بیماری‌های بیضه و درمان آن

زخم‌های بیضه

زخم‌های دستگاه تناسلی زود عفونی شده و ناسور می‌شوند، لذا در بهبودی و تمیز نگه داشتن آن‌ها بایستی کوشید. اگر زخم و قرحه تازه باشد؛ صبر زرد، مردار سنگ، اقلیمای شسته، کات کبود، کدوی سوخته، مس سوخته، شادنج سنگی و گلنار، همه را در هم بسیار نرم بسایید و بر محل زخم بمالید یا بپاشید یا ضماد گذارید.
اگر زخم‌ها مزمن باشند، باید کندر، کاغذ آبی رنگ سوخته و میوه‌ی سرو سوخته را مخلوط کرده و به صورت مرحم بر آن ضماد کنید.
* زخم‌ها را اول با آب جوشانده‌ای از مخلوط مریم گلی، بومادران و ریشه و برگ شیرین بیان بشویید، بعد صبر زرد 2/5 گرم، کندر، تخم مرو، خون سیاوشان، مردار سنگ، اکلیل کوهی، گل بابونه و گل بنفشه از هرکدام 5 گرم، همه را نرم بسایید و بر موضع بمالید. هم چنین مقداری گل بابونه، گل بنفشه و اکلیل کوهی را بجوشانید و با آبِ صاف کرده‌ی آن همیشه شستشو کنید.

ورم بیضه

بسیاری از بیماری‌ها موجب ورم بیضه‌ها می‌شوند که مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها ورم بیضه در مبتلایان به تب مالت و ورم بیضه در بیماران مبتلا به اوریون یا ورم غده‌ی بناگوش می‌باشد. ضربه‌ها، واریس بیضه و آب آوردن آن‌ها و بیماری‌های بدخیم نیز عامل مهمی در بزرگ شدن بیضه‌ها می‌باشند. برای درمان آن، تعدیل مزاج و پاک سازی خلط غالب لازم است و بعد از پاک سازی، نعناعِ تازه را بکوبید و بر آن ضماد گذارید.
* مقداری خاکستر سوخته‌ی شاخه‌های مو را با کمی روغن زیتون خمیر کنید و به صورت پماد بر موضع مالش دهید.
* پوست هلیله‌ی زرد، مرمکی، مقل ازرق و صبر زرد از هرکدام 5 گرم، همه را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید، بعد با نیم لیوان سرکه و نیم لیوان زهره‌ی گاو مخلوط کنید و روزی سه مرتبه بر موضع مالش دهید.
* تخم لاک پشت را بکوبید و با شیرزن مخلوط کنید و بر بیضه‌ها مالش دهید.
* روغن خاکستری را روزی سه مرتبه بر بیضه‌ها مالش دهید.
* روغن خاکستری 10 گرم و عصاره‌ی بلادن 1 گرم را با هم مخلوط کرده و بر بیضه‌ها مالش دهید.
* روزی سه مرتبه وسمه را خمیر کرده و ضماد گذارید.
* روزی سه مرتبه بر آن‌ها روغن اکتیول بمالید.
* رنگ گیاهی نساییده (وسمه) را در سرکه خمیر کرده و ضماد کنید.
* تنزول و جدوار را به نسبت مساوی با شیر مادری که نوزاد دختر دارد، خمیر کرده و بعد کمی الکلِ 80 درجه را با آن مخلوط کنید و ضماد گذارید.
* استات دوپلمپ را در آب گرم حل کنید و بیضه‌ها را در آن قرار داده و مالش دهید و این عمل را روزی سه مرتبه تکرار کنید.
* اکستره بلادن 1 گرم، یدورد و پلمب 50 سانتی گرم و گایاگل 1 گرم، همه را در آب گرم حل کنید و بیضه را در آن قرار داده و مالش دهید و روزی سه مرتبه تکرار کنید.
* گایاگل 1 گرم و مانتول 50 سانتی، هر دو را با کمی وازلین مخلوط کرده و روزی سه مرتبه بر بیضه‌ها بمالید.
ضمناً از شروع ناراحتی تا بهبودی کامل آن باید از خوراکی‌هایی که خون را صاف می‌کنند زیاد مصرف کنید، هم چنین خوراکی‌هایی مصرف کنید که معده را به کار بیندازند. توضیحاً نوشیدن آب پرتقال در این بیماری بسیار مؤثر خواهد بود.

