده است (اديان زنده جهان،3،15،220) .منبع اخير مدعى بوده است كه اين آمارها«بهترين ارقام دستيابى بوده‏اند كه از چندين منبع تلفيق شده‏اند» (همان،15) .با توجه به اين مقدمات،وضع آمارهاى مربوط به تشيع در جهان،خود معلوم است.بنا بر يكى از جديدترين منابع (سالنامه 1990 بريتانكا،778-779 (عده مسلمانان (شيعه و اهل تسنن) در كشورهاى كه اكثريت‏يا نسبت قابل ملاحظه‏اى از جمعيتشان مسلمان‏اند در سال 1983 م/1368 ش از اين قرار بوده است:

سايرين

عده سنى‏ها

عده شيعيان

كشور

1,630,000

1,970,000

2,220,000

افغانستان

2,540,000

660,000 (جمع)

آلبانى

17,000

24,360,000 (جمع)

الجزاير

8,000

120,000

290,000

بحرين

14,720,000

95,570,000 (جمع)

بنگلادش

3,890,000

700,000 (جمع)

(داهومى) بنين

92,000

159,000 (جمع)

برونى

8,320,000

670,000 (جمع)

بلغارستان

4,960,000

3,750,000 (جمع)

بوركينافاسو (ولتاى عليانى سابق)

8,830

2,510,000 (جمع)

كامرون

260,080,000

110,000 (جمع)

كانادا

3,100,000

2,440,000 (جمع)

چاد

1,074,800,000

26,000,000 (جمع)

چين كمونيست

1000

400 (جمع)

جزيرة كريسمس

245

340 (جمع)

جزاير كوكو (كلينگ)

1000 (فقط مسيحى)

447,000 (فقط سنى)

كومور

9,900,000

2,400,000 (جمع)

ساحل عاج

562,000

170,000 (جمع)

قبرس

31,000 (فقط مسيحى)

481,000 (فقط سنى)

جيبوتي

3,050,000

48,700,000 (فقط سنى)

مصر

33,550,000

15,350,000 (اكثرا سنى)

اتيوپى

677,000

57,000 (جمع)

فيجى

54,430,000

1,680,000 (جمع)

فرانسه

38000

797,000 (اكثرا سنى)

گامبيا

6000

582,000 (اكثرا سنى)

نوار غزه

59,660,000

1,470,000 (جمع)

ٍٍآلمان غربى

12,280,000

2,290,000 (جمع)

غنا

9,940,000

150,000 (جمع)

يونان

1,010,000

5,700,000 (جمع)

گينه

670,000

290,000 (جمع)

گينه بيسائو

688,000

66,000 (جمع)

گويان

699,700,000

92,110,000 (جمع)

هند

23,160,000

153,390,000 (جمع)

اندونزى

640,000

4,240,000

49,440,000/

ايران

520,000

5,940,000

10,790,000

عراق

3,940,000

630,000 (اكثرا سنى)

اسرائيل

220,000

2,840,000 (سنى)

اردن

22,100,000

1,410,000 (جمع)

كنيا

510,000

920,000

610,000

كويت

1,370,000 (شامل 200,000 نفر درروز)

610,000

930,000

لبنان

2,160,000

350,000 (جمع)

ليبريا

120,000

3,960,000 (سنى)

ليبى

7,130,000

1,380,000 (جمع)

مالاوى

8,200,000

9,220,000 (جمع)

مالزى

209,000 (سنى)

مالديو

790,000

7,120,000 (جمع)

مالى

10,000

1,930,000 (سنى)

موريتانى

920,000

140,000 (جمع)

موريس

2000

76,000 (سنى)

مايوت

320,000

24,210,000 (اكثرا سنى)

مراكش

13,300,000

1,990,000

موزامبيك

39,250,000

1,560,000 (جمع)

ميانمار (برمه سابق)

17,950,000

500,000 (جمع)

نپال

1,430,000

5,720,000 (سنى)

نيجر

63,770,000

52,190,000(جمع)

نيجريه

190,000

1,220,000 (جمع)

عمان

3,800,000

115,020,000 (اكثرا سنى)

