نویسنده: سیداحمد عقیلی

این تکیه مربوط به دوره‌ی قاجاری بعد از وافت علامه فقیه آقا میرزا ابوالعمالی محمد (متوفی 1315ق) کوچکترین فرزند علامه جلیل محمد ابراهیم کلباسی، توسط میرزا احمد ملا‌ّباشی، داماد میرزا ابوالمعالی به سبک معمول دوره‌ی قاجاری به شکل هشت ضلعی ایجاد گردید. تکیه ابوالمعالی از جنوب به تکیه ملا اسماعیل خواجویی با فاصله‌ی کوچه لسان‌الارض و از غرب با تکیه جهانگیر خان قشقایی محدود می‌باشد. از لحاظ معماری مانند سایر بقعه‌های تحت فولاد می‌باشد، با این تفاوت که در ساخت پنجره‌های شبکه‌ای آجری آن نهایت زیبایی و ظرافت به کار گرفته شده است.
پس از وفات میرزا المعالی پیکر او در نزدیکی قبر جدّ بزرگوارش حاج محمد حسن کلباسی (مدفون در تکیه خواجویی) دفن کردند.
کمی پایین‌تر از این تکیه به سمت تکیه مَلِک یک محدوده کوچکی قرار داشت که در آن مقبره‌ی چند تن از سادات بزرگوار رضوی قرار داشت. که از علمای برجسته روزگار خویش بودند. دو نفر از علمای برجسته این خاندان عبارت بودند از:

1- سید زین‌العابدین رضوی خوانساری:

متوفّی 1307 ق. عالم فقیه و بزرگوار و مؤلف کتاب «حسام الشیعه». وی از جمله افرادی بود که شرف ملاقات امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را درک نموده و صاحب کرامت و مستجاب الدعوه بود. (1)

2- سیدمحمد رضوی خوانساری:

متوفّی 1374 ق. مجتهد بزرگوار، که پس از رسیدن به درجه اجتهاد تا آخر عمر دقیقه‌ای از تألیف و تصنیف و ارشاد و هدایت غافل نبود. وی صاحب بیش از سی اثر می‌باشد. (2) فرزندش سید بهاءالدین رضوی متخلّص به «جهدی» که از آزادیخواهان مشروطه بود، کنار وی دفن شد. (3)

موقعیّت جغرافیایی تکیه

تکیه ابوالمعالی از جنوب به تکیه ملا اسماعیل خواجویی با فاصله‌ی کوچه لسان‌الارض و از غرب با تکیه جهانگیر خان قشقایی محدود می‌باشد.

بزرگان و مدفونین در تکیه

1- میرزا ابوالمعالی کلباسی:

فرزند علامه حاج محمد ابراهیم کلباسی، متوفّی 1315 ق. عالم محقّق، مدقّق، از فقهاء و علمایی که در تقوی و علم بی‌نظیر بوده است. چنانکه نقل است در همه اوقات به تفکّر و نوشتن مشغول بود. حتی اگر در حمام به یک مسئله‌ی علمی می‌رسید، به رخت‌کن آمده آن را می‌نوشت و دوباره به حمام برمی‌گشت، تا آنکه از زیادی تفکر و مطالعه به خصوص در علم اصول، به ضعف قلب مبتلا شد و تا آخر به این درد مبتلا بود. وی حدود هفتاد کتاب و رساله در موضوعات فقهی، اصولی، رجالی و غیره دارد که برخی از آنها به چاپ رسیده است. از آن جمله: الف) رساله در استشفاء به تُربت حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) تاریخ نگارش این رساله را 1258 ق. ذکر کرده‌اند. اگر این تاریخ صحیح باشد کتاب را به سن یازده سالگی و در زمان پدر تألیف و چاپ کرده است. ب) رساله در کیفیت زیارت عاشورا ج) مجموعه‌ی الرسایل: شامل پانزده رساله در موضوعات فقهی، اصولی، رجالی د) بشارات در علم اصول (سه جلد) و رساله‌های متعدّد دیگر. (4)