ورم بیضه در مزاج بلغمی:

اگر بلغمی مزاج هستید و دچار ورم بیضه شده‌اید، ابتدا رفع بلغم کنید، بعد به درمان بپردازید.
برای درمان آن می‌توانید تخم ترب، شبت و ریشه‌ی شیرین بیان را هر روز بجوشانید و آب صاف کرده‌اش را بنوشید.
* هر روز 10 گرم پودر شیرین بیان را با 5 گرم رازیانه بجوشانید و آب آن را همراه با گل قند بخورید.
* تخم کتان، گل خطمی، گل بابونه و مغز ناخنک را نرم بسایید، بعد با مقل ازرق، موم، روغن گل شب بو یا سفیده‌ی تخم مرغ مخلوط کنید یا در خمیر آرد باقلا بریزید و بپزید و ضماد گذارید.
* روزی چند مرتبه با آب جوشانده‌ی نعناع و مرزنجوش محل تورم را بشویید و کمپرس کنید و بعد تفاله‌ی آن را نیز روی محل تورم ضماد گذارید.

ورم بیضه در مزاج سوداوی:

اگر مزاجتان سوداوی است اول پاک سازی مزاج کنید و بعد هر روز بادیان، پودر شیرین بیان و بالنگو را بجوشانید و آب آن را با گل قند بخورید.
* گل بابونه، اکلیل کوهی و تخم شنبلیله را نرم بکوبید، بعد با مقل ازرق، اوشق، میعه سایله، مغز ساق گاو، برگ کلم کوبیده شده و پیه آب کرده‌ی مرغ مخلوط کنید و بر موضع بمالید و روزی سه بار عوض کنید.
* اوشق را در سکنجبین حل کنید و بعد در سبوس گندمی که قبلاً ساییده شده است، بریزید و ضماد گذارید و روزی سه مرتبه عوض کنید.
* مویز را بکوبید تا به شکل خمیر درآید، بعد آرد باقلا، آرد جو، آرد نخود و مویزهای کوبیده شده را در روغن بپزید و ضماد کنید.
* تخم شوید، نخود خام، اکلیل کوهی و گل بابونه را بکوبید، سپس بپزید و ضماد گذارید و یا آن را در آب کلم تازه مخلوط کرده و ضماد گذارید.
* ورم بیضه از گرمی و حرارت:
اگر ورم بیضه در مزاج دموی و یا در اثر گرمی و حرارت باشد، ابتدا مزاج را پاک سازی کنید و بعد به عنوان درمان باید پوست انار، گل محمدی و عدس را بکوبید و در آب گشنیز تازه بپزید و ضماد کنید.
* اسپرزه، تخم خرفه، تخم گشنیز، برگ تاج ریزی و یا میوه‌ی آن، برگ کاسنی یا تخم آن، جو، باقلا و عدس را با هم مخلوط کرده و بکوبید، بعد خمیر کنید و بر محل تورم ضماد گذارید.
* گل بابونه، مغز ناخنک، آویشن شیرازی و تخم کتان را نرم بکوبید و بعد با برگ کلمِ کوبیده و لعاب اسپرزه خمیر کرده و ضماد کنید.
* روزی سه مرتبه بر آن روغن یا پماد بابونه یا روغن اکتیول بمالید.
* تخم شوید و مغز ناخنک را نرم بسایید، سپس با لعاب تخم خطمی خمیر کرده و ضماد کنید.
* رنگ برگ را با آب خمیر کنید و روزی سه مرتبه بر آن ضماد گذارید.
* تنظور و جدوار را با شیر مادری که طفل دختر زاییده است و الکلِ 80 درجه خمیر کنید و ضماد گذارید.
* کمی کافور را با آب تاج ریزی تازه، آب کاهوی تازه و آب جوشانده‌ی پوست کوکنار مخلوط کنید و روزی چند مرتبه بر موضع بمالید.