پاكستان

57,330,000

2,580,000 (جمع)

فيليپين

32,000

395,000 (اكثرا سنى)

قطر

6,360,000

630,000 (جمع)

رواندا

160,000

13,430,000 (سنى)

عربستان سعودى

670,000

6,730,000 (سنى)

سنگال

2,397,000

1,560,000 (سنى)

سيرالئون

2,246,000

428,000 (جمع)

سنگاپور

14,000

7,324,000 (سنى)

سومالى

29,830,000

410,000 (جمع)

افريقاى جنوبى

15,580,000

1,270,000 (جمع)

سرى لانكا

7,360,000

19,910,000 (سنى)

سودان

350,000

85,000 (جمع)

سورينام

1,230,000

10,500,000 (اكثرا سنى)

سوريه

15,900,000

7,830,000 (جمع)

تانزانيا

53,160,000

2,120,000 (جمع)

تايلند

50,000

7,930,000 (سنى)

تونس

440,000

55,100,000 (سنى)

تركيه

15,360,000

1,090,000 (اكثرا سنى)

اوگاندا

253,470,000

34,330,000 (جمع)

اتحاد شوروى سابق

70,000

1,460,000

290,000

امارات متحده عربى

56,420,000

80,000 (جمع)

انگليس

244,050,000

4,730,000 (جمع)

امريكا

180,000

710,000 (اكثرا سنى)

ساحل غربى رود اردن

195,000 (سنى)

(افريقا) صحراى غربى

120,000

2,394,000 (اكثرا سنى)

يمن جنوبى (قبل از وحدت)

3,530,000

5,300,000

يمن شمالى (قبل از وحدت)

21,240,000

2,470,000 (جمع)

يوگسلاوى (قبل از تقسيم)

