حجاب و امنیت اجتماعی
الف. کارکردهاي فردي:
ب. کارکردهاي اجتماعي:
اسلام، حجاب را از مصاديق مهمّ تحقق امنيّت اجتماعي در جامعه معرّفي کرده است و چالش ها، زمينه ها و راهبردهاي بسيار مهمّي را براي شکوفايي ذهن نوانديش افراد جامعه در اين مورد تبيين نموده است.
بر اين اساس و به منظور آگاهي بيشتر از رابطه حجاب و امنيّت اجتماعي، ما برآنيم که در اين نوشتار جنبه هاي مختلف اين موضوع و اهمّيّت آن راتوضيح داده و تأثير آن را در حفظ ارزش هاي ديني بيان کنيم.
به طور کلّي در اين مقاله موارد ذيل مورد بحث و بررسي قرار گرفته است:
1. امنيّت اجتماعي، هدف اساسي وجوب حجاب.
2. امنيّت اجتماعي، فلسفه حقيقي وجوب حجاب.
3. پايه هاي تحقق امنيّت اجتماعي در سايه حجاب بانوان.
4. آثار و فوائد حجاب اسلامي و تحقق امنيّت اجتماعي.
5. آثار سوء بد حجابي و انهدام امنيّت اجتماعي.
6. بيان نتيجه و ارائه راهکارها و پيشنهاداتي جهت تثبيت امنيّت اجتماعي در سيطره حجاب اسلامي.
گوهر اسلام، سعادت و نجات آدمي است و باورهاي ديني، احکام اخلاقي و فقهي در راستاي اين غايت مهم نازل شده اند. اين آموزه هاي هستمندانه و بايستي از خالق حکيمي تجلّي مي يابد که به نيازهاي روحي و جسمي، مادي و معنوي، فردي و اجتماعي بشريّت، کاملاً آگاه است. احکام الهي مربوط به پوشش زنان نيز با اين فلسفه و حکمت مدبّرانه صادر گرديده است.
زن با عنصر حجاب اسلامي، نه تنها به تهذيب، تزکيه نفس و ملکات نفساني پرداخته و قرب الهي را فراهم مي سازد، بلکه باعث گسترش روزافزون امنيّت اجتماعي و ايجاد زمينه اي جهت رشد معنوي مردان مي گردد؛ همچنان که خداوند سبحان، خطاب به پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد:
«به مردان مؤمن بگو تا چشمان خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند، که اين بر پاکيزگي جسم و جان ايشان، بهتر است (1)».
همچنين مي فرمايد:
«به زنان و دختران خود و به زنان مؤمن بگو که خويشتن را با چادرهاي خود بپوشانند که اين کار براي آن است که آنها به عفّت شناخته شوند تا از تعرّض و جسارت، آزار نکشند (در امنيّت کامل باشند) ؛ خداوند در حقّ خلق، آمرزنده و مهربان است(2)».
همان گونه که ذکر گرديد، حجاب و پوشش اسلامي براي مردان و زنان، تنها از کارکرد فردي برخوردار نيست و فقط براي سامان دهي خلقيّات و ملکات نفساني آدميان، مؤثر نمي باشد، بلکه از کارکرد اجتماعي نيز برخوردار است؛ غرايز، التهاب هاي جسمي و معاشرت هاي بي بند و بار را کنترل نموده، بر تحکيم نظام خانواده مي افزايد. همچنين از انحلال کانون مستحکم و پايدار زناشويي جلوگيري نموده و امنيّت اجتماعي را فراهم مي سازد. حال اگر کساني با نگرش ديني، اسلامي يا با رويکرد جامعه شناختي و روان شناسي به چنين کارکردها و تأثيرات مطلوب، به ويژه تأمين امنيّت اجتماعي پي ببرند، نه تنها هدفمندانه، زندگي مي کنند، بلکه براي رفتارها و انديشه هايشان دست به گزينش مي زنند تا به اهداف متعالي الهي و انساني دست يازند. از اين رو به مسأله حجاب نيز به عنوان راهبردي کارساز جهت تأييد و ترويج ارزش هاي اجتماعي، تأمين کننده سعادت آدمي و منشأ قرب الهي مي نگرند.