ورم بیضه‌ها از سوزاک:

اگر ورم بیضه‌ها از اثرات سوزاک باشد، برگ شاهدانه، ریوند چینی و تاج ریزی را بکوبید و بر آن ضماد کنید و روزی چند مرتبه بیضه را با آب شاهدانه یا دانه‌های کوبیده شده‌ی شاهدانه‌ی و مخلوط در آب، شستشو دهید.
* برگ پیازچه و برگ خطمی را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
* برگ درمنه، آرد جو و آرد باقلا را درهم آمیخته و ضماد کنید.
* آرد باقلا را با موم و زهره‌ی گاو مخلوط کرده و ضماد کنید.
* اوشق را در سرکه حل کنید و روزی سه بار بر موضع بمالید.
* هسته‌های خرما را نرم بسایید و با گل خطمیِ ساییده شده مخلوط کرده، و بعد به صورت خمیر درآورده و ضماد گذارید.
* هلیله‌ی زرد، جدوار و گِل ارمنی را بسایید، بعد با سفیده‌ی تخم مرغ مخلوط کرده و ضماد کنید.
* تخم کتان، شنبلیله، برگ خطمی، تاج ریزی و اکلیل کوهی را نرم بکوبید و در شیر حل کرده و ضماد کنید.
* روغن بید انجیل و روغن زیتون را مخلوط کنید و روزی چند بار بر آن مالش دهید.

ورم بیضه از خون و صفرا:

اگر ورم بیضه از غلبه‌ی خون و صفرا است، ابتدا رفع صفرا کنید و اگر معده سنگین است قبلاً باید آن را ملایم کنید که بدکاری، کم کاری و یبوست در میان نباشد و هم چنین گلاب، سرکه، آب گشنیز تازه و آب کدو را با هم مخلوط کرده و پارچه یا پنبه‌ای را دائم با آب آن خیس کنید و بر بیضه‌ها گذارید و بعد آرد نخود خام، آرد جو و آرد باقلا را با کمی زعفران و آب خمیر کرده و ضماد گذارید و هرگاه باز می‌کنید، مدتی در آب گرم بنشینید و خوب آن را مالش دهید.

ورم بیضه از حبس کردن منی:

اگر در اثر نگهداشتن و حبس کردن منی دچار ورم بیضه شده‌اید، با عمل جماع، منی را دفع کنید تا بهبود یابد.

ورم بیضه‌ی کودکان

ورم بیضه از گرمی:

اگر در اثر گرمی و حرارت، طفل دچار ورم بیضه شده است، چند بار در روز به او آب پرتقال بخورانید و روغن خاکستری را بر بیضه‌هایش ضماد کنید.
* تخم لاک پشت را بکوبید و با شیر مادر حل کنید و بمالید.

ورم بیضه از گریه یا فریاد زدن:

اگر طفل در اثر گریه‌ی بیش از حد یا فریاد زدن‌های مکرر دچار ورم بیضه شده است، مقدار کمی جوهر سُرب را در آب گرم حل کنید و بیضه‌ی او را در آن آب قرار داده و آرام آرام مالش دهید تا بهبود یابد.

ورم اطراف بیضه‌ی اطفال از گریه:

اگر در اثر گریه‌ی زیاد و فریاد زدن‌های مکرر اطراف بیضه‌ی اطفال ورم کرده است، کمی تنطور و جدوار را بسایید و بر موضع بمالید و حدود 20 یا 30 عدد سوزن را پهلوی یک دیگر قرار داده و با نخ محکم ببندید و آرام آرام بر روی آن ورم‌ها بزنید، تا ورم فروکش کند (مواظب باشید سوزن‌ها در پوست فرو نرود).