البته اين ارقام كاملا دقيق و قطعى نيستند،و در موارد متفاوت منابع ديگر ارقام كما بيش متفاوتى به دست داده‏اند،براى مثال،در باره عده شيعيان،اهل تسنن،و دروزيهاى لبنان در سال 1975 م/1354 ش و اوايل دهه 1980 م/ تسنن،و دروزيهاى لبنان در سال 1975 م/1354 ش و اوايل دهه 1980 م/1360 ش،از سوى برخى منابع محلى به ترتيب دو گروه ارقام 970،000 - 690،000 - 348،000 - 1،100،000 - 750،000 و 200،000 نفر اعلام شده بوده است (موجان مؤمن،268) قطع نظر از اين كه به هر حال،مى‏توان دروزيها را جزو شيعيان اسماعيلى،و مآلا جزو شيعيان به معناى موسع تلقى كرد (فرهنگ اديان،112) .بنابر آمار فوق،تنها رقم كل شيعيان كشورهاى ايران و عراق و كويت و لبنان و بحرين (با احتساب حدود 300،000 نفر دروزيهاى لبنان) به 67،950،000 نفر سر مى‏زده است،در حالى كه شيعيان بسيارى از كشورهاى مسلمان ديگر،مثل تركيه،آلبانى،اتيوپى، عربستان سعودى،سوريه،يمن،يا فرانسه و شوروى (سابق) و چين كمونيست و آمريكا و انگليس،و يا مهمتر از همه اينها هند و پاكستان و آفريقاى شرقى محاسبه نشده‏اند.امروز شمار شيعيان به ويژه در ايران و عراق و شبه قاره هند و پاكستان و يمن چشمگير است،اما شمار معتنابهى از شيعيان نيز در تركيه و سوريه و لبنان و سواحل شرقى آفريقا و نواحى شرقى جزيرة العرب زندگى مى‏كنند (فرهنگ اديان،296،خاور ميانه و شمال آفريقا 1990،11) .در مجموع،امروزه عده شيعيان بالغ بر 20 درصد كل عده مسلمانان جهان را تشكيل مى‏دهد،و روى هم رفته دست كم به دويست ميليون نفر بالغ مى‏شود (خاورميانه و شمال آفريقا،1990،11) .البته منابع شيعى نسبت عده شيعيان به كل عده مسلمين جهان را تا يك سوم يا 30 درصد نيز دانسته‏اند (تاريخ الشيعه، مظفر،272) .
مرحوم سيد محسن امين عاملى در اعيان الشيعه (كه در سال 1314 ش تاليف كرده بود) عده كل شيعيان جهان را به طور كلى بالغ بر 75 ميليون دانسته‏بوده است (اعيان الشيعه، 1/26) .از نقطه نظر تاريخى،كسانى همچون محمد جواد مغنيه علت كم يا زياد شدن (يا آن در واقع، كم يا زياد وانمودن) عده شيعيان يا اهل تسنن را در سرزمينهاى مختلف اسلامى،همانا استيلاى خاندانهاى حكومتگر (بويژه متعصب‏تر) شيعى يا سنى دانسته‏اند (الشيعة و التشيع، 212) .و لو آن كه اين نظر را كما بيش مبالغه آميز بدانيم،منكر اين نكته نمى‏توانيم شد كه اقتدار سياسى تشيع به هر حال به نحوى با توجه جدى (اگر چه به تشبه و تقرب) به اين مذهب متناسب بوده است.شاهد نيرومند اين مدعا اين اعتراف هانس مولر،استاد دانشگاه فرايبورگ آلمان (به عنوان نماينده و نمونه يك نوع رويكرد) است كه تا زمان وقوع انقلاب اسلامى ايران در سال 1978 م/1357 ش،كه اساسا بر مفاهيم و اصول و انديشه‏هاى شيعى متكى و مبتنى و به استفاده از نمادهاى شيعى مستظهر بود،همه غربيان و حتى شرق شناسان ايشان،تنها وجه سنى اسلام را مى‏شناختند و به هر حال تنها به وجه سنى اسلام توجه داشتند (بازشناسى تشيع،85) . يوزف شاخت در مقدمه كتاب ميراث اسلام (ص 8) صريحا گفته است كه مراد از«اسلام‏»در اين كتاب همانا اسلام سنى بوده است.«مركز مطالعات عالى آسيا و آفريقاى جديد در پاريس،كه خريطه انتشار مسلمانان در جهان را بر اساس آمارهاى سال 1983 م/1362 ش بانك جهانى تهيه و منتشر كرده،عده و نسبت‏شيعيان كشورهاى مختلف جهان را (كه داراى سكنه شيعه قابل توجهى بوده‏اند) نسبت‏به كل عده مسلمين ساكن آن كشورها در اوايل دهه 1980 م/1360 ش (گاهى تخمينا) محاسبه و اعلام كرده است (ص 17) .جز در مورد معدودى از كشورهاى مسلمان كه آمارهاى تفصيلى دقيقى (يا بالنسبه دقيق‏ترى) در مورد عده پيروان مذاهب مختلف مردم‏شان تهيه و منتشر مى‏كرده‏اند،تحديد و برآورد عده شيعيان بسيارى از اين كشورها امرى بسيار مشكل بوده،و گاهى در همان حد تخمين اجمالى فايده داشته و اطمينان بخش بوده‏اند.

نسبت‏شيعيان به كل مسلمين

عده شيعيان

عده مسلمين

كشورها

20 در صد

23,269,000

16,185,000

افعانستان

در صد (3/1در صد كل سكنه) (دروزيها)

325,600

566000

اسرائيل

20 در صد

4,102,000

44,618,000

اتحاد شورى (سابق)

16 در صد

3,163,000

1,003,000

امارات متحده عربى

90 در صد

35,363,000

39,293,000

ايران

52 در صد

180,000

346,000

بحرين

6/20 در صد

16,885,000

81,966,000

پاكستان

20/ در صد

9,102,000

44,618,000

تركيه

18 در صد شامل 1,041,000 علوى كه 72 در صدشان شيعيان سوريه را تشكيل مى‏دهند279,000 دروزى)

