نقش جنسیت در ابتلا به آلزایمر

چکیده
آلزایمر بیماری است که با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به آن افزایش پیدا می کند. تاکنون تحقیقات گسترده ای درباره چرایی و عوامل ابتلا به آلزایمر انجام شده است و همین تحقیقات نیز باعث شده است که به تولید داروهایی برای این بیماری بیانجامد. اگرچه هنوز درمان قطعی برای آلزایمز کشف نشده است اما همین روش های درمانی می توانند سرعت این بیماری را تا حد زیادی کاهش دهند. یکی از جنبه های این بیماری که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفت بود، نقش جنسیت در ابتلا به این بیماری است. اگرچه در این زمینه برخی تحقیقات انجام شده بود اما هیچ گاه به صورت قطعی در مورد نقش جنسیت در ابتلا به این بیماری نتیجه ای به دست نیامده بود. تحقیقات جدید نشان می د هد که جنسیت نقش تعیین کننده ای در ابتلا به این بیماری دارد.

تعداد کلمات : 861 / تخمین زمان مطالعه : 4 دقیقه

اگرچه پیر شدن به نو عی اجتناب ناپذیر است اما ابتلا به آلزایمر اینگونه نیست. اگرچه پیر شدن بزرگ ترین عامل ابتلا به آلزایمر است و ما توان متوقف کردن پیری را نداریم اما جلوگیری از آلزایمر در توان ما است و ما می توانیم خطر ابتلا به آن را کاهش دهیم. عوامل ابتلا به آلزایمر متنوع است و ما با دانستن آنها می توانیم در مقابل این بیماری کشنده احتمال خطر را کاهش دهیم ولی سوالی که همواره برای ما وجود داشته است مساله نقش جنسیت در ابتلا به این بیماری است. ندانستن پاسخ این سوال نقش قابل توجهی در توانایی ما در مقابله با این بیماری ایفا کرده است و اکنون محققان برای یافتن پاسخ آن دست به تحقیقات گسترده ای زده اند.

در متون علمی نکاتی درمورد عواملی نظیر هورمون‌ها و ژن‌های خاص که بین دو جنس به‌ صورت متفاوت عمل می‌کنند، وجود دارد و این تفاوت‌ها می‌تواند هدف پژوهش‌های آینده باشد. متاسفانه در اکثر پژوهش‌ها در زمینه‌ی خطر آلزایمر، داده‌های مربوط به زنان و مردان با هم ترکیب می‌شوند. پژوهشگران اخیرا یک مقاله‌ی مروری در زمینه‌ی آلزایمر در ژورنال Alzheimer’s & Dementia منتشر کرده‌اند و بر اساس نتایج آن تجزیه‌و‌تحلیل جداگانه داده‌ها بین دو جنس را پیشنهاد کرده‌اند.
 

برای مثال شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد هورمون‌های جنسی نظیر استروژن روی روند بیماری اثر دارد؛ اما در مورد چرایی و چگونگی آن چیزی مشخص نیست. تخمدان‌ها منبع اصلی استروژن در زنان پیش از یائسگی هستند و برداشتن تخمدان‌ها قبل از یائسگی از طریق عمل جراحی با خطر بالاتر ابتلای به زوال عقل همراه است. استفاده از استروژن‌درمانی بعد از جراحی تا سن ۵۰ سالگی این خطر را از بین می‌برد. این حقیقت نشان می‌دهد که استروژن ممکن است دارای نقش حفاظتی در زنان پیش از یائسگی باشد. درمورد مردان مطالعات متناقضی درمورد این که آیا حذف آندروژن که برای درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود، خطر آلزایمر را افزایش می‌دهد یا خیر، وجود دارد. به پژوهش‌های بیشتری برای درک نقش هورمون‌های جنسی، استفاده از درمان‌های هورمونی مختلف و راه‌هایی که هر کدام روی خطر آلزایمر اثر می‌گذارند، نیاز است.

در میان عوامل خطری که هم روی زنان و هم روی مردان اثر می‌گذارند، برخی عوامل در یکی از جنس‌ها رایج‌تر است. برای مثال افسردگی و وقفه‌ ی تنفسی در هنگام خواب، هر دو از عوامل خطرساز زوال عقل هستند؛ اما میزان افسردگی در زنان دو برابر مردان است و مشکل وقفه‌ی تنفسی در خواب در مردان رایج‌تر است. به همین ترتیب، داشتن شغل و آموزش ضعیف نیز از عوامل خطر آلزایمر هستند و به ‌طور سنتی میزان دسترسی زنان به فرصت‌های تحصیلی و شغلی برابر مردان نیست و این خود موجب قرار گرفتن بیشتر آن‌ها در معرض خطر می‌شود.

آلل e4 از ژن APOE قوی‌ترین و رایج‌ترین عامل خطر ژنتیکی برای بیماری آلزایمر هم در زنان و هم در مردان است؛ اما باز هم در زنان موجب خطر بیشتری می‌شود. زنانی که دارای این الل هستند، نسبت به زنانی که این الل را ندارند و نیز نسبت به مردانی که این الل را دارند یا ندارند، در خطر ابتلای بیشتری قرار دارند.در میان عوامل خطری که هم روی زنان و هم روی مردان اثر می‌گذارند، برخی عوامل در یکی از جنس‌ها رایج‌تر است. برای مثال افسردگی و وقفه‌ ی تنفسی در هنگام خواب، هر دو از عوامل خطرساز زوال عقل هستند؛ اما میزان افسردگی در زنان دو برابر مردان است و مشکل وقفه‌ی تنفسی در خواب در مردان رایج‌تر است. به همین ترتیب، داشتن شغل و آموزش ضعیف نیز از عوامل خطر آلزایمر هستند و به ‌طور سنتی میزان دسترسی زنان به فرصت‌های تحصیلی و شغلی برابر مردان نیست و این خود موجب قرار گرفتن بیشتر آن‌ها در معرض خطر می‌شود.

درک این که چگونه جنس روی عوامل خطر ساز در زمان‌های مختلف در طول زندگی تاثیر می‌گذارد نیز مهم است. برای مثال درمورد بیماری‌های قلبی عروقی، مصرف آسپرین به کاهش خطر حمله‌ی قلبی و سکته در زنانی که دارای سنی بیش از ۶۵ سال هستند کمک می‌کند. این اثر در زنان جوان‌تر دیده نشده‌ است.

ممکن است نقش برخی عوامل خطرساز آلزایمر در مراحل خاصی از زندگی ما بیشتر باشد و بررسی این همبستگی کلید پیشگیری و مداخله زودهنگام است. عوامل خطرساز آلزایمر تنها یکی از حوزه‌هایی هستند که از لحاظ تفاوت‌های بین دو جنس، نیاز به پژوهش بیشتر دارند.

دانشمندان اغلب از این تفاوت‌های جنسی در هنگام تشخیص، طراحی آزمایش‌های بالینی، پیامدهای درمان و مراقبت، چشم‌پوشی می‌کنند و این موضوع در فرایند تشخیص و درمان اختلال ایجاد می‌کند. رویکردهایی که در آن‌ها تفاوت‌های جنسیتی در نظر گرفته می‌شوند موجب نوآوری‌هایی در زمینه‌ی بسیاری از بیماری‌های دیگر شده‌اند. باید همین کار درمورد آلزایمر هم انجام شود. توجه به این تفاوت‌ها موجب افزایش درک ما از این بیماری و بهبود وضعیت این بیماری برای همه خواهد شد.