سخنی در فضایل اخلاقی میرزا ابوالمعالی کلباسی

وی در نماز واجبش تعقیبات را با تأکید بسیار اقامه می‌نمود. بسیار اتفاق می‌افتاد که بعد از نماز مغرب و عشا به تعقیب و زیارت و سجده می‌پرداخت. بعد از نماز صبح تا دو ساعت بعد از آفتاب مشغول به تعقیبات بود. به سادات فوق‌العاده احترام می‌کرد و حتی شاگرد خود را هنگام داخل و خارج شدن از منزل بر خود مقدم می‌داشت.
شیخ عبدالکریم گزی می‌نویسد: «نقل است که مجلس آن مرحوم، مصداق حدیث حواریین و عیسی (علیه السلام) بود که عرض کردند: با که مجالست کنیم؟ پیامبر فرمودند: با کسی که دیدار او، شما را به یاد خدا اندازد، گفتار او در علم شما افزاید، کردار او شما را مایل به آخرت نماید». (5)
مشهور است هر کس سر قبر آقا میرزا ابوالمعالی برود و چهل بار سوره‌ی حمد بخواند به حاجت و مطلبش می‌رسد. مرحوم آیت‌الله صافی نقل کرده‌اند که حاج آقا منیر احمدآبادی قرض زیادی داشت که از پرداخت آن ناتوان بود. از این رو به تخت فولاد سر قبر مرحوم ابوالمعالی می‌رود و برای ادای دینش آنجا توسّل پیدا می‌کند و ختمی برمی‌دارد. پس از مدتی می‌بیند که درشکه‌ای درب تکیه ایستاد و وی را سوار نمود و نزد حاجی ابراهیم ملک التجّار (از ثروتمندان نیکوکار اصفهان) بود. آن مرد تاجر قرض وی را پرداخت نمود. حاج آقا منیر می‌‎پرسد که چگونه از مشکلم مطلع شدی؟ گفت: هرگز عادت به خواب قبل از ظهر نداشتم، امروز ناگهان خوابم گرفت. در خواب ابوالمعالی به من گفت: «حاج آقا منیر بدهکاری دارد و سر قبر من آمده توسل جسته است. قرض او را اداء کن». (6)

بیشتر بخوانید: اجابت دعای باران حاجی کلباسی

2- میرزا ابوالهدی کلباسی:

فرزند ابوالمعالی، متوفّی 1356ق. از فقها و علمای برجسته‌ی اصفهان به ویژه در علم رجال و رایه استاد کم‌نظیری بود. مؤلف آثار ارزشمندی چون بدرالتمام و سماءالمقال در علم رجال که سی سال برای تألیف آن زحمت کشید. وی به مکاشفات و حالات روحانی نیز دست یافته بود. چنانکه در جایی می‌نویسد: «مدتی برای این که در معارف یقین بیشتر پیدا کنم تردید داشته آیا مقام توحید را دارم یا خیر؟ به پیشگاه خدا تضرع می‌کردم تا این که روز چهارشنبه 27 صفر 1353 ق. پس از ادای فریضه‌ی صبح مشغول به خواندن برخی از اذکار بودم، از جمله «لا اله الا الله الملک الحق المبین» حالت عجیبی برایم رخ داد و دیدم گویا این معارف روی آیینه شفاف نوشته شده و آن آیینه هم قلب من است. از این رو احساس مسرّت عجیبی می‌کردم...»
ابوالهدی عقیده داشت ثبت و ضبط معجزات و کرامات اهل بیت (علیهم السلام) ثواب دارد. از این رو آنچه را می‌شنید با حفظ سند جمع‌آوری می‌کرد. (7)

3- میرزا جمال‌الدین کلباسی:

فرزند ابوالمعالی، متوفّی 1350 ق. فقیه و مجتهد کامل و جلیل‌القدر مؤلف آثار: الف) تلخیص الهیه ب) اصول فقه و آثار دیگر. وی و برادرش در اصفهان از لحاظ زهد و تقوی به سلمان و ابوذر زمان معروف بودند. ایشان نیز مانند پدر فردی گوشه‌نشین بود و در تمام مدّت عمر دقیقه‌ای از تألیف و تدریس و عبادت غافل نبود. نماز ایشان از زبده‌ترین جماعات اصفهان محسوب می‌شد. (8)

4- حاج شیخ محمد حسین اَشَنی:

متوفّی 1375 ق. مجتهد برجسته و فقیه زاهد. ایشان به تهجّد و نماز شب تأکید بسیار داشت و در این خصوص کرامتی از ایشان نقل شده است. وی صاحب آثار ارزشمندی می‌باشد. (9)

5- شیخ نورالدین فرزند محمد حسین اشنی:

عالم فاضل حکیم واعظ دانشمند، متوفّی 1398 ق. از علمایی که مقام علمی او حتی نزد بسیاری از اهل علم و کمال نیز مجهول بود. وی در رفع حوایج مردم می‌کوشید و عالمی جلیل و واعظی شیرین‌بیان بود. (10)
از قول مرحوم آقا نور أشنی نقل است که: پدرم مرحوم آقا شیخ محمد حسین أشنی در تهجد و نماز شب خود مقید بود که هر شب در قنوت وترش نام چهل مؤمن را ذکر کند و نام تمام اساتیدی را که نزد آنان درس خوانده بود و یا علما و صاحبان تراجم را که دیده بود، یک یک با ذکر نام پدر هر کدام در قنوت می‌آورد. من از این وضعیت خسته شدم و پیش خود گفتم بجای این همه زحمت و گرفته شدن وقت، خوب است همین طور فقط بگوئید: اللهم اغفر للماضین، و خلاصه یک شب از پدرم پرسیدم که این چه زحمتی است که شما به خودتان می‌دهید؟ در جواب فرمود: آری پسرم من هم یک بار چنین فکر کردم. حقیقتش، من مدتها این کار را می‌کردم تا اینکه یک بار به ذهنم رسید که این چه کاری است که من می‌کنم و مدتی این کار را ترک کردم. تا این که شبی در عالم رؤیا خدمت یکی از بزرگان رسیدم و سلام کردم. ایشان با کراهت جواب سلام مرا دادند. گفتم: آقا من چه کرده‌ام که اینگونه از من ناراحتید؟ ایشان فرمود: برو، تو که مرسوم ما را قطع کردی! و خلاصه فهمیدم که ارواح اموات منتظرند و از ما توقع دارند؛ لذا دو مرتبه همان کار خود را شروع کردم. (11)