1,458,000

8,103,000

سوريه

3/15 در صد

278,000

8,839,000

عربستان سعودى

51 در صد

6,560,000

12,864,000

عراق

70 در صد

643,000

919,000

عمان

15,350,000

236,000

قطر

2/32 در صد

438,000

1,361,000

كويت

6/44 در صد (منهاى 194,000 دروزى كه خود 14 درصد كل سكنه اين‏كشور را تشكيل مى‏دهند)

9,000

1,385,000

لبنان

8/20 در صد

17,072,000

82,082,000

هند

4/40 در صد (قبل از وحدت)

2,887,000

7,148,000

يمن شمالى

مقايسه اين ارقام با ارقامى كه از سالنامه بريتانيكا،1990 نقل شد،قطع نظر از افزايش طبيعى‏اى كه مولود نرخ رشدهاى بسيار بالاى متعلق به مسلمين (تا حدود 5/3 و گاهى 4 در صد) است،در عين حال حاكى از تفاوت تخمينها و تلقى‏ها نيز هست.مقايسه اين آمارها با آنچه در اطلس فرهنگى اسلام (ص 267-271) ،يا اطلس كيمبريج‏خاورميانه و شمال آفريقا (ص 38) ،يا تاريخ الشيعة مرحوم شيخ محمد حسين مظفر،و يا بالاخره الشيعة و التشيع محمد جواد مغنيه (ص 212-226) در باره عده مسلمين و شيعيان كشورهاى مختلف عرضه شده است،مؤيد اين مدعا است.به هر حال،به قول جان چيتهام در اطلس كيمبريج‏خاورميانه و شمال آفريقا،«آمارها و ارقام عده پيروان مذاهب مختلف در خاورميانه و شمال آفريقا جدلى الطرفين است و...» (ص 39) ،يا على اى حال،دريغ است كه يكى از اخيرترين ارقام و تخمينها در باره عده شيعيان امامى يا اثنى عشرى و نسبت عده آنان به عده كل جمعيت كشورهاى مختلف (به علاوه عده كل مسلمين اين كشورها) بر اساس دايرة المعارف مسيحى جهان(Encyclopaedia,World ،در سال 1980 م/1359 ش در اينجا نقل نشود: Christian)

