خواص و كاربرد زرد چوبه

دركتب طب سنتي با نامهاي «عروق الصفر»،«حشيشةالصفرا»،«عروق الزعفران» و«عروق الصباغين» نام برده شده ،به عربي «بقلةالخاطيف»گويند.
خطاف پرستو است واين پرنده بسيار تيز بين است وسبب آن را اين ميدانند كه از گياه زرد چوبه ميخورد ،زيرا زردچوبه براي افزايش ديد چشم موثر است . به همين دليل يكي از نامهاي زرد چوبه را «بقلهالخطا طيف»گذارده اند . در برخي كتب طب سنتي از جمله در تحفه ،ماميران را نوع صغير گياه زرد چوبه مي دانند وبنا به دليل فوق چون گياه مارميران نيز براي چشم مفيد است نام آن را حشيشه الخطاف گذارده اند . زرد چوبه ساقه ي زير زميني يا بيخ گياهي است كه به فرانسويCucuma وبه انگليسيTurmeric نيز و گفته مي شود . گياهي است از خانواده ي زنجبيلZingiberaceae از جنسCurcuma ونام علمي آنcurcuma domestica val. و مترادف آن Curcuma longa auct.مي باشد. ودر پاره اي اسناد C.tinctoriaرا نيز مترادف براي زرد چوبه آورده اند .
توضيح:معمولا گياه شناسان مدرنC.domestica val. وعده اي نيزCurcuma longa L. را نام اصلي زرد چوبه ذكر مي كند .