6- میرزا عبدالرحیم کلباسی:

پدر آیت‌الله محمدرضا کلباسی، متوفّی 1335 ق. عالم فاضل و فقیه برجسته صاحب آثار ارزشمند علمی چون الف) تفسیر و معنی قرآن ب) تعلیقه بر رسائل شیخ انصاری و آثار دیگر. داستان ترغیب آیت‌الله آقا سید ابوالحسن مدیسه‌ای به تحصیل علم توسط ایشان (12) و یا منبر رفتن ایشان و خطابه جذاب فرزند وی جهت آنکه مردم را برای انجام نماز باران آماده نمود و همین امر مقدمه‌ای برای بنای مسجد رکن‌الملک شد از حکایات جالب در مورد ایشان است. (13)

7- سید حسن کاشانی:

متوفّی 1320 ق. ملقب به «سلطان الواعظین»، ادیب و سخنور برجسته‌ی دوره‌ی قاجاری که در قدرت بیان و صراحت کلام بی‌نظیر بود. و صاحب آثاری چون الف) مواعظ حسنه ب) رساله در امر به معروف ونهی از منکر و رساله‌های دیگر است.

8- رضا فلسفی:

متوفّی 1358 هجری شمسی ادیب و روزنامه‌نگار. (14)

بیشتر بخوانید: تخت فولاد ؛ مزار شکوهمند

9- آقاجان کاشی‌پز:

متوفّی 1336 ق. معمار و هنرمند. (15)

10- استاد علی بدیع‌الصنایع:

متوفی 1382ق. معمار آثار تاریخی. (16)

11. مهدی نوایی:

متوفی 1326 هجری شمسی، شاعر و موسیقی‌دان بزرگ که آثار ارزنده از خود به جای گذاشته است. وی از شاگردان برجسته مرحوم نایب اسدالله اصفهانی بود. (17)

12. مصطفی شریفیان:

متوفّی 1357 هجری شمسی نقّاش و مینیاتوریست برجسته‌ی دوره‌ی معاصر. (18)

میرزا موسی‌خان انصاری:

متوفی 1360 ق. مشهور به «شیخ الانصار» شاعر و ادیب برجسته و صاحب «دیوان اشعار» از اشعار اوست:

در حریم خلوت دل جای هر بیگانه نیست *** جز خیال دوست کس را راه در این خانه نیست
بوسه از یاقوت لعل او طلب کردم بجان *** گفت نقد جان بهای گوهر یکدانه نیست (19)

14- باقرخان عراقی:

متوفّی 1354 ق. آزادیخواه و مبارز عصر مشروطیت.

15. محمود مقتدایی خوراسگانی:

متوفی 1384 هـ . ق. عالم و فقیه عالیقدر اصفهان و داماد شیخ جمال‎‌‌الدین کلباسی بوده است. (20)

نمایش پی نوشت ها:
1. مهدوی: سیری در تخت فولاد، ص 138.
2. در مورد ایشان کرامتی در کتاب ناگفته‌های عارفان نوشته محمد جواد نور محمدی صفحه 115 نقل شده است.
3. مهدوی: دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص 349 و 350.
4. ر. ک: گزی، شیخ عبدالکریم: تذکرة القبور، ص 33 و 34.
5. گزی: تذکرة‌القبور، ص 33.
6. رحیمی اصفهانی، وارثان انبیاء، ج1، ص 176.
7. گلی زواره‌ای: ناصح صالح، ص 93 به نقل از مجله حوزه، سال چهارم، شماره 83، ص 38.
8. مهدوی: دانشمندان و بزرگان، ص 108.
9. کرباسی‌زاده: مشاهیر مزار ابوالمعالی کلباسی، ص 205.
10. مهدوی: تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج2، ص 353.
11. کرباسی‌زاده: نگاهی به احوال و آراء حکیم مدرس اصفهانی، ص 118.
12. کرباسی زاده‌: همان، ص 191.
13. یادداشت‌های حجت‌الاسلام حاج آقا احمد کلباسی.
14. نصرالهی: جزوه تخت فولاد سرزمین جاویدان، مشاهیر تکیه‌ی ابوالمعالی کلباسی.
15. همان.
16. همان.
17. نیکونژاد، حسین: چهره افروختگان خطّه‌ی زنده رود، ص 122.
18. نصرالهی: جزوه تخت فولاد سرزمین جاویدان، مشاهیر تکیه ابوالمعالی کلباسی.
19. بهشتیان، عباس: بخشی از گنجینه آثار ملی، ص 73.
20. کرباسی زاده: همان، ص 109- 113.