نسبت عده شيعيان امامى به كل جمعيت

عده شيعيان امامى

كل عده مسلمين

كل جمعيت

كشورها

3/88 در صد

34,000,000

37,694,000

38,492,000

ايران

1/57 در صد

7,500,000

12,589,000

13,145,000

عراق

4/54 در صد

160,000

279,310

294,000

بحرين

8/29 در صد

1,000,000

2,000,000

3,360,000

لبنان

18 در صد

270,000

1,368,600

1,439,000

كويت

5/14 در صد

1,200,000

80,320,350

82,952,000

پاكستان

9/5 در صد

1,300,000

21,885,280

22,038,000

افغانستان

3/3 در صد

1,500,000

45,018,000

45,363,000

تركيه

3/2 درصد

250,000

10,768,000

10,900,000

عربستان سعودى

8/1 درصد

10,000,000

80,540,000

547,123,000

هند

5/1 درصد

4,000,000

30,297,000

268,115,000

(سابق)شوروى

6/0 در صد

50,000

7,645,850

8,536,000

سوريه

300,000

ساير كشورهاى آسيا

270,000

قاره آمريكا

100,000

اروپا

40,000

قاره افريقا

10,000

استراليا

7/1 در صد

72,750,000

723,000,000

4,374,000,000

كل‏كشورهاى‏جهان

بحث تفصيلى در باره شيعيان كشورها و سرزمينهاى مختلف مسلمانان و غير مسلمان جهان را به مقالات مستقل مربوط به خود آن كشورها و سرزمينها موكول مى‏كنيم.در اينجا شايد همين اندازه كافى باشد كه بگوييم پراكندگى جغرافياى تشيع در جهان امروز همچنان با آنچه كه در قرن اول هجرى قمرى شكل گرفته و تثبيت گرديده بوده،مطابقت دارد (اطلس كيمبريج‏ خاورميانه و شمال آفريقا،39) .اين جغرافياى تاريخى تشيع عمدتا با گرايش كلى آمارها و ارقامى كه در مورد سرزمينهاى مختلف مسلمان ذكر شد،مطابق است،طرحى كلى از اين جغرافياى تاريخى،يا پراكندگى جغرافيايى تشيع در جهان امروز،در اطلس تاريخى اديان ويراسته مرحوم اسماعيل فاروقى عرضه شده است (261) .
منابع:
به جز آنچه در متن آمده است،الشيعة فى مصر،عثمان مرغى،47-59،An Introduction to shi|s Islam Moojan Momen,1985|Atlas of orldPopulation History,Colin McEveday|1985|Britannica World
Data"1990|The Cambridge Atlas of the Middle East and of world
Africa| 1987|Cultural Atlas of Islam,Ismael Ragi World al-Faruqi,
1986,Historial Atlas of the Religions,al-Faruqi and David E.north
1974,Legacy of Islam,joseph Schacht and Bosworth C.E.1979,
Middle East and north Africa 1990,The Muhmmadan World today,
S.M.zwemer (and others eds) 1906,Muslim Minorities in the
World today,M,Ali Kettani1986,The Panguin Dictionary,john R.
Hinnells (ed) ,1984,the World|s Living Religions,Robert Hume, 1959.
منبع:تشيع سيرى در فرهنگ و تاريخ تشيع مؤلف دائرة المعارف تشيع





ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
هشدارها و راهکارهای عملی مقابله با نفوذ و ترفندهای دشمنان
هشدارها و راهکارهای عملی مقابله با نفوذ و ترفندهای دشمنان
قدم به قدم در خانه تکانی و تمیزکاری اتاق خواب
قدم به قدم در خانه تکانی و تمیزکاری اتاق خواب
بهترین جاهای دیدنی لنکاوی، پنانگ و کوالا برای مسافران تور تایلند
بهترین جاهای دیدنی لنکاوی، پنانگ و کوالا برای مسافران تور تایلند
بررسی خطرات متیلن کلراید و معرفی چند جایگزین برای آن
بررسی خطرات متیلن کلراید و معرفی چند جایگزین برای آن
مراسم تدفین سیدحسن نصرالله چگونه انجام می‌شود؟
play_arrow
مراسم تدفین سیدحسن نصرالله چگونه انجام می‌شود؟
دستور اژه‌ای در خصوص دستگیری هر چه سریع تر قاتل دانشجوی دانشگاه تهران
play_arrow
دستور اژه‌ای در خصوص دستگیری هر چه سریع تر قاتل دانشجوی دانشگاه تهران
علت عصبانیت مستکبرین از ایران در کلام رهبر انقلاب
play_arrow
علت عصبانیت مستکبرین از ایران در کلام رهبر انقلاب
12 نکته مهم برای سفر در ماه مبارک رمضان
12 نکته مهم برای سفر در ماه مبارک رمضان
رهبرانقلاب: توانایی ما برای مقابله با تهدیدهای سخت در سطح عالی است
play_arrow
رهبرانقلاب: توانایی ما برای مقابله با تهدیدهای سخت در سطح عالی است
بقائی: انتقال اجباری فلسطینیان توطئه‌ای مردود است
play_arrow
بقائی: انتقال اجباری فلسطینیان توطئه‌ای مردود است
پزشکیان: جایگاه علم و دانایی حد و مرزی ندارد
play_arrow
پزشکیان: جایگاه علم و دانایی حد و مرزی ندارد
دستور اکید رئیس قوه قضاییه در خصوص جرایم خشن
play_arrow
دستور اکید رئیس قوه قضاییه در خصوص جرایم خشن
اژه‌ای: قوه قضاییه ناخواسته در ۲ قطبی‌ها نیفتد
play_arrow
اژه‌ای: قوه قضاییه ناخواسته در ۲ قطبی‌ها نیفتد
چهار ویژگی ممتاز مردم آذربایجان شرقی در کلام رهبر انقلاب
play_arrow
چهار ویژگی ممتاز مردم آذربایجان شرقی در کلام رهبر انقلاب
واکنش بقایی به تهدید ایران توسط نتانیاهو
play_arrow
واکنش بقایی به تهدید ایران توسط نتانیاهو