بنابراين، پوشش اسلامي به منزله يک حفاظ ظاهري و باطني در برابر افراد نامحرم، قلمداد مي شود که مصونيت اخلاقي، خانوادگي و پيوند عميق ميان حجاب ظاهري و بازداري باطني و از همه مهمّ تر امنيّت اجتماعي را فراهم مي سازد و پيشينه آن به اندازه تاريخ آفرينش انسان است؛ چراکه پوشش و لباس هر بشري، پرچم کشور وجود اوست. پرچمي که وي بر خانه وجودش نصب کرده است و با آن اعلام مي دارد که از کدام فرهنگ تبعيّت مي کند(3).
در سال هاي اخير، روند شبهات درباره حجاب و پوشش اسلامي، شدت يافته است و مطرح شدن شبهات فراوان در زمينه حجاب برتر به همراه عوامل ديگري مانند ضعف اعتقاد و عدم شناخت کافي از اين مسأله و ضرورت آن موجب تهديد امنيّت اجتماعي و اُفت روند استفاده از مصاديق چنين حجابي در جامعه شده است، که نتيجه اتّخاذ روش تخريبي بعضي مطبوعات و رواج پوشش هاي نامناسب در مقابل نامحرمان است؛ لذا ما به منظور اينکه اسلام، مشوّق حجاب و پوشش کامل براي زنان و دختران در برابر افراد نامحرم است، به بيان هدف و فلسفه اين مصداق مهمّ اسلامي و رابطه فراگير و تنگاتنگ آن با امنيّت اجتماعي از جنبه هاي مختلف مي پردازيم.
اميد است که راهکارهاي بيان شده در اين زمينه ها براي همه اقشار جامعه اسلامي به ويژه نسل جوان و انديشمند، مفيد باشد و عزمشان را براي عمل و گسترش آن، به نحو مطلوب و احسن، جزم نمايند تا امنيّت اجتماعي، تأمين شود. ثانيا نماد فرهنگي و ملّي بشريّت، درخشش روزافزون خود را حفظ نمايد.
امنيّت اجتماعي، هدف اساسي وجوب حجاب
«و اِذا سَأَلْتُموهُنَّ مَتاعا فَسْئلوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُم أطْهَرُ لِقلوبِکُم و قُلُوبِهِنَّ(4)».
چون نگاه نامحرم توسط مردان، باعث تحريک و تهييج جنسي آنان و در نتيجه منجر به فساد و ريشه کن نمودن امنيّت اجتماعي مي شود، خداوند در کنار دستور حجاب و پوشش بدن به بانوان، مردان را نيز امر به حجاب و پوشش چشم داده و نگاه به نامحرم را بر ايشان، حرام کرده است. چنانکه در اين باره از امام رضا عليه السلام نقل شده است:
«حرّم النَّظَر الي شُعورِ النّساء المَحْجوبات بالاَزْواج و غَيْرهِنَّ مِنَ النّساء لما فيه مِنْ تَهْييجِ الرّجال و ما يَدْعوا التَّهْييج الي الفَساد و الدُّخول فيما لا يحلّ و لا يجمل(5)».
«نگاه به موهاي زنان باحجاب ازدواج کرده و بانوان ديگر، از آن جهت حرام شده است که نگاه، مردان را برمي انگيزد و آنان را به فساد فرامي خواند در آنچه که ورود در آن نه حلال است و نه شايسته».
از مجموع گفتار فوق روشن مي گردد که هدف از وجوب حجاب اسلامي علاوه بر موارد مذکور، ايجاد صلاح و پيشگيري از فساد، جهت تأمين و گسترش امنيّت اجتماعي است.
امنيّت اجتماعي، فلسفه حقيقي وجوب حجاب
«أعْظَمُ الشَّهْوَة، شَهْوَة النّساء(6)»:
«بزرگ ترين خواسته هاي مرد، رغبت به زنان است».
ارائه زيبايي ها و مواضع بدن زن، به شهوت و طمع مردان، دامن مي زند و آنها را به يک کانون جدّي خطر، مبدّل مي سازد که به سلب آرامش زن و امنيّت اجتماعي منتهي مي گردد. آنچه مي تواند از اين ناامني پيشگيري کند، پوشش زن از چشمان گرسنه نامحرمان است که با حجاب کامل اسلامي، عملي خواهد شد.
