تکیه‌ی میرزا رفیعا

در انتهای قسمت جنوبی تخت فولاد که امروزه محدوده‌ی نیروی هوایی سپاه قرار دارد، بقعه‌ی زیبایی متعلّق به دوره‌ی صفویه وجود دارد که به دستور شاه سلیمان صفوی بر مزار فیلسوف بزرگ آن دوره میرزا رفیع‌الدین نائینی متوفّی 1082 هجری قمری بنا گردید.
معماری این بقعه به شکل یک بنای هشت ضلعی با گنبد دوپوش می‌باشد. مزیت گنبد دوپوش آن است که علاوه بر کاستن فشار زیاد گنبد بر روی بنا، به استحکام و طول عمر آن نیز می‌افزاید. گنبد ناری شکل آن با کاشیکاری اشکال هندسی گوناگون تزیین شده است. مرحوم مدرس بید‌آبادی برای تحصیل معاش همواره به تحریرات شرعیه اشتغال داشته است و در خانه‌ی مسکونی‌اش بدان کار همت می‌گماشت. از آثار و تألیفات او است: 1- مرآت المصنف در احوال مؤلف انیس اللیل مرحوم حاجی میرزا محمدرضا کلباسی. 2- دیوان اشعار نزدیک به شش هزار بیت. رنگ سفید بر زمینه گنبد بر سایر رنگ‌ها برتری دارد. در گردنه‌ی گنبد دو ردیف کاشیکاری وجود دارد. ردیف اول به خط بنایی مشکی بر زمینه کاشی «آیة‌الکرسی» و اسامی «محمد» و «علی» تزئین شده است. و در ردیف دوم به خط بنایی اسماء الله شامل: «یا برهان، یا غفران، یا سبحان، یا منّان» تزئین گردیده است.
در بدنه‌ی دیوار بقعه نیز به خط بنایی بر زمینه رنگ سفید اسامی «محمد و علی» تکرار گردیده است.
در محدوده‌ی هوانیروز تکیه‌های دیگری نیز بوده که امروزه هیچ اثری از آنها مشاهده نمی‌شود. مثل تکیه سادات طالقانی، تکیه سادات کتابفروش که مشاهیر و بزرگانی در آن مدفون بوده‌اند (رحمة‌الله علیهما).
(1)

موقعیّت جغرافیایی تکیه

این تکیه در سمت راست خیابان آزادگان در محدوده‌ی فرودگاه قدیم اصفهان واقع گردیده است.

بزرگان مدفون در این تکیه

1- میرزا محمد رفیع طباطبائی نائینی:

فرزند سیّد حیدر بن زین‌الدین. متوفّی 1082 ق. هجری قمری مشهور به «میرزا رفیعا». نسبش از طرف پدر به امام حسن (علیه السلام) و از طرف مادر به امام حسین (علیه السلام) می‌رسد. میرزا ابوالحسن جلوه از حکمای بزرگ دوره قاجار نسبش به این فیلسوف عالی قدر می‌رسد. (2) یکی از بزرگترین فلاسفه و علمای عصر صفویه می‌باشد. اساتید وی شیخ بهایی، میرفندرسکی، میرداماد بوده‌اند. از شاگردان برجسته وی علامه مجلسی، شیخ حر عاملی و سیدنعمت‌الله جزایری را می‌توان نام برد. علامه مجلسی در کتاب‌هایش از وی با احترام یاد می‌کند و با عنوان «سید الحکماء المتألهین» وی را می‌ستاید. وی در فقه، فلسفه، تفسیر و حدیث، استاد مسلّم بود. از آثار ارزشمندش می‌توان: الف) شجره‌ی الهیه: در اصول عقاید به فارسی ب) شرح اصول کافی ج) شرح صحیفه‌ی سجادیه را نام برد. وی در شعر نیز استاد بود. از اشعار اوست:

این قوم که بر خود نگرانند همه *** از دیده‌ی خویشتن نهانند همه
عالم بحر است و خلق عالم همه موج *** بیهوده به هر طرف روانند همه (3)

این ماده تاریخ بر سنگ قبرش حک شده است: «مقامُ رفیعُ مقامُ رفیع».

بیشتر بخوانید: تخت فولاد ؛ مزار شکوهمند

در نزدیکی قبور این عالم بزرگوار، قبور علمای برجسته دیگری نیز بوده که در موقع ایجاد فرودگاه از بین رفته است از جمله می‌توان به این موارد اشاره نمود:

2) میرزا یحیی مدرس بیدآبادی:

