نگاهی به روند آموزشی در کشورهای مختلف جهان

تکلیف‌ شب یا مشق‌ شبِ برای دانش‌آموزان از وظایفی است که معلمان عمدتا برای تکمیل آموزش‌هایی که در محیط مدرسه به شاگردان می‌دهند، تا حس مسئولیت‌پذیری و استقلال در کارهای شخصی در آن‌ها تقویت شود.

امروزه در ایران مشق‌شب دانش آموزان همچنان جایگاه ارزشی و سنتی خود را حفظ کرده، و از آنجایی که بسیاری از مشکلات میان معلمان و دانش آموزان در اثر عدم انجام تکالیف درسی توسط شاگردان بوجود می‌آید، پس باید اشاره کنیم که تکلیف‌شب عامل موثری در کیفیت ارتباط معلم و شاگرد است.

برنامه‌ی تکلیف‌شب دانش آموزان در عصر امروز، تناسبی با فضای نظام آموزشی جدید ندارد و برای ایجاد این تغییرات باید برنامه‌های جدیدی در نظام آموزشی کشور تدوین کرد تا معلومات و توانایی ذهنی دانش آموزان به چالش کشیده شود.

البته نوشتن تکلیف‌ شب بی‌نتیجه نبوده ولی تست‌زدن، نوشتن‌های طوطی‌وار و جواب‌دادن به سؤال‌های تکراری، جایگزین خلاقیت و نگاه علمی و تکنیکی دانش آموزان شده است. گفتگوهایی در این ایام به راه افتاده در خصوص مشق‌شب دانش آموزان و این خود فرصتی برای آموزش و پرورش فراهم ساخته تا به بازنگری روش‌های بی‌فایده و رنج آور که در اثر نوشتن‌های زیاد  به دانش آموزان وارد می‌آورد.
دانش‌آموزان برخوردار به‌طور میانگین هفته‌ای5/7 ساعت و دانش‌آموزان محروم هفته‌ای 4/1 ساعت به انجام تکالیف‌شان اختصاص می‌دهند.
در پژوهشی که برای بررسی میزان انجام تکالیف‌درسی در میان دانش آموزان 65 کشور دنیا انجام شد به این نتیجه دست یافتند که همه دانش‌آموزان، بیشتر از آن‌که وقت‌شان را صرف فعالیت‌های آموزشی خارج از مدرسه مثل کلاس‌های فوق‌برنامه یا مطالعه غیردرسی کنند، برای انجام تکالیف‌درسی که معلمان به آن‌ها داده‌اند، وقت می‌گذارند.
 

موافقان حذف تکلیف شب
این روزها یکی از موضوع های مهم گفت‌وگو مشق‌شب نویسی و تکالیف طاقت‌فرسای شبانه، هفتگی و نوروزی است که بیشترین زمان اوقات فراغت دانش آموزان را به خود اختصاص می‌دهد.

رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش: در تکالیف مهارت‌محور، مشق زندگی مدنظر است و دانش‌آموزان مهارت‌هایی که در مدرسه آموختند را در منزل یا بیرون از منزل تمرین می‌کنند. طبق سند برنامه درسی ملی و سند تحول بنیادین تقویت مهارت‌های زندگی مورد توجه قرار خواهد گرفت؛ به این شکل که دانش‌آموزان دیگر مجبور نیستند، تکالیف را با رونویسی و بدون هدف در منزل انجام دهند، بلکه از این به بعد تکالیف و یادگیری هدفمند خواهد بود.

یکی از استدلال‌های موافقان مشق ‌شب و متعاقب آن استفاده از کتاب‌های کمک‌ درسی، این است که دانش‌آموزان اوقات فراغتی را که با نوشتن مشق شب تلف می‌شود، صرف کارهای بدتری خواهند کرد. این در حالی است که فعالیت‌های بسیاری می‌توان برای اوقات فراغت دانش‌آموزان طراحی کرد که برای آنان لذت‌بخش و مفید باشد. یکی از مهم‌ترین ملاک‌های سنجش مطلوبیت نظام آموزشی دقیقا همین است که تا چه اندازه فرصت و ظرفیت خلق پرسش‌های تازه و دستیابی به افق تازه مجهولات را به دانش‌آموز و دانشجو می‌دهند.

متأسفانه ما ملاک را اشتباه گرفته‌ایم و برعکس، فکر می‌کنیم دامنه اطلاعات و معلومات دانش‌آموختگان ملاک درست قضاوت درباره مطلوبیت کارکرد نظام آموزشی است. در همین راستا یک عامل هم به نام سنجش صلاحیت ورود داوطلبان به دانشگاه‌ها داریم که سرکوبگر هرگونه خلاقیت و تفکر است.

کشورهای برتر در خصوص آموزش‌های تحصیلی
چند کشور در جهان هستند که در زمینه آموزش ابتدایی رتبه بالایی را کسب کرده‌اند. رتبه‌بندی این کشورها درخصوص آموزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان صورت گرفته که این برتری براساس آزمون های بین المللی مشخص شده است:

 - دانمارک: این کشور جایگاه نخست در کیفیت بالای زندگی و امکان تحصیل و آموزش برای کودکان را دارا می‌باشد.
 - سوئد: از مهم‌ترین ویژگی‌های این کشور رشد فرهنگی و امکانات تحصیلی مدرن است.
 - نروژ: از آن جایی که این کشور امکان زندگی سالم و مدرن را دارا می‌باشد، برای رشد فرهنگی و آموزشی کودکان گزینه مناسبی است.
 - فنلاند: این کشور چهارمین رتبه را به خود اختصاص داده به دلیل امکانات مدرن و کیفیت بالای آموزشی در آن.
 - کانادا: اصلی ترین ویژگی این کشور امکان تحصیل و آموزش آسان است.

در کشورهای عضو سازمان OECD دانش‌آموزان برخوردار در مقایسه با دانش‌آموزان محروم حدود 1/6 ساعت بیشتر برای انجام تکالیف خود صرف می‌‌کنند: دانش‌آموزان برخوردار به‌طور میانگین هفته‌ای5/7 ساعت و دانش‌آموزان محروم هفته‌ای 4/1 ساعت به انجام تکالیف‌شان اختصاص می‌دهند. هرچه میانگین زمانی انجام تکالیف در کشوری بیشتر باشد، تفاوت میان دانش‌آموزان برخوردار و محروم کمتر است. این تفاوت می‌تواند ناشی از آن باشد که دانش‌آموزان برخوردار فضای مناسب و امکانات لازم را برای انجام تکالیف در اختیار دارند و از سوی والدین‌شان نیز انجام به موقع تکالیف مهم تلقی می‌شود.