نگاهي جامع به تجارت الكترونيك (2)

تجارت الكترونيكي .تعاريف و ويژگي ها

تجارت الكترونيك واژه اي است كه امروزه در مقالات و ادبيات بازرگاني و تجارت و رسانه هاي عمومي بسيار به گوش مي رسد.اين پديده نوين هم به علت نوپا بودن و هم به علت كاربردها و زمينه هاي بسيار متنوع فعاليت نزد مراجع گوناگون تعاريف مختلفي دارد.همچنين تجارت الكترونيك پديده اي چند رشته اي است كه از طرفي با پيشرفته ترين مفاهيم فناوري اطلاعات و از سوي ديگر با مباحثي مثل بازاريابي و فروش و مباحث مالي و اقتصادي و حقوقي پيوستگي دارد.از اين رو تعابير گوناگوني از آن پديد آمده است.برخي فكر مي كنند تجارت الكترونيك به معني انجام امور تجاري بدون استفاده از اسناد و مدارك كاغذي است.برخي ديگر تبليغات بر روي اينترنت و حتي خود اينترنت را مترادف با تجارت الكترونيك مي دانند.برخي ديگر تصور مي كنند تجارت الكترونيك يعني سفارش دادن كالا ها و خدمات و خريد آنها به وسيله كامپيوتر.اگر چه همه اين ديدگا ه ها بخشي از مفهوم تجارت الكترونيك را پوشش ميدهند اما كامل نيستند.
تجارت الكترونيكي انقلاب صنعتي سده بيست و يكم ناميده مي شود كه با پيدايش اينترنت در سده بيستم به سرعت رو به سرعت رو به پيشرفت و گسترش نهاده است.در تجارت الكترونيكي اطلاعات و فرآورده ها و خدمات به كمك شبكه هاي كامپيوتري خريد و فروش مي شوند و اين خريد و فروش ميتواند عمده يا خرده شامل كالا هاي فيزيكي مثل كتاب و غير فيزيكي مانند نرم افزار و ارائه سرويس هاي گوناگون به خريداران مانند مشورت هاي پزشكي يا حقوقي و ديگر موارد بازرگاني مانند مناقصه ها و مزايده ها و يا خريد و فروش اطلاعات باشد.به طور كلي مي توان تراكنش هاي مالي و بازرگاني و اطلاعاتي و خدماتي ميان موسسات و خريداران و جوامع مجازي را در قالب تجارت الكترونيكي گنجاند.با توجه به گستره بزرگ تجارت الكترونيكي تعابير و تعاريف پر شماري از آن مطرح شده است كه ذيلا به چند مورد اشاره مي گردد:
- تجارت الكترونيكي عبارت است از يافتن منابع و ارزيابي و مذاكره و سفارش و تحويل و پرداخت و ارائه خدمات پشتيباني كه به صورت الكترونيكي انجام مي پذيرد.
- تجارت الكترونيك مجموعه اي است از ارتباطات و مديريت داده ها و سرويس هاي امنيتي در بزرگراه اطلاعات.
- تجارت الكترونيكي يعني استفاده از كامپيوتر هاي يك يا چند شبكه براي ايجاد و انتقال اطلاعات بازرگاني كه بيشتر با خريد و فروش اطلاعات و خدمات از طريق اينترنت مرتبط هستند. رسالت تجارت الكترونيكيتنها يك ارتباط نيست بلكه پي ريزي و تقويت روابط بازرگاني است.
- تجارت الكترونيكي به كارگيري مجموعه كاملي از نرم افزارها و سخت افزارها و خطوط مخابراتي و استانداردهاي تبادل اطلاعات است كه مجموعا امكان بازرگاني به صورت الكترونيكي در شبكه هاي رايانه اي را فراهم مي آورند.
- از ديدگاه تجاري: ابزاري است كه كسب و كارهاي مختلف و شركاي آنها و مشتريان آنها را قادر مي سازد كه موضوعاتي چون كيفيت خدمات و سرعت تحويل و...را ارتقا و مو ضوعاتي همچون هزينه ها را كاهش دهند.
- از ديدگاه ارتباطات: تحول خدمات و كالا و محصولات اطلاعاتي از طريق خطوط تلفن و شبكه هاي كامپيوتري و ساير وسائل ارتباطي.
- از ديدگاه فناوري اطلاعات : آن دسته از كاربردهاي فن آوري اطلاعات كه به صورت سيستمي براي پشتيباني و پيشرفت دادن جريان كاري و مبادلات تجاري ايجاد شده است.
سازمان ها و موسسات علمي و تحقيقاتي و مراكز تجاري معتبر جها ني و پژوهشگران فعال در زمينه تجارت الكترونيك نيز چندين تعريف از آن ارائه نموده اند كه پاره اي از آن ها در جدول زير مشاهده مي شود.در حقيقت مجموعه متنوع وسيعي از تعاريف و مفاهيم براي تجارت الكترونيك وجود دارد كه موضوعات و كاربردها و مدل هاي گوناگوني را در بر مي گيرد. در برخي از اين موارد كوشيده شده است كه تعاريف عامي ارائه شود و در برخي ديگر تعاريف به نوع فعاليت امكانات ارتباطي و تجهيزات مورد استفاده و محدوده سازماني فعاليت ها و زير ساختار ها وابسته است.
فرد/گروه/سازمان

تعريف ارائه شده براي تجارت الكترونيك

لينچ وليندكوئيست
تجارت الكترونيك به معناي مبادله محصولات و خدمات در مقابل پول با استفاده از توانايي هاي اينترنت است.
كالا كوتا و وينسون
تجارت الكترونيك واژه معادلي است براي خريد و فروش محصولات و خدمات و اطلاعات به وسيله زير ساخت هاي شبكه اي.
ولادمير زواس
تجارت الكترونيك به معني سهيم شدن در اطلاعات و حفظ ارتباطات تجاري و هدايت مبادلات بازرگاني به وسيله شبكه هاي ارتباطي است.

گروه كاري فناوري زير ساختهاي اطلاعاتي و كاربرد آن

تجارت الكترونيك ارتبااطات و مديريت داده ها و خدما ت ايمني را يكپارچه مي سازد تا كاربران تجاري در سازمان هاي گوناگون بتوانند به صورت خودكار اطلاعات را مبادله كند.

اتحاديه اروپا

هر شكلي از مبادله تجاري كه در آن طرفين ذينفع به جاي تبادلات فيزيكي يا تماس مستقيم فيزيكي به صورت الكترونيكي تعامل كنند. با توجه به تعاريف فوق الذكر شايد بتوان تجارت الكترونيك را اين گونه تعريف كرد:
تجارت الكترونيك به معني اطلاع رساني و تبليغات و خريد و فروش كالا ها و خدمات و حