عن سیاه سرفه و درمان آنوان

سیاه سرفه یك عفونت باكتریایی است كه باعث سرفه‌های مداوم می‌گردد. این بیماری می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد اما معمولاً در سن زیر 5 سال شایع‌تر است. سیاه سرفه یك بیماری خطرناك و فوق العاده عفونی است كه به وسیله‌ی باكتری به نام بوردتلاپرتوزیس (1) به وجود می‌آید و باعث عفونت و تورم نای (لوله‌ی هوایی) و نایچه‌ها (مسیرهای هوایی) در ریه‌ها می‌گردد. باكتری توسط ذرات معلق كه در اثر سرفه‌ها و عطسه‌های شخص بیمار در هوا پراكنده می‌گردند منتقل می‌شود. سیاه سرفه با سرفه‌های شدید منجر به كبودی فرد شده و درنهایت با صدای هوپ (2) در هنگام تنفس شخص همراه می‌گردد.
سیاه سرفه در كودكان بسیار خطرناك است و قبل از 12 ماهگی حتی می‌تواند كشنده باشد. قبل از به وجود آمدن یك واكسن مؤثر، سیاه سرفه عامل بسیاری از مرگ و میرهای كودكان بود. تعداد این بیماری هم اكنون به كمك ایمن سازی كودكان بسیار كاهش یافته است و تعداد موارد گزارش شده در هر سال كمتر از 2000 مورد می‌باشد.

علائم آن كدامند؟

اولین علائم تقریباً 2 تا 3 هفته بعد از آلودگی بروز می‌كنند. این علائم ملایم و خفیف بوده و مانند سرماخوردگی معمولی شامل سرفه‌های خشك، آب ریزش بینی و عطسه می‌باشد. در طول مرحله‌ی اولیه كه حدود 7 الی 14 روز طول می‌كشد بیماری به شدت مسری می‌باشد. بعد از این مدت علائم بدتر شده و معمولاً عبارتند از:
-حملات سرفه همراه با یك تنفس شدید كه صدای هوپ را تولید می‌كند. حملات سرفه معمولاً در هنگام شب شدیدتر است.
-خروج مقدار زیادی خلط در هنگام سرفه كردن
-استفراغ كه به دلیل سرفه‌های شدید و پی در پی به وجود می‌آید.
حملات طولانی سرفه ممكن است باعث پاركی مویرگ‌های كوچك شده و باعث یك حالت سرخی به خصوص در اطراف صورت، در محل رویش موها و چشم‌ها می‌گردد. خون‌ریزی بینی نیز ممكن است بر اثر پارگی رگ‌های بینی به وجود آید. مشكلات همراه با این بیماری عبارتند از: احتمال ذات الریه و برونشكتاری (3) كه در این بیماری مسیرهای هوایی به طور غیرعادی گشاد می‌گردند. كودكان و نوزادان ممكن است بر اثر شدت سرفه‌ها برای مدتی تنفس خود را از دست بدهند. كمبود اكسیژن حاصل ممكن است سبب حمله‌ی قلبی (توقف قلب) و یا صدمات مغزی گردد.

اقدامات مؤثر:

