محافظت پوست در آفتاب و پیشگیری از سرطان پوست

ساختمان و وظیفه پوست

پوست ، وسیعترین عضو بدن و محافظی قابل انعطاف است که رطوبت بدن را حفظ و بوسیله سیستم ایجاد گرما و سرما، بافت های بدن را محافظت می کند .
پوست از سه لایه تشکیل شده : درم ( میان پوست ) ، اپیدرم (بشره یا روپوست ) و لایه زیر جلدی . لایه زیر جلدی ، پوست را به بافت پوشاننده عضلات و استخوانها پیوند میدهد و بخش عمده آن شامل اعصاب ، عروق و لوبول های چربی است. چندی از وظایف دیگر پوست شامل موارد ذبل میباشد :
دفع بعضی از مواد مضر پدید آمده از فعالیتهای متابولیسمی
حفظ آنزیمها و هورمونها در درون بدن
محافظت بدن از صدمات حرارتی ، مکانیکی ، اشعه خورشیدی ، میکروبها و مواد شیمیایی
انتقال پیامهای حسی به مغز
شرکت در سیستم ایمنی بدن
ساختن ویتامین D
حفاظت از دست رفتن آب و سایر مایعات بدن
فعالیت در هوای آزاد جزئی از شیوه سالم زیستن است ، اما متاسفانه پوست در هوای آزاد در معرض خطر تشعشع اشعه فرا بنفش قرار میگیرد . نور خورشید حاوی طیف وسیعی از اشعه‌های مرئی و نامرئی است و اشعه فرا بنفش بخشی از این طیف است . قسمت اعظم پرتو افکنی خطرناک خورشید توسط لایه ازون در اتمسفر فوقانی بلوکه میگردد ، اما بخش کمی از آن وارد سطح زمین میشود .
تابش طبیعی آفتاب جهت تندرستی مفید میباشد اما قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه فرا بنفش ، ریسک آفتاب زدگی ، سرطان پوست ( رشد غیر عادی ، نابهنجار و کنترل نشده سلول های پوستی ) و بیماری آب مروارید را به همراه دارد.

سرطان پوست

در سرطان پوست سلولهای بدخیم به طور غیرمنظم و فزاینده‌ای تکثیر میابند و از سد سیستم دفاعی بدن میگذرند . یکی از عوامل مستعد سرطان پوست ، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماورای بنفش میباشد که در پی آن رشد سلولهای سرطانی آغاز میگردد.
بعضی ها بر این عقیده اند که آفتاب سوختگی پدیده موقتی است و آسیب پوستی خودبخود ترمیم میابد . در ارتباط با این نظر باید اضافه نمود که با توجه به اینکه آفتاب سوختگی نهایتا برطرف میگردد ، لیکن آسیب تحتانی پوست باقی میماند و در واقع با هر بار در معرض تشعشعات آفتابی قرار گرفتن قابلیت آسیب پذیری پوست افزایش میابد و در اثر تکرر آن ، سرطان پوست طی ده تا سی سال میتواند بروز نماید .

آفتاب و سرطان پوست

اگر هر شخصی ایامی را با پوست محافظت نشده زیر تشعشع آفتاب قرار گیرد ، قابلیت آفتاب سوختگی را دارد و این موضوع خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش میدهد . شروع سرطان پوست از نقاطی است که در معرض نور آفتاب قرار گیرد که شامل سر ، صورت ، گردن ، دستها و پاها است .

افراد ذیل دارای ریسک بیشتری جهت ابتلا به سرطان پوست هستند :

افرادی که دارای پوست لطیف هستند .
افرادی که دارای خالها یا لکه های قهوه ای رنگ پوست هستند .
افرادی که مکررا در طفولیت دچار آفتاب سوختگی شده اند .
افرادی که در هوای آزاد کار میکنند .
افرادی که دارای سابقه سرطان پوست خانوادگی هستند .
اشکال شایع‌تر سرطان پوست شامل موارد ذیل است :

سرطان سلول‌های بنیانی :

این نوع سرطان ، شایع‌ترین گونه سرطان پوست میباشد . سرطان سلولهای بنیانی که در پایه اپیدرم (لایه خارجی پوست) مستقر هستند ، دارای سرعت رشد کم بوده و ندرتا بسط میابند . محرک رشد این سلولها شامل تماس با مواد شیمیایی و رادیو اکتیو ، سوختگی ، خالکوبی ، قرار گرفتن در معرض تابش پرتو شدید آفتاب و غیره میباشد .