پوشش ديني، پيام عفت، شخصيّت و خداترسي زن مسلمان است و مردان جامعه نه تنها به چنين بانويي چشم طمع نخواهند داشت که او را نيرويي بالفعل در هرچه وسعت بخشيدن امنيّت اجتماعي دانسته و نجابتش را مي ستايند. در اين صورت است که زن نه تنها در سنگر حجاب خود، از تير نگاه هاي زهرآلود، سخنان آزاردهنده و برخوردهاي اراذل جامعه در امان خواهد بود، بلکه امنيّت و آرامش دروني خود و اجتماع خويش را برقرار خواهد کرد.
نکته معنوي و عرفاني قابل ذکر در اين باب، پيام الهي آفريدگار هستي، خطاب به زنان است:
«اي زن! آگاه باش، دنيا خراب آبادي است که هر نقطه آن به مين هاي شيطان و نگاه هاي آلوده، ناامن گشته است. اما فرشته هاي حجاب در محفل انس و ياد خدا در امنيّتي بي نظير به سر مي برند که ديگران از طعم آن بي خبرند(7)».
شب تاريک و بيم موج و گردابي چنين حايل
کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها
پايه هاي تحقق امنيّت اجتماعي در سايه هاي حجاب بانوان
اکنون شايان ذکر است که اين پايه هاي اساسي بيان گردد:
1. ايمان به خدا و جهان آخرت
2. تقوا
خانمي که بداند تقواي الهي پادزهر بيماري دل هاست که حجاب هاي تاريک جان را غرق مي کند و لانه هاي هوس را برمي اندازد، آن را به کام جان خود مي ريزد تا عالم جانش، گلستان گل هاي سلم، طاعت و تسليم گردد و خيمه حجابش را برمي افروزد تا حافظ بوستان ارزش هاي خويشتن و آرامش دروني اجتماع خود شود.
3. آگاهي
همچنين اين پيام اصيل و عرفاني را هميشه آويزه گوش هاي خود مي گرداند:
«خواهرم! سرزمين جانت را با خورشيد آگاهي روشن کن تا بر زواياي وجودت بتابد و آن چنان که هستي خود را بشناسي، آنگاه دريابي که حجاب باله هاي شنا به سوي سرچشمه هستي امنيّت فردي و اجتماعي کامل است و پوشش هاي مهيّج وزنه هاي سنگيني است که زن را غريق ژرفاي مهيب دنيا نموده، امنيّت خود و جامعه خويش را برهم مي زند».
آثار و فوايد حجاب اسلامي بر تحقق امنيّت اجتماعي
1. ايجاد آرامش رواني بين افراد جامعه.
2. جلوگيري از تهييج و تحريک جنسي و خنثي نمودن لذايذ نفساني.
3. کاهش چشمگير مفاسد فردي و اجتماعي در جامعه اسلامي.
4. حفظ و استيفاي نيروي کار در سطح جامعه اسلامي.
5. حضور معنوي گرايانه زنان و مردان در محيط اجتماعي.
6. کاهش تقاضاي مدپرستي بانوان.
7. حفظ ارزش هاي انساني، مانند عفت، حيا و متانت در جامعه.
8. مصونيّت زنان در همه زمانها و مکانها.
9. سلامت و زيبايي موقعيّت اجتماعي و فرهنگي مردان و زنان جامعه اسلامي.
10. هدايت، کنترل و بهره مندي صحيح از اميال و غرايز انساني.
11. مبارزه با تهاجم فرهنگي غرب.
12. از بين بردن فشارهاي اجتماعي نامشروع و نابهنجار(8).
اکنون به توضيح برخي از فوايد مذکور مي پردازيم تا اثبات گردد حجاب از لوازم جدايي ناپذير و ابزارهاي اوليه و پايه اي جهت برقراري مداوم امنيّت اجتماعي است.
ايجاد آرامش رواني در افراد جامعه
حفظ و استيفاي نيروي کار
مبارزه با تهاجم فرهنگي غرب
آنها همچنين به عنوان آزادي و هنر، انواع فساد و فحشا و ابتذال را ترويج دادند و حجاب را مانع اصلي اين آزادي حقيقي معرفي کردند و امنيّت اجتماعي افراد جامعه را به خطر انداختند.
حفظ حجاب و امنيّت اجتماعي و درک رابطه مستقيم و عميق اين دو مقوله، راهکارها و فوايد بسيار ارزشمندي را جهت مبارزه با تهاجم فرهنگي غرب ارائه مي دهند:
1. باعث تبليغ فرهنگ ناب اسلامي و تشويق جوانان به ازدواجِ موفقِ اسلامي مي گردند.
