نویسنده: امین رضا کمالیان
***
نام: پیرکنار؛ پیر کنعان/ نشانی: شهرستان ایرانشهر، بخش بمپور، دهستان بمپور غربی، روستای شمس آباد/ تاریخ بازسازی: 1383/ دایر/ مدیریت: مردمی
***
(1) موقعیت مقبره
مقبره‌ی پیرکنار، در قبرستان عمومی روستای شمس‌آباد از توابع دهستان بمپور غربی، بخش بمپور در شهرستان ایرانشهر واقع شده است. فاصله‌ی این مقبره تا مرکز روستا در حدود یک کیلومتر است که از طریق جاده اصلی با دلگان و ورود به راه فرعی خاکی به فاصله پانصد متر قابل دسترسی است. این مقبره در میان انبوهی از درختان جنگلی گرمسیری از جمله کهور قرار گرفته، اما از فاصله‌ی نسبتاً دور قابل رویت است.این مقبره در فاصله‌ی پانصد متری جاده‌ی خاکی منتهی به قبرستان روستا قرار گرفته است. مقبره در ابتدا به صورت یک چاردیواری از خشت و گل بوده است اما در سال 1383 سرهنگ بازنشسته‌ای به نام کمانی براساس خوابی که دید، ساختمان جدیدی احداث کرد که فعلاً نیمه‌کاره باقی مانده است. در ضلع جنوبی این بنا، قبرستان روستا واقع شده است.
(2) تاریخچه‌ی مقبره
الف) نام و نشان صاحب مقبره:
به گفته راویان محلی، پیرکنار ملقب به پیرکنعان، شخصیتی مؤمن و با کرامات بوده که همواره از وی با عزت و احترام در میان مردم یاد می‌شده است. متأسفانه اطلاعات مدونی در مورد تولد، شخصیت، کرامات و مرگ وی در دست نیست و آنچه درباره‌ی وی بیان می‌شود، اطلاعاتی شفاهی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. در داخل مقبره سه قبر وجود دارد که هیچ‌کدام نشانی و مشخصاتی ندارند. طبق گفته‌ی راویان و افراد محلی، یک قبر متعلق به پیرکنار و دو قبر دیگر یا متعلق به مریدان وی است یا همسر و فرزند او. اطلاعاتی در زمینه‌ی هویت اصلی آنها به دست نیامد؛ زیرا قدمت این قبور را بیش از چهارصد سال قبل می‌دانند. شایان ذکر است که چندین بار حفاری‌های غیرمجاز در اطراف مقبره صورت گرفته است که از اشیای به دست آمده اطلاعی در دست نیست.ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
این مقبره در فاصله‌ی پانصد متری جاده‌ی خاکی منتهی به قبرستان روستا قرار گرفته است. مقبره در ابتدا به صورت یک چاردیواری از خشت و گل بوده است اما در سال 1383 سرهنگ بازنشسته‌ای به نام کمانی براساس خوابی که دید، ساختمان جدیدی احداث کرد که فعلاً نیمه‌کاره باقی مانده است. در ضلع جنوبی این بنا، قبرستان روستا واقع شده است.(3) محوطه و معماری کنونی مقبره
مقبره در فضای باز انتهای جنوبی قبرستان قرار گرفته است. مقبره ساختمانی ساده و تقریباً مربع شکل با گنبدی به ارتفاع دو متر و پنجاه سانتی‌متر دارد با دیواری در حدود سه متر ارتفاع. مساحت مقبره، چهل مترمربع است که با مصالح آجر، سیمان و آهن ساخته شده است. در ورودی، آهنی و سبز است. ساختمان دارای شش پنجره است و ضمناً چهار دریچه به جهت تهویه هوا در پایین سقف گنبد مقبره تعبیه شده است.فضای درونی مقبره، کاملاً با گچ سفید کاری شده و دیوارها و دو ستون داخل آن تا ارتفاع یک متر با سنگ مرمر تزئین شده است. دور تا دور مقبره و فضای جلوی در ورودی آن با موزائیک فرش شده است. پس از ورود به مقبره، روبه روی در ورودی، مقبره‌ی پیرکنار قرار گرفته که ارتفاع آن از سطح زمین بیست سانتی‌متر است. این قبر با سنگ مرمر پوشیده شده، اما روی سنگ قبر هیچ مشخصاتی درج نگردیده و با پارچه‌های رنگی (سبز، سفید، قرمز) پوشیده شده است. بر دیوار مقابل، در محرابی وجود دارد. در سمت راست قبر پیرکنار، دو قبر دیگر وجود دارد که آنها نیز با سنگ مرمر تزئین شده‌اند. این قبرها هم‌سطح کف مقبره هستند و به گفته‌ی راویان محلی این قبور به همسر، فرزند یا مریدان پیرکنار تعلق دارد.
(4) توضیحات تکمیلی و ملاحظات
1. زائران:
زائران مقبره را اهالی روستا و روستاهای همجوار و دیگر شهرهای استان تشکیل می‌دهد. براساس گفته‌های راویان محلی تعداد زائران در سال، حدود سه هزار نفر است.2. نذورات:
در گذشته در این مکان گوسفند و بز، قربانی و ذبح می‌شده است، ولی امروزه نذورات بیشتر شامل نان، خرما، شکلات و اقلام متناسب با درآمد مردم است. افرادی هم که در روزهای جمعه به زیارت می‌آیند، ضمن خواندن دعا و فاتحه، وجوه نقدی خود را نیز به داخل صندوق مقبره می‌اندازند.3. موقوفات:
طبق گفته‌ی راوی، مکان مقبره، قبرستان قدیمی روستا و اکنون نیز قبرستان روستاست و وسعت آن به چند هزار متر می‌رسد و متصل به زمین‌های کشاورزی است.4. دفن شدگان:
مقبره در قبرستان قدیمی و کنونی روستا قرار گرفته است. دور تا دور مقبره قبرهایی است که شناسنامه ندارند. داخل مقبره نیز سه قبر وجود دارد که یک قبر بلندتر از دو قبر دیگر و مشخصاً مقبره «پیرکنار» است. این قبرها نیز فاقد شناسنامه هستند.5. متولیان و خادمان:
در گذشته متولی این مکان شخصی به نام عید محمد گجری بود که چهار سال قبل فوت کرد و اکنون همسر وی خاتون گجری به عنوان خادم به انجام امور می‌پردازد.راویان محلی:
مصطفی امیریان؛ طوقی؛ بامریتحقیق میدانی:
1388/11/5منبع مقاله :
کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.