سرطان سلولهای فلسی پوست :

این نوع سرطان ، شکل دوم شایع سرطان پوست است که مدت طولانی در لایه اپیدرم باقی میماند و در صورت عدم درمان می‌تواند بافتهای دیگر را مورد تهاجم خود قرار ‌دهد . محرک رشد این سلولها شامل تابش اشعه ایکس ، قرار گرفتن در معرض تابش نور شدید آفتاب ، زخمهای باز ، تماس با مواد شیمایی و غیره میباشد .

سرطان ملانوما :

ملانوما از خطرناک ترین انواع سرطان پوست به حساب میاید. سرطان ملانوما در اثر رشد بدخیم سلولهای ملانومیسم حاصل میگردد . این سلولها رنگدانه تیره پوست، خال‌های بدن ،رنگ چشم را پدید میاورند به این خاطر تومورهای ملانوما غالبا سیاه و یا قهوه‌ای هستند . درمان این نوع سرطان با تشخیص زود هنگام امکان پذیر است. اما اگر به سایر بافتهای بدن گسترش یابد ، امکان معالجه آن غیر ممکن است .
پوست بدن دارای رنگدانه هایی به نام ملانین است که میتواند مانع از ورود میزان معینی اشعه فرابنفش به درون بدن شود .ملانین ها در اشخاصی که به شکل طبیعی دارای پوست تیره تری هستند زیادتر بوده و آنها مصونیت بالاتری در مقابل تابش نور آفتاب دارند. به این خاطر اشخاصی که دارای پوست روشن تری هستند دارای ریسک بیشتری چهت ابتلا به سرطان پوست میباشند . اشخاصی که رنگ پوست تیره دارند ، کمتر به نور خورشید حساس هستند . اما آنها نیز در برابر مضرات آفتاب ایمن نیستند و هر شخصی بایستی خود را از صدمات تشعشعی، محافظت نماید .
منظما پوست خود را چک نمائید و در صورت بروز موارد ذیل بلافاصله با متخصص پوست مشاوره کنید :
تغییر در شکل ، رنگ یا اندازه خالهای بدن
زخمی که التیام نیابد
جای زخمی که خونریزی کند ، بخارد یا سرخ و متورم گردد .
بعضی ها بر این باورند که استعمال کرم پوست برای جلوگیری از آفتاب زدگی در روزهای مه آلود و یا ابری نیازی نیست . جهت نفی این باور باید خاطر نشان کرد که بیشتر از هشتاد درصد اشعه خورشیدی از ابر روشن ، غبار و مه عبور میکند .در روزهای برفی بیشتر از نیمی از اشعه خورشیدی از برف باز تابش میابد و میزان اشعه فرا بنفش را افزایش میدهد که نسبت آن در ارتفاع بالا وخیم تر است. بدین ترتیب نیاز به کرم پوست در آن شرایط نیز محسوس میباشد .

حفاظت خود و خانواده

با طلوع آفتاب هیچکس نمیخواهد در منزل باقی بماند . بدین خاطر استعمال اندکی کرم پوست برای جلوگیری از آفتاب زدگی در هوای آزاد میتواند محافظ خوبی در برابر اشعه فرا بنفش باشد . جنبه احتیاط بین ساعت یازده تا شانزده روز را باید در مد نظر گرفت . چرا که در این ساعات میزان تابش اشعه خورشیدی بالاخص در تابستان شدیدتر میباشد . موارد ذیل را قبل از خروج از خانه در نظر بگیرید :
میزان اشعه فرا بنفش را چک نمائید .
دستها و پاهایتان را بپوشانید . از پیراهن های آستین بلند با پارچه های مرغوب استفاده کنید. لباسهای نازک و مایوهای تنگ حافظ مناسبی برای پوست نیستند .
کلاه عریض و لبه دار بپوشید که بتواند از سر ، صورت ، گردن و گوش شما محافظت نماید .
در زیر سایه درخت ، سایبان و یا چتر خود بایستید .
از عینک آفتابی برای محافظت چشم خود از اشعه فرا بنفش استفاده کنید .
از کرم ضد آفتابی استفاده نمائید که SPF آن ( Sun protection factor ) پانزده و یا بیشتر باشد . کرم را بیست دقیقه قبل از خروج استعمال نمائید .
آیا کرم ضد آفتاب کاملا محافظت میکند ؟
کرمهای ضد آفتاب بر پایه میزان تواناییشان در جذب و دفع اشعه ماورای بنفش درجه‌بندی میگردند . ایده‌آل‌ترین آن ، شماره سی میباشد و برای همه منطقه ها توصیه می‌شود . کرم ضد آفتاب با طیف وسیع SPF ( فاکتور محافظت از آفتاب ) به میزان پانزده و یا بالاتر میتواند حافظ بخشی از آسیب ناشی از تابش اشعه فرا بنفش باشد اما باید خاطر نشان کرد که بهترین راه محافظت از پوست ، باقی ماندن در سایه و به تن کردن لباسی است که دستها و پاها را پوشش دهد . در صورت فعالیت در زیر آفتاب استعمال مجدد کرم ضد آفتاب در هر دو ساعت الزامی میباشد .