پزشك احتمالاً می‌تواند این حالت را در كودك با توجه به وضعیت صدای سرفه‌ی او تشخیص دهد. البته در افراد بالغ، علائم ممكن است واضح نباشد. لذا تشخیص را می‌توان با نمونه برداری از حلق و بینی برای یافتن باكتری سیاه سرفه تكمیل كرد. كودكان شدیداً بیمار بایستی به بیمارستان منتقل گردند تا تحت نظر قرار گیرند. ممكن است لازم باشد تا بیمار تحت درمان با اكسیژن و مایعات داخل وریدی قرار گیرد. علائم سیاه سرفه معمولاً 4 الی 15 هفته بعد از شروع از بین می‌روند اما سرفه‌های خشك ممكن است تا چندین ماه ادامه داشته باشد.
واكسن سیاه سرفه معمولاً به طور مداوم در دوران كودكی به عنوان واكسن سه‌گانه DTP (دیفتری، كزاز، سیاه سرفه) به كودكان داده می‌شود. معمولاً ایمن سازی در برابر سیاه سرفه ممكن است كمی خطر التهاب مغز را به همراه داشته باشد و در صورتی كه كودكتان احتمال ابتلاء به این حالت را داشته باشد پزشك شما را آگاه خواهد كرد. بایستی در نظر داشت كه بیماری خطرات و مشكلات بسیار بیشتری را نسبت به عوارض واكسن آن دارا می‌باشد. كودك بایستی برای تكمیل میزان واكسن، قبل از دبستان نیز مجدداً واكسینه گردد.
سیاه سرفه را سه ماه سرفه هم می‌گویند زیرا مشهور است كه باید سه بار ماه در آسمان هویدا شده و پنهان شود و همین كه چشم بیمار به ماه سوم افتد به خودی خود بهبود خواهد یافت. هم چنین مشهور است در اطراف قزوین چاله آبی وجود دارد به نام آب سارو كه به تجربه ثابت شده است آب آن در بیماری سیاه سرفه نافع خواهد بود و مردم برای درمان از آن استفاده می‌كنند.
خوراكی‌های زیر برای درمان سیاه سرفه نافع است:
آش ساده، عماج، آش كدو، آش شلغم، شربت شلغم، نشاسته‌ی پخته، فرنی، شیر برنج، نخود آب، چلوی ساده و كم چربی، شش گوسفند، جوجه خروس، زرده‌ی تخم مرغ، رژیم انگور، سیر، تربچه، پرتقال، آب دم كرده‌ی گل پامچال، آب دم كرده‌ی آویشن شیرازی، آب دم كرده‌ی گلبرگ شقایق.
برای درمان آن روزی شش مرتبه هر بار یك قاشق سوپ خوری آب جوشانده‌ی مغز ریشه‌ی شیرین بیان را بخورید.
• گل گاوزبان، كاكل ذرت و پر سیاوش از هركدام 1 مثقال بجوشانید و مقداری نبات را كوبیده و داخل آب صاف كرده‌ی آن بریزید. در طول 24 ساعت كم كم آن را بخورید.
• كاكل ذرت، هسته‌ی آلبالو، مغز ناخنك و گل زوفا را مساوی بجوشانید و روزی سه تا پنج مرتبه آب آن را با نبات شیرین كنید و بخورید.
• شش نخود خون سیاوش را با شش نخود شكر بسایید و آن را سه شب موقع خواب بخورید.
• رب ریشه‌ شیرین بیان را بجوشانید بعد شكر تیغال را بسایید و با آب صاف كرده‌ی آن مخلوط كرده و به مدت ده روز، هر روز پنج بار، هر مرتبه یك قاشق غذاخوری بخورید.
ده گرم اسطوخدوس هندی را در یك لیتر آب جوش 12 دقیقه دم كنید. آب صاف كرده‌ی آن را با عسل شیرین و در فاصله‌ی هر غذا یك فنجان بنوشید.
• پوست خشخاش، كاكل ذرت و گل زوفا از هركدام 1 مثقال بجوشانید. صبح، ظهر و شب آب آن را بنوشید.
• گل گاوزبان و سنبل الطیب از هركدام 1 مثقال با سه نخود وسمه‌ی نساییده بجوشانید و آب صاف كرده‌ی آن را بنوشید.
• گل كدو، كاكل ذرت، دُم گیلاس، گل زوفا، بار درخت كاج و پر سیاوش از هركدام 1 مثقال با 6 مثقال نبات مصری بجوشانید و آب آن را بخورید و 40 روز ادامه دهید.
• چهار عدد سیب درختی را پوست كنده و قطعه قطعه كنید. یك لیتر آب و یك مشت كشمش و 15 عدد عناب نیم كوب شده روی آن ریخته، یك ساعت بجوشانید. آب آن را صاف كرده و به آن 50 گرم شكر اضافه كنید و مجدداً بجوشانید تا قوام آید و در طول روز به مرور مصرف كنید.