فرزند میرزا اسماعیل، متوفی 1349 ق. عالم فاضل ادیب شاعر، مدرس سطوح فقه و اصول و ادیب عرب، صاحب دیوان اشعار مطبوع.
وی از نوابغ علم و ادب در دو قرن اخیر بود که درکلیه‌ی علوم ادبی و فقه و اصول استاد و در انواع حکمت از اشراقی و مشایی و ریاضی یگانه‌ی دوران و مخصوصاً در علوم غریبه و فلکیات متخصص و متبحر بود. وی در مدرسه‌ی میرزا حسین و نیز همواره در منزل مسکونی خود در پهلوی مسجد سید، حوزه درس گسترد و طلاب علوم در ادبیات و فقه و اصول و کلام و منطق و معانی و بیان به درسش حاضر و چندین نفر از بزرگان از مجلس درس او بیرون آمده‌اند.
از جمله شاگردانش می‌توان به: میرزا حسن وحید دستگردی، میرزا محمد حسین ملاذ روضاتی، شیخ عباسعلی ادیب حبیب‌آبادی، میرزا محمدحسن روضاتی، شیخ اسماعیل کلباسی و میرزا سیدحسن روضاتی اشاره نمود. وی در سخن سرایی نیز به مرتبه‌ای بلند نایل و از معاریف شعرای عصر خود بود و به عربی و فارسی شعر می‌گفته است و بخصوص مراثی او مورد توجه مداحان و مرثیه سرایان بوده است. نخستین شعری که گفته در محضر فقیه اعظم شیخ انصاری استادش بوده که در معنای «جیبی قمر بل شمس» بدیهتاً سروده:

تشبیه رخت به ماه کردم! *** شمسی و من اشتباه کردم

مرحوم مدرس بید‌آبادی برای تحصیل معاش همواره به تحریرات شرعیه اشتغال داشته است و در خانه‌ی مسکونی‌اش بدان کار همت می‌گماشت. از آثار و تألیفات او است: 1- مرآت المصنف در احوال مؤلف انیس اللیل مرحوم حاجی میرزا محمدرضا کلباسی. 2- دیوان اشعار نزدیک به شش هزار بیت.
ایشان دارای اخلاق حمیده و صفات پسندیده بود و با وجودی که علامه‌ی دهر و جامع فضل و کمال بوده هیچگاه در صدد شهرت نبود و همیشه با کمال زهد و ورع در گوشه انزوا و ریاضت بسر می‌برد و با خلوص عقیده بیشتر همّ خود را مصروف سرودن اشعار در مدح و مصیبت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) می‌نمود. آن مرحوم در سن نزدیک به 95 سالگی در روز چهارشنبه 5 ذی‌قعده سال 1349 قمری برابر با چهارم فروردین ماه 1310 شمسی پس از ادای نماز صبح در اصفهان وفات کرد و جسد او را در تخت فولاد در تکیه‌ی میرزا رفیعاء نایینی به خاک سپردند که بعداً متأسفانه آن را تسطیح کرده و جزو اراضی فرودگاه می‌باشد. (4)

بیشتر بخوانید: شیعه در تاریخ علوم

مرحوم مدرس هیچگاه در صدد شهرت نبود و همیشه با کمال زهد و ورع در گوشه انزوا به عبادت و ریاضت مشغول و با خلوص عقیده بیشتر وقت خود را سرودن اشعار در مدح پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) می‌شود. در اشعاری که حوادث قیام کربلا را به تصویر می‌کشد در مصیبت جناب حرّ (علیه السلام) چنین می‌سراید:
[هنگامی که جناب حرّ خدمت امام حسین (علیه السلام) حاضر شد]:

... شاها منم که حرّ که دل زار تو خستم *** بگشوده در ظلم و سر ره بتو بستم
قلب تو و اولاد کرام تو شکستم *** گیرد اگر ای دست خدا دست تو دستم
دست از دو جهان باز کشیم خوشدل و خرم...
.... فرمود حسین ای جست نیک و گهر پاک *** در حشر شود حشر تو با سیّد لولاک
نز جرم کن اندیشه نه بنما ز گنه باک *** یک لحظه فرود آی و بیاسای از ایراک
مهمانی و مهمان عزیز است و مکرم

تا آنجا که وقتی حر به شهادت می‌رسد و امام حسین (علیه السلام) بر بالین او حضور می‌یابد:

آمد بسرش شاه گرفتش ز زمین سر *** فرمود که ای در دو جهان حر محرر
حری تو بدانسان که شدت نام ز مادر *** خوش باش که هستی بر مادر صف محشر (5)

نمایش پی نوشت ها:
1. برای اطلاع از بزرگان مدفون در اطراف تکیه میرزا رفعیا که قبورشان از بین رفته، ر. ک: مجله میراث شهاب، سال ششم، شماره اول، بهار 1379، ص 38 و 39؛ و نصرالهی، غلامرضا: جزوه تخت فولاد سرزمین جاویدان، مشاهیر تکیه میرزا رفیعا.
2. رفیعی مهرآبادی: آتشکده اردستان، ج2، ص 278 و 279.
3. جهت کتاب‌شناسی شرح حال و آثار این حکیم فیلسوف، ر. ک: حسینی زنوزی، میرزا محمد حسن: ریاض الجنة، ج2، ص 71- 75.
4. کرباسی‌زاده: احوال و آراء حکیم مدرس اصفهانی، ص 60 و 61.
5. دیوان یحیی اصفهانی، صص 380- 382.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.