حفاظت از کودکان

اطفال علاقه به صرف وقت خود در خارج از خانه دارند و این موضوع باعث میشود که آنها تحت ریسک ابتلا به تورم پوستی در اثر تماس با آفتاب قرار گیرند . ریسک بالاتر شامل کودکانی است که دارای پوست لطیف یا لکه های قهوه ای پوستی هستند . قابلیت برنزه شدن اطفال نسبت به بزرگسالان بیشتر است . لذا از قرار دادن طولانی مدت آنها در معرض نور آفتاب باید اجتناب نمود .
پوست بچه ها محافظ طبیعی کمتری جهت مقابله در برابر اشعه خورشیدی دارد . و این بدان معنی است که اطفال خیلی سریعتر آفتاب سوخته میشوند . اطفال بالای شش ماه میتوانند کرم ضد آفتاب استعمال نمایند .

در مورد اطفال به موارد ذیل توجه داشته باشید :

همیشه طفل زیر دوازده ماه را دور از تابش مستقیم نور آفتاب قرار دهید . کالسکه و قفسه بچه را در سایه بگذارید .
هنگام قدم زدن در روز آفتابی ، سایه بان کالسکه بچه را بکار ببرید.
اطفال را در ساعاتی که میزان تابش اشعه فرا بنفش بالا است و یا بین ساعات یازده تا شانزده روز ، دور از آفتاب نگه دارید .
دست و پای کودک را با البسه اطفال بپوشانید . کلاه کاملا لبه دار بهتر از کلاه لبه دار یک سو از آفتاب محافظت میکند .
به پوست در معرض آفتاب ، کرم ضد آفتاب با SPF پانزده و یا بالا را بمالید . دوساعت بعد تکرار نمائید . حتما به بینی ، گوش ، گونه و سطح بالایی کف پا نیز کرم بزنید .
لازم است ، کودکانی که در آب یا کنار آب بازی میکنند ، یا کسانی که بدن انها به شدت تعرق میکند ، کرم ضد آفتاب با خاصیت واترپروف ( ضد آب ) را مکررا استعمال نمایند .
سایه افکنی
در ماههای گرم سال سعی کنید از قرار گرفتن در تابش مستقیم نور خورشید پرهیز نمائید و در زیر سایه مستقر گردید . اگر چه شما زیر سایه درخت باشید و یا ابرهای پراکنده جلوی نور آفتاب را گرفته باشند ، اما ممکن است شما در تیررس اشعه فرا بنفش قرار گیرید . بدین خاطر موارد ذیل را در مد نظر داشته باشید :
در ساحل دریا ، پیک نیک و یا هنگام قدم زنی یک چتر به همراه داشته باشید .
هنگام خروج از شهر با خود چادر صحرایی و یا سایبان به همراه ببرید .
بالکن منزلتان برای بلوکه کردن نور خورشید دارای پرده اختفا باشد .
در محدوده مسکونی خود درخت بکارید و در محل مناسب سایبان داشته باشید .