• هر روز 2 عدد سیر را در یك فنجان شیر بجوشانید و تا گرم است آن شیر را بنوشید.
• چهل تا شصت گرم سیر را ریز كرده و در 250 گرم آب داغ 10 ساعت بخیسانید. بعد هر دو ساعت یك بار یك قاشق از آن آب را بخورید.
• شُش را با آب بپزید. هنگام پختن با آب آن بخور دهید. بعد از پخته شدن آن را بخورید.
• سی گرم ساقه‌های گلدار و خشك آویشن را در یك لیتر آب جوش 12 دقیقه دم كنید. سپس آن را با عسل شیرین كرده و روزی 4 تا 5 فنجان به نوبت بنوشید.
• هر روز آب دانه‌های یك انار سیاه را بگیرید و بنوشید.
• بیست و پنج گرم تخم رازیانه را نرم بكوبید و در یك لیتر شراب قرمز 8 روز بخیسانید و پس از هر وعده غذا یك فنجان بنوشید.
• چهار تا هشت گرم گل نرگس را در یك لیتر آب بجوشانید و به تناوب بنوشید.
• پانزده تا بیست و پنج گرم كاكوتی را در یك لیتر آب جوش دم كنید و بنوشید.
• بیست تا سی گرم ریشه‌ی پامچال را در یك لیتر آب 15 دقیقه بجوشانید و آب آن را به مرور در طول روز بنوشید.
• پنجاه گرم گل حلوا را در نیم لیتر آب جوش 10 دقیقه دم كنید سپس آن را صاف و هم وزن آن شكر اضافه كنید و در بن ماری قوام آورید، روزی سه قاشق به نوبت بخورید.
• شیر مادیان را روزی چهار بار به مدت 40 روز سه قاشق سوپ خوری در روز بخورید.
• آب شاهی تازه را بگیرید و هر روز سه قاشق سوپ خوری آن را صبح و ظهر و عصر بنوشید.
• انجیر خشك را بو دهید بعد نرم بسایید و بخورید.
• هر روز 3 مثقال گل كدو را مثل چای دم كنید و بخورید.
• هر صبح و شب هر بار یك قاشق سوپ خوری روغن ماهی را با عسل و یا عصاره‌ی لیمو مخلوط كنید و بخورید.
• بیست گرم گل، برگ و ساقه‌ی ریحان را با 20 گرم آویشن شیرازی را در یك لیتر آب جوش 12 دقیقه دم كنید. آب آن را صاف كرده بعد دو قاشق سوپ خوری عسل به آن اضافه كنید و هر نیم ساعت چند قاشق بخورید.
• ترب سیاه را رنده كنید بعد نبات را بسایید و روی آن بپاشید. بگذارید یك روز بماند تا شربت غلیظی به وجود آید یا این كه وسط ترب سیاه را گود كنید و آن را از نبات ساییده پر كنید و به مدت یك روز بماند تا نبات‌ها به صورت شربت درآید. هر ساعت یك قاشق سوپ خوری آن را بخورید.
• شاهی را در شیر بپزید، وقتی پخته شد با‌ آب آن شربت درست كنید. هر صبح، ظهر و شب یك قاشق سوپ خوری از آن را بخورید.
• هر روز چند تره فرنگی را در شیر بپزید و آن شیر را بنوشید.
• یك قاشق قهوه خوری دانه‌های رازیانه را در یك فنجان آب گرم پس از 10 دقیقه دم كردن صاف كنید. آب آن را با عسل شیرین كرده و بنوشید.

سیاه سرفه بعد از سه ماه

برای درمان سیاه سرفه‌ای كه بیش از سه ماه طول بكشد و علتش نامعلوم باشد باید مغز ناخنك، سنبل الطیب، سریشم ماهی، گل گاوزبان، بیخ بنفشه، عناب نیم كوب شده و صمغ عربی از هركدام 10 گرم. پر سیاوشان، شكر تیغال پاك شده، مغز حب المحلب، بِه دانه، مرزنجوش، بادرنجبویه و گل زوفا از هركدام 20 گرم. سه پستان و گل كدو از هركدام 40 گرم. گل بنفشه فرنگی 50 گرم. ترنجبین و پودر شیرین بیان از هركدام 60 گرم و پیاز عنصل خشك 5 گرم همه را مخلوط كرده و در ظرفی سربسته بجوشانید. پس از سرد شدن آب آن را صاف كرده و مجدداً بجوشانید تا غلیظ شود. باز هم بگذارید تا سرد شود. آن‌ها را در بطری سربسته بریزید و هر روز 5 مرتبه و هر بار یك قاشق غذاخوری از آن میل فرمایید.

پی‌نوشت‌ها:

1.Bordetella pertussis
2.Whoop
3.bronchiectasis

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.