باد بیضه

برای دفع باد بیضه که به سبیل سمن باشد و نه به طریق ورم (یعنی فقط بیضه، بزرگ و چاق می‌شود ولی ورم در کار نیست) باید شوکران، تخم گشنیز، کوکنار و گِل ارمنی را نرم بسایید و بعد با سیب زمینی خام کوبیده شده و کمی سرکه مخلوط کرده و ضماد کنید.
* روزی نیم مثقال ریوند چینی ساییده شده را با آب میل کنید.
* تخم پیاز را در روغن گل محمدی بریان کنید و بخورید.
* زهره‌ی گاو سرخ را در روغن بجوشانید و روزی سه مرتبه بر موضع مالش دهید.
* هر روز آن را در آب نیمگرم بشویید و بعد آرد نخود خام، آرد باقلا و عسل را مخلوط کرده و ضماد کنید.
* پودر شیرین بیان و رازیانه را بجوشانید و آب آن را با گل قند بخورید و هر روز تکرار کنید.

رفع کوچکی بیضه

برای درمان کوچک شدن بیضه به علت بالا قرار گرفتن (اکتوپی بیضه) پس از پایین کشیدن آن به وسیله‌ی عمل جراحی، مرتب به حمام گرم بروید و آب جوشانده‌ی مخلوط اکلیل کوهی، بابونه‌ی شیرازی، تخم کتان و سبوس گندم را در تشت یا لگنی بریزید و مدتی در آن بنشینید.

فتق، قر، تناس

اگر شخص بار سنگین از زمین بردارد که زور و فشار زیاد به بدن وارد کند یا از بلندی بر روی دو پا بپرد، یا اتومبیل یا وسیله‌ای از این قبیل را هُل دهد یا زیاد فریاد بزند و... به این بیماری دچار می‌شود. کودکان نیز در اثر گریه‌های شدید به این بیماری دچار می‌شوند. با وارد شدن فشار، پرده‌ی نازکی است که پاره می‌شود و شخص را مبتلا می‌سازد. ابتدا یک یا دو گلوله که از گردو کوچکتر است در جنبین آلت، حدود کشاله‌ی ران‌ها احساس می‌شود و در بعضی اشخاص فقط یک جانب است و تقریباً لزج و نرم است که اگر در ابتدا قاشق غذاخوری و یا شیء دیگری که شبیه قاشق باشد را نیم گرم کرده و بر روی آن بکشید، ممکن است غده نرم شده و عقب برود. ولی در اثر بی مبالاتی اگر از مرحله‌ی اول گذشت، هر سمت که باشد چه جانب راست یا چپ باید فتق بند ببندید و اگر بعد از فتق بند بستن باز هم بی احتیاطی و بی مبالاتی شد، روز به روز بزرگ‌تر شده و حتی داخل بیضه ورم می‌کند و باعث ناراحتی شدید خواهد شد. لذا در چنین مواقع آخرین علاج عمل جراحی است.
اما معالجات موقت آن به قرار زیر است: در مواقع شدت فشار، باید بر پشت بخوابید که روی صورت و سینه رو به آسمان باشد و پاها را بلند کنید، کم کم به جانب بالا ببرید تا به مرور فشار درد کم شود. یا هر روز در آب گرم مانند وان حمام بروید و آن را کامل و یا ملایم مالش دهید و پس از خروج از آب و خشک کردن، برای مالش آن از روغن سبز استفاده کنید.