مشخصات

زرد چوبه گياهي است پايا ،بومي نواحي شرقي شبه قاره ي هند ومناطق حاره ي جنوبي آسيا . ارتفاع گياه تا 5/1 متر مي رسد . داراي ساقه ي زير زميني (ريزوم ) متورم است كه از آن چندين ساقه ي هوايي بيرون مي آيد .برگ هاي آن سبز و روشن شبيه برگ موز به درازاي 1-5/0 متر كه در قسمت پايين ساقه بدون دمبرگ و در قسمت بالاي برگ ها كامل ديده ميشود وساقه ي گلدار آن از بين برگ خارج ميشود . گلهاي آن مجتمع و سنبله به رنگ زرد وتخم آن خيلي ريز و سياه سياه رنگ است وانواع تخم ها بدون نطفه وعقيم هستند . تكثيرآن از طريق كاشت قطعاتي از ساقه ي زيرزميني سال رويش قبل يا ساقهي هوايي ريشه دار آن مي باشد . منظور از ساقه ي هوايي ريشه دار اين است كه معمولا از كناره برگهاي قاعده ي ساقه مرتبا شاخه هاي كوچك ضخيمي خارج مي شود كه به طور مايل به زمين فرور فته و ايجاد ريشه مي نمايد واين خود منشا پايه ي گياه جديدي مي شود . آب وهواي گرم ومرطوب وخاكهاي زهكشدار براي رويش آن مناسب است . قطعات ريزوم را معمولا درعمق 8-7 سانتي متر و با فاصله ي 30سانتي متر از يكديگر مي كارند . قسمت مورد استفاده ي گياه به عنوان ادويه واز نظر خواص دارويي ريزوم يا ساقه ي زير زميني آن است كه معمولا 12-10 ماه پس از كاشت موقع برداشت آن فرامي رسد . از مزرعه ي زرد چوبه به طور متوسط در هر هكتار 12-10 تن ريزوم تازه خام برداشت مي شود . معمولا ريزوم را پس از خارج ساختن از زمين تميز كرده ريشه هاي آن را جدا نموده و خوب با آب مي شويند ،پس از آن در آب جوش قرارداده كمي مي جوشانند وسپس آن را خارج كرده و پهن مي كند تا در مدت چند روز خشك شود .درجريان تميز كردن وپاك كردن وخشك كردن معمولا تا حدود سه چهارم وزن ريزوم خام از دست ميرود . سطح خارجي ريزوم خشك شده و آماده شده به رنگ خاكستري مايل به زرد يا قهوه اي مايل به زرد است . بوي آن معطر وتند وطعم آن تلخ است . اگردر دهان گذارده شود آب دهان زرد مي شود . آن را پس از قطعه قطعه كردن به دو صورت در بازار عرضه مي نمايند ، يكي شكل درا كه به شكل استوانه به طول 8- 4 سانتي متر وبه قطر 2- 1 سانتي متر است وديگري نوع گرد است كه از ريزوم اوليه ي گياه به دست مي آيد . نوع دوم معمولا مرغوبتر است . از نظر مصرف وكاربرد زرد چوبه در روز گاران كهن در خاور دور به سبب رنگ زرد درخشان وزيبايي كه توليد مي كند در رنگ رزي پارچه هاي ابريشمي وپنبه اي وهم چنين در خوراك ها مورد توجه بوده است ،اين رنگ زرد درخشان به سبب وجود مادهي كوركومين در سا قه ي زير زميني زرد چوبه است ، در حال حاضر به عنوان ادويه معطر وهم چنين رنگ آن در طبخ غذاها بسيار مورد توجه است وجزءاصلي ومهم پودر معروف كاري كه در غذاهاي تند به كار مي رود ميباشد.
براي اطلاع خوانندگان عزيز اضافه مي شود كه پودر كاري كه به عنوان ادويه تند هندي در بازار عرضه مي شود ،يك پودر ساده نيست بلكه مخلوطي از است از پودر يا گرد چندين گياه كه جز اصلي آن زرد چوبه است.اين مخلوط از 3 نوع گياه تا 30 نوع گياه در تهيه آن مصرف شده باشد.در پودر كاري علاوه بر زرد چوبه از زيره سبز ،تخم گشنيز ،فلفل فرنگي قرمز تند ،فلفل سياه ،هل ةدارچين،ميخك ،زنجبيل،تخم رازيانه،تخم كرفس،تخم شنبليله ،جوز بويا يا نات مگ ،برگهاي خشك شده نعنا،تخم خردل ،تخم خشخاش ،تخم كنجد ،زعفران و سرانجام برگهاي درختچه كاري استفاده مي شود.
درختچه كاري به نام علميMurraya koenigii است و داراي چوب بسيار سخت و برگهاي معطر است،بومي مناطق حاره شبه قاره هندوستان در دامنه جبال هيماليامي باشد.جالب توجه اين است كه به رغم نام اين ادويه كه به گرد كاري معروف است ،گرد برگهاي خشك شده كاري كمترين جز مخلوط را تشكيل مي دهد.البته گرد كاري با 3-2 جز نيز با قيمت ارزانتر در بازار عرضه مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي در گزارش يكي از بررسي هاي شيميايي اين گياه چنين آمده است كه در زرد چوبه گونه C.longeوجود كوركومين، تورمرون، زينجي برون، و اسانس روغني فراروتورمرول، فلاندرن، كارون، كامفور، كوكومون، چربي نشاسته،زرين ماده رنگي كوركومين در ساقه زير زمين آن تاييد شده است.
در گزارش ديگري آمده است كه در زرد چوبه به طور كلي ماده رنگي كوركومين،آلكالوئيد و اسانس يافت مي شود.در بيخ خشك آن در حدود 8/5 درصد اسانس است كه شامل يك كتون و يك الكل مي باشد و در بيخ تازه زرد چوبه در حدود 24/0درصد اسانس است كه در آن ماده زينجي برين نيز وجود دارد.
زردچوبه داراي اسانسي مركب از اسيدهاي والرينيك ، كاپرليك و فلاندون مي باشد و همچنين داراي سابي نين ، سينئول ، بورنئول و الكل تورمرول و ماده كوركومين مي باشد كه رنگ زرد زردچوبه بعلت خمين ماده كوركومين مي باشد.
اسانس بيخ زرد چوبه داراي اثر كولرتيك مي باشد يعني ترشح صفرا را از طريق كبد افزايش مي دهند و اين اثر مديون وجود پي –توليل متيل كاربينول است.ماده رنگي زرد چوبه مانند يك صفرابر اثر ميكند و موجب انقباض كيسه صفرا مي شود.
گرد زرد چوبه داراي خاصيت آنتي اكسيدان است و اين اثر مديون اثر فنلي ماده كوركوكين مي باشد.[G.I.M.P]
در گزارش ديگري آمده است كه اسانس زرد چوبه شامل والريانيك اسيد ،كاپروئيك اسيد،سابي نن،برونئول (از الكلها مي باشد و به نام كافور يورنئو معروف است.)تورمرول ،يك ستون به نام كوركومون و در آخر يك ماده زرد قابل تبلور و محلول در چربي ها به نام كوكومين مي باشد.