2. جوانان را جهت تقويت روحيه و حفظ آرامش دروني به جاي سوق دادن به محيط فحشا و اعمال مبتذل، به شرکت در فعاليت هاي هنري، ورزشي، فرهنگي و مذهبي رهنمون مي شوند.
3. حفظ حجاب، نه تنها باعث ايجاد امنيّت اجتماعي فراگير مي شود، بلکه جهت مبارزه با تهاجم فرهنگي، مسؤولان را از واردات کالاي تجملاتي، لوازم بهداشتي و آرايشي مبتذل نهي مي نمايد(13).
آثار سوء بي حجابي و زوال امنيّت اجتماعي
1. سقوط شخصيّت
الف. زن با از دست دادن شخصيت خويش، ارزشهايش منهدم شده و هوسراني را در جامعه رواج مي دهد، در نتيجه سلامت اخلاقي و به دنبال آن امنيت اجتماعي نيز کاهش مي يابد.
ب. زنان، با غفلت از اصول اخلاقي اسلام، مسايل جنسي را به محيط جامعه کشانده و زمينه گسترش گناه و از هم پاشيدگي نظم اجتماع را به وجود مي آورند.
ج. زنان، با بي حجابي به معصيت کبيره خودنمايي گرفتار آمده و بي حيايي را در جامعه ترويج مي دهند، در نتيجه امنيّت اجتماعي، نابسامان گشته، از بين مي رود.
2. تزلزل خانواده ها
از ديگر آثار سوء بي حجابي و تأثير آن در زوال امنيّت اجتماعي مي توان به فقدان تعادل فکري، رواني و اجتماعي افراد جامعه، ايجاد احساس بي مسؤوليتي در نسل جوان جامعه، از بين بردن انگيزه هاي ازدواج مشروع در جوانان و تقويت احساس بي ارزشي و پوچي انسان ها اشاره نمود، که به دليل گستردگي بحث، از توضيح آنها خودداري مي شود (ر.ک: مسأله حجاب، شهيد مرتضي مطهري، ص 80 - 95. حجاب و جامعه، زهرا حسيني موسوي، ص 9 - 70 و حجاب شناسي، چالش ها و کاوش هاي جديد، حسين مهدي زاده، بخش شبهه هاي وارده در حجاب و پاسخ هاي نغز آن از سوي دانشمندان اسلامي).
نتيجه
با توجه به واقعيّتهاي موجود از حجاب در جامعه، بايد تمام ابزارهاي فرهنگ ساز از قبيل کتاب، مطبوعات و صدا و سيما به سوي ارزش هاي اسلامي که يکي از بارزترين آنها رعايت پوشش و حجاب برتر و مطلوب و امنيت اجتماعي فراگير است، هدايت شوند و همه افراد را به مهم ترين وجهي رهنمون گردند.
پي نوشت :
1. نور، 30.
2. احزاب، 59.
3. فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي، غلامعلي حداد عادل، ص 40.
4. احزاب، 53.
5. بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 104، ص 34.
6. محجة البيضاء، ج 5، ص 177.
7. تحليلي نو و عملي از حجاب در عصر حاضر، محمدرضا اکبري، ص 14 - 16.
8. براي آگاهي بيشتر درباره آثار و فوايد پوشش و حجاب و امنيّت اجتماعي، ر.ک: مجموعه مقالات پوشش و عفاف، دومين نمايشگاه تشخيص منزلت زن در نظام اسلامي.
9. ر.ک: آيين بهزيستي، ج 3، ص 219.
10. مسأله حجاب: استاد شهيد مرتضي مطهري، ص 94 - 84.
11. «..انّي أَخافُ أنْ يُبَدِّلَ دِينَکُم أو أن يُظْهِر في الارض الفساد»، سوره مؤمن، آيه 26.
12. ر.ک: انقلاب يا بعثت جديد، حجة الاسلام هاشمي رفسنجاني، ص 17.
13. ر.ک: پژوهشي نو پيرامون انقلاب اسلامي، حميد دهقان، ص 182 - 180.
14. تحليلي نو و عملي از حجاب در عصر حاضر، محمدرضا اکبري، ص 190 - 193.
/خ