خیارک

در جنبین آلت، عفونت شبیه خیار جمع می‌شود که به نام خیارک مشهور است و بعضی آن را قد کشک یا ورم قدکش می‌نامند. این عفونت انسان را ناراحت می‌کند و گاهی انسان را از راه رفتن و کار کردن نیز باز می‌دارد. علت آن کثافات منجمد در خون می‌باشد. به علت این که بیضه‌ها خارج از بدن قرار دارند در معرض خطر قرار می‌گیرند و آسیب می‌بینند و گاهی آن چنان دچار درد شدید می‌شوند که باعث می‌شود انسان مانند مار به خود بپیچد. بی مبالاتی کردن در مصرف غذاها و زیاد گوشت خوردن و افراط در مصرف چربی‌ها باعث ایجاد این بیماری می‌شود. لذا باید از مصرف گوشت، چربی‌جات، آجیل و تخم مرغ پرهیز کرده و هر روز از سوپ و آش‌های رقیق استفاده کنید. برای درمان آن گِل ارمنی را در آب غوره خمیر کنید و روزی سه مرتبه بر موضع بمالید.
* قاشق چوبی و یا پاشنه کش چوبی یا وسیله‌ای به این شکل را در مقابل آتش کمی گرم کنید و روی خیارک بگذارید و مرتب روی آن را بمالید تا فروکش کند.
* هر روز نیم لیتر آب زرشک را با نیم لیتر آب انار مخلوط کنید و به مرور در طول روز بنوشید.
* هر روز آش بلغور که داخل آن عدس، برگ چغندر و گشنیز پخته شده باشد را میل کنید.
* آب عناب، شیرخشت و آب گشنیز را هر روز مخلوط کرده و بخورید.
* بیست گرم اسیدبوریک را در آب جوش بریزید و پنبه یا دستمالی را در آب آن آغشته کرده و بر روی خیارک بگذارید تا نرم شود و سر باز کند و عفونت خارج شود.
* روغن اکتیول 20% را روزی سه مرتبه بر روی پنبه بگذارید و بر روی آن بیاندازید تا نرم شود.
* گل خطمی را بجوشانید و آب آن را تا گرم است به پارچه و پنبه آغشته کرده و روی موضع بگذارید.
* گِل ارمنی را در آب غوره خمیر کرده و بر روی خیارک بگذارید.
* سالیسیلات دومتیل 5 گرم، گایاگل 4 گرم، کلروفروم 5 گرم، عصاره‌ی کوکنار 1 گرم، لانولین 30 گرم و وازلین 100 گرم، همه را مخلوط کرده و روزی سه مرتبه روی خیارک مالش دهید، بسیار مؤثر است.
* خمیر آنتی فلوژستین را روی کرباس بمالید و بر روی موضع درد بگذارید.
* استات دوپلمب و اسیدبوریک از هرکدام 10 گرم را در آب جوش ریخته و با پنبه و یا پارچه مرتباً روزی 5 تا 12 مرتبه بر آن کمپرس کنید.

درد بیضه

به علت این که بیضه‌ها خارج از بدن قرار دارند در معرض خطر قرار می‌گیرند و آسیب می‌بینند و گاهی آن چنان دچار درد شدید می‌شوند که باعث می‌شود انسان مانند مار به خود بپیچد. در هنگام ورزش لگد خوردن به ناحیه‌ی کشاله‌ی ران از شایع‌ترین صدمه‌های بیضه به حساب می‌آید. برای تسکین آن می‌توانید نعناع تازه را بکوبید و بر آن ضماد کنید، ولی اگر باز هم درد ادامه داشت و تورم بیضه بروز کرد باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، تنها راه نجات بیضه‌ها تخلیه‌ی لخته‌های خون می‌باشد.
گاهی درد به علت این است که خون به تدریج داخل کیسه‌ی بیضه می‌شود و اگر این عارضه از بین نرود باید عمل جراحی انجام شود که از عقیم شدن پیش گیری شده و شخص عقیم نشود.

درد بیضه از خون و صفرا:

اگر درد بیضه در اثر خون و صفرا باشد، اول اگر معده سنگین است آن را ملایم کنید و بعد سرکه، گلاب، آب گشنیز و آب کدو را با هم مخلوط کنید، پارچه‌ای را در آن فرو برده و ‌تر کنید و مادام بر آن گذارید و آرد نخود خام، آرد جو، آرد باقلا را با کمی زعفران و آب خمیر کرده و بر آن ضماد کنید و آن را ببندید، هرگاه خواستید از این دارو استفاده کنید، قبلاً در آب گرم نشسته و آن را ملایم و بسیار مالش دهید.

درد بیضه از حبس کردن منی:

اگر درد بیضه در اثر نگه داشتن و حبس کردن منی ایجاد شده باشد باید با عمل جماع، منی را خارج سازید تا درد ساکت شود.

سرطان بیضه

این سرطان شایع‌ترین بدخیمی در مردان بین سنین 15 تا 30 سال است. یک نوع از این سرطان که از منشأ سلول‌های زایاپره میوتیک است، سمینوما نام دارد. تومورهای دیگر که از ساختمان حمایتی بیضه منشأ گرفته‌اند، شامل: ‌سرطان سلول‌های جنینی، کوریوکارسینوما و تراتومای بالغ هستند.

علایم و نشانه‌ها:

شایع‌ترین شکایت بیماران مبتلا، بیضه‌ی متورم و بدون درد است، گاهی ژنیکوماستی (بزرگ شدن پستان‌ها) و علایم ریوی نیز دیده می‌شود.

درمان:

بیماران مبتلا به سمینوما می‌توانند از طریق پرتودرمانی درمان شوند و در بیماران مبتلا به تومورهای غیرسمینومایی شیمی درمانی مؤثر خواهد بود.

پیش‌گیری و عوامل خطرزا

علت اصلی این سرطان ناشناخته است، ولی مردانی که ریسک فاکتورهای ذکر شده در زیر را دارند، تمایل بیشتری را نیز برای ابتلاء به این نوع سرطان خواهند داشت.

سن:‌

بیشتر موارد این سرطان در سنین بین 15 تا 40 سالگی اتفاق می‌افتد ولی به طور کلی این سرطان می‌تواند در هر سنی روی دهد.

سابقه‌ی خانوادگی:

مردانی که در فامیل‌شان افراد مبتلا به سرطان بیضه دارند تمایل بیشتری برای پیشرفت این سرطان نشان می‌دهند.

سابقه‌ی شخصی:

مردانی که سابقه‌ی سرطان در یکی از بیضه‌ها دارند احتمال مبتلا شدن بیضه‌ی دیگر نیز در آن‌ها زیاد است.

نژاد:

نژادهای سفیدپوست از بقیه‌ی نژادها بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شود.

بیضه‌های نزول نکرده:

این افراد که بیضه‌های‌شان به طور کامل نزول نکرده و در محل خودش جای نگرفته است تمایل بیشتری برای ابتلاء به این نوع سرطان را دارند. رشد غیرطبیعی بیضه نیز خطر ابتلاء را بالا می‌برد.

سندرم کلاین فرتر:

این افراد یک کروموزوم X اضافی دارند، هم چنین این‌ها پستان‌های بزرگ و بیضه‌های کوچک دارند و عقیمند. این افراد نیز تمایل بیشتری برای ابتلاء به این نوع سرطان را دارند.

ایدز:

این افراد معمولاً تمایل‌شان برای سرطان پیشرفته‌ی بیضه اندکی بیش از حالت عادی است.

بزرگتر کردن بیضه ها

اگر بیضه کوچک بوده یا کوچک شده است، برای رشد و بزرگتر شدن آن بابونه‌ی شیرازی، اکلیل کوهی، شنبلیله و مرزنجوش را نرم بسایید، بعد با مقداری انقوزه، روغن زیتون، زهره‌ی گاو و عسل مخلوط کنید و هر شب بر بیضه ضماد گذارید. هم چنین باید از داروهای مقوی باء، استفاده کنید.
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1386)، دائرة المعارف گیاه درمانی ایران، تهران، حافظ نوین، 1395.