نویسنده: صمصام صانعی
گونههای مختلف این درختچه را به طور کلی آکاسیای عربی میخوانند که شاخههای همه گونهها خار دارند و نام عمومی آنها به فارسی اقاقیا و به عربی مغیلان یا امغیلان است. صمغ هرگونه از آنها نیز از نظر خواص دارویی با یکدیگر تفاوت دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه درختچهی آکاسیای عربی که صمغ آن نسبت به دیگر گونهها مرغوبتر میباشد اشاره شده است. صمغی است که بر اثر نیش زدن حشرات، ایجاد شکاف مصنوعی در شاخه، تیغزنی و یا بر اثر برخورد اجسام بر شاخهی درختچه به دست میآید. رنگ آن از سفید و سفید مایل به زرد تا قهوهای تغییر میکند و بهترین نوع آن سفید مایل به زرد میباشد و به شکل دانههای اشکی یا تکههای کوچک درخشنده است.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.
نام علمی درختچه:
Acacia Senegal Willd.، نام فرانسه صمغ Gomme arabique و نام انگلیسی صمغ Arabic Gum میباشد. نامهای دیگر صمغ درختچه به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، اَزدوتازی، صمغ عربی، هشاب، صمغ خشاب و قتاد نامیده شده است.تیره گیاه:
تیرهی فرعی گل ابریشم Mimosaceaeنوع گیاه:
درختچهمشخصات ظاهری درختچه:
درختچهای است به ارتفاع 2 الی 5 متر گاهی موارد بیشتر و شاخههای آن منشعب از قاعدهی اصلی و پر تیغ میباشند. پوست ساقهی درختچه مایل به سفیدی و حالت صاف دارد. برگهای آن شانهای مرکب و تشکیل شده از برگچههای ریز و هر دو برگ آن همرا با 1 تا 3 گل آذین در کنار یک تیغِ ساقه جای دارند. گلهای آن سفید رنگ، خوشبو و مجتمع به صورت سنبلههایی در محور ساقهاند. میوهاش نیام و متوی 3 تا 5 دانه به رنگ خاکستری حنائی است.مشخصات ظاهری صمغ:
صمغی است که بر اثر نیش زدن حشرات، ایجاد شکاف مصنوعی در شاخه، تیغزنی و یا بر اثر برخورد اجسام بر شاخهی درختچه به دست میآید. رنگ آن از سفید و سفید مایل به زرد تا قهوهای تغییر میکند و بهترین نوع آن سفید مایل به زرد میباشد و به شکل دانههای اشکی یا تکههای کوچک درخشنده است.طبیعت:
طبق نظر بیشتر حکمای طب سنتی طبیعت صمغ عربی از نظر گرمی معتدل و خشک است.رویش جغرافیایی:
در سراسر مناطق سودان از بحر احمر تا سنگال و در نواحی جنوبی ایران انتشار دارد. به صورت پراکنده در برخی مناطق دیگر کشورها نیز یافت شده است.ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در صمغ عربی:
مواد معدنی، مادهی آرابان، مادهی گالاکتان، آب، قندها، اسیدها، تانن، تانوزید و چند دیاستاز به نامهای اکسیداز، پروکسیداز، آمیلاز و امولسین در آن تشخیص داده شده است.نحوه مصرف صمغ عربی:
به طور معمول به صورت نیمکوب شده و یا خیسانده در آب ولرم استفاده میکنند و در طب سنتی برای درمان بیماریها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز میکند. صمغ عربی در صنایع مختلف از جمله در صنعت داروسازی نیز کاربرد دارد.خواص درمانی صمغ عربی:
کاهنده دردهای سینه و برطرف کننده التهابات گلو، التیامبخش خراشهای ریه و خلطآور، صاف کننده صدا و برطرف کننده خشونت حلق و قصبه ریه، قطع کننده خونروی از سینه و ریه و مسکن سرفههای مقاوم، مقوی معده و روده و مفید برای دستگاه گوارش، مسکن دردهای عصبی و شفاف کننده پوست، قطع کننده اسهالهای صفراوی و مفید برای ناراحتی رودهها، نرم کننده و رفع کننده برافروختگیها و اورام (ورمها) میباشد. در استعمال خارجی نیز برطرف کننده زخم سوختگی و خراشهای پوست میباشد. در ضمن پودر صمغ عربی مخلوط شده با زرده تخم مرغ، آب ولرم و آب میوه (ترجیحاً آب خیار) به صورت ماسک برای رفع چین و چروک پوست مفید است.منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.