خواص و كاربرد

زرد چوبه طبق نظر حكماي طب سنتي گرم و خشك است و از نظر خواص معتقدند كه گرفتگي ها و انسداد كبد را باز مي كند و اگر 4 گرم آن با 4 گرم انيسون و سركه رقيق مخلوط و بياشامند براي استسقا و يرقان نافع است.جويدن آن در دهان براي تسكين درد دندان مفيد است ،بويژه اگر كمي تفت داده شود و گرم خاييده شود.ذرات گرد آن براي خشك كردن زخمها و رفع درد ورم انها مفيد است .زرد چوبه مضر قلب است و براي رفع عوارض ان بايد از آب ليمو ترش و اترج استفاده نمود.
مقدار خوراك آن تا 7 گرم است.
در هندوستان از بيخ زرد چوبه به عنوان ادويه معطر ،محرك،تونيك،بادشكن،تصفيه كننده خون و تب بر و دراستعمال خارجي براي التيام زخم و در موارد در رفتگي اعضا مصرفمي وشد.
در چين و ژاپن:معمولا ساقه زير زميني اصلي و متورم ان كه بيشتر از يك ساتل كهنه باشد به عنوان دارو مصرف مي شودو انشعابات جانبي ساقه زير زميني اصلي به عنوان ادويه در طبخ غذا مصرف مي گردد
ساقه زير زميني زرد چوبه از نظر دارويي براي تقويت معده و به عنوان محرك و بادشكن و براي بند آوردن خونريزي از هر نوع مصرف مي شود و داروي موثري براي انواعي از يرقان و اختلالات كمبدي مي باشد.
در استعمال خارجي براي التيام زخمهاي جزئي وانواعي از ناراحتي ها و التهابهاي پوست به كار مي رود.پمنا براي رسانيدن دمل نيز مفيد است.جوشانده آن براي رفع سوزش چشم و در برخي بيمارهاي چشم نافع است .براي رفع بي نظمي در قاعدگي بسيار موثر است .جريان گردش خون را افزايش مي دهد و در حل كردن لخته خون يا بلادكلوتس اثر بارزي دارد.معمولا براي رفع درد هاي پست ،سينه، و كمر تجويز مي شود.در هند و چين به علت خاصيت ضد انعقاد خون در زرد چوبه ان را در مواقع وضع حمل توصيه مي نمايند.
در چين براي اسهال مصرف مي شود.در شبه جزيره مالايا براي رفع اسهال خوني كاربرد دارد و به علاوه براي تسكين درد روماتيسم و سرفه و سل مفيد است.
در اندونزي علاوه بر موارد فوق براي تسكين درد روماتيسم و سرفه و سل مفيد است.
در اندونزي علاوه بر موارد فوق براي معالجه سنگ در بدن و پاك كردن رحم در دوران وضع حمل نيز به كار مي رود و شمنا به صورت غرغره براي شست و شوي دهان در موارد التهاب لثه مصرف دارد.
زرد چوبه در مقابل روشنايي خيلي حساس است و رنگ خود را از دست مي دهد بنابراين بايد در محل سربسته و بي نور نگهداري شود.
گونه هاي مختلفه ديگري از زرد چوبه نيز در طب سنتي به عنوان دارو مستعمل است مانند زدوار كه در فصل جداگانه اي ذكر شده و گونه ديگري نيز كه بيشتر در اندونزي كاشته مي شود و به وطر وحشي نيز وجود دارد و طب سنتي مستعمل است گونه اي است كه نام علمي آنCurcuma heyneana val. مي باشد.
ساقه زير زميني اين گياه به رنگ ليمويي مخلوط با برگهاي آن براي معالجه اضافه وزن و چربي زايد زري پوست بدن خورده مي شود ،در حقيقت براي رفع اضافه وزن و چاقي نافع است .شيره رقيق گياه به عنوان كرم كش و ضد انگل مصرف مي شود.خنك كننده و تميز كننده است و براي معالجه بيماري هاي پوست مفيد است‌وان استي نيس-كروزمان،كلوپن-ورستيغ و هين].