ویتامین D

ویتامبن D جهت استخوان و عضله سالم مخصوصا برای اطفال و سالمندان مورد نیاز میباشد . وقتی پوست در معرض نور آفتاب قرار گیرد ویتامبن D بوسیله پرتو فرابنفش خورشید و توسط پوست بدن به شکل طبیعی تولید میشود . البته قرار گرفتن مستقیم در معرض اشعه خورشید بیش از پانزده دقیقه در روز ، به دلیل احتمال ابتلای به سرطان پوست توصیه نمیشود . شما میتوانید ویتامبن D را از مکملهای ویتامینی و یا خوراکیها بدست آورید .
میزان در معرض پرتو آفتاب قرار گرفتن جهت تولید ویتامبن D به سن ، رژیم غذایی ، رنگ پوست ، محل زندگی و همچنین شدت نور خورشید بستگی دارد . چند دقیقه ای در روز با پوست محافظت نشده در معرض نور خورشید قرار گرفتن برای تولید ویتامبن D کافی است و مهم این است که مهارت لازم در حفاظت از پوست خود در برابر تابش بیش از حد نور خورشید را داشته باشید و از سویی ویتامبن D مورد نیاز برای تندرستی را دریافت کنید .

افراد ذیل ویتامبن D کافی دریافت نمی کنند :

افرادی که بالای پنجاه سال هستند.
افرادی که پوست تیره دارند .
افرادی که سراسر بدن خود را با لباس میپوشانند.
افرادی که کمتر از منزل خارج میشوند .
اطفالی که منحصرا از شیر مادر تغذیه میکنند در ریسک کمبود ویتامبن D قرار دارند . بدین خاطر پزشکان به این اطفال مکمل ویتامبن D تجویز مینمایند . افرادی که فکر میکنند ویتامبن D کافی دریافت نمیکنند ، میبایستی با پزشک خود در این ارتباط مشورت نمایند . کمبود ویتامین D می‌تواند منجر به بروز دردهای مزمن از جمله انواع مختلفی ازدردهای مفصلی ، استخوانی و ماهیچه‌ای شود و همچنین پوکی استخوان سندرم فیبرومیالگیا،‌ اختلالات روماتوئیدی، بروز اختلالات رفتاری و دیگر مشکلات جسمی و روحی را در پی داشته باشد .

بزنزه کردن

خیلی از مردم فکر میکنند که برنزه کردن پوست ، آنها را به ظاهر سالم نگه میدارد . اما برنزه کردن پوست نیز گویای در معرض شدید نور آفتاب قرار گرفتن و آسیب رسانی به پوست میباشد . بزنزه شدن توسط اشعه خورشیدی ، یا تختهای ویژه بزنزه کردن و همچنین لامپهای مخصوص این کار ، پوست را به ریسک سرطان پوست پیوند میدهد . برخی از تختهای ویژه بزنزه کزدن ، پوست را پنج بار بیشتر از اشعه فرا بنفش خورشیدی در معرض اشعه خود قرار میدهد . بنابراین از آنها و لامپهای مخصوص این کار باید اجتناب ورزید . اشعه فرا بنفش مصنوعی ممکن است مسبب آسیبات پوستی ، سالخوردگی پیش از موعد و آب مروارید ( cataract ) گردد .

کک و مک ( فرکل ) و آفتاب

کک و مک اکثرا در اشخاص پوست روشن روئیت میگردد و اندازه این عارضه در ابام گرم سال بیشتر و در در ابام سرد سال کمتر میشود . اگر شخصی با کک و مک در معرض تابش نور خورشید قرار گیرد ،
سلولهای ملانوتیتی به میزان بیشتری رنگدانه تولید مینمایند و در نتبجه اندازه ، ضخامت و تعداد لک های پوستی افزایش میابد . افرادی که هر نوع کک و مک را دارند ، بدون در نظر گرفتن نوع آن ( Lentigines یا Ephelides ) جهت کاهش اثز اشعه خورشیدی ، لازم است کرم های ضد آفتاب را به پوست حود بزنند تا از بسط یافتن آن پیشگیری کرده و احتمال ابتلا به سرطان پوست را بکاهند . اشخاصی که با گسترش کک و مک مواجه میگردند باید در صدد معالجه آن در چندین جلسه و تجـدید درمان آن بر آیند .

معالجه لکها شامل موارد ذیل است :

معالجه با لیزر
کرمهای سفیدکننده
انجماد با نیتروژن مایع
بکارگیری Tretinoin و دیگر کرمهای موضعی
لایه برداری ( PEELING )
منبع: سایت پزشکان بدون مرز
/خ