كليات گياه شناسي

زردچوبه گياهي است از خانواده زنجبيل بارتفاع حدود يك متر و نيم كه داراي ساقه متورمي است . گلهاي زردچوبه بصورت سنبله و برنگ سبز مايل به زرد مي باشد .
زردچوبه در هندوستان و چين و نقاط حاره زمين مي رويد . از كنار بگهاي غلاف در قاعده ساقه ،شاخه هاي كوچك و ساتوانه اي شكل ضخيمي خاج مي شود كه بصورت مورب در زمين فرو رفته و هر يك ايجاد ريشه مي كنند و مرتبا پايه هاي جديدي بوجود مي آروند .
قسمت مورد استفاده اين گياه ساقه زيرزميني آن است كه پس از خارج كردن از زمين تميز كرده و رشه هاي آنرا جدا مي كنند و در آب جوش قرار يم دهند و پس از تيمز كردن بمدت چند روز آن را خشك مي كنند .
زردچوبه رنگ زرد يا خاكستري مايل به قهوه اي درد بوي آن معطر و طعم آن تلخ است

خواص داروئي:

زردچوبه از نظر طب قديم ايراني گرم و خشك است و براي استفاده درماني مي توان آنرا مانند چائي دم نمود و استفاده كرد البته جديدا در بازار كانادا و آمريكا كپسول آن هم به بازار آمده است :
زردچوبه داراي خواص درماني زير است :
1)گرفتگي و انسداد صدا را باز مي كند و براي تميز كردن كبد بكار مي رود .
2)مخلوط يك قاشق غذا خوري زردچوبه و يك قاشق انيسون و سركه براي درمان يرقان مفيد است .
3)براي رفع دندان درد آنرا در دهان انداخته و بجويد .
4)زردچوبه بهترين داروي ضد تورم است و در اروپا و آمريكا از آن بدين منظور استفاده مي كنند كه مي توان از سه فنجان دم كرده زردچوبه در روز و يا مقدر 2 كپسول سه بار در روز استفاده كرد.
5)براي خشك كردن زخم ها و رفع درد آنها مي توان گرد خشك زردچوبه را روي آنها ريخت.
6)زردچوبه بادشكن ، تصفيه كننده خون ، تب بر ، محرك و انرژي زا مي باشد .
7)زردچوبه براي رساندن دمل نيز مفيد است .
8)خانم هائيكه عادت ماهيانه آنها نامنظم است براي تنظيم آن بايد از زردچوبه استفاده كنند .
9)از زردچوبه براي درمان كمر درد ، پشت درد و سينه درد نيز استفاده مي شود .
10)براي درمان اسهال و اسهال خوني حتما از دم كرده زردچوبه استفاده كنيد .
11)زردچوبه در قديم براي درمان رماتيسم و سل بكار مي رفته است .
12)براي درمان التهاب لثه ، زردچوبه را دم كرده و آن را قرقره كنيد .
13)تحقيقات اخير دانشمندان نشان دادن است كه زردچوبه از سرطان جلوگيري مي كند بنابراين حتماسعي کنید در غذاها از زرد چوبه استفاده کنید.

مضرات :

با تمام مزاياي گفته شده بايد اشاره كرد كه زياده وري در زردچوبه براي قلب مضر است ولي البته اگر آن را با ليمو ترش استفاده كنيد اثرات مضرآن را خنثي مي سازد
منبع:www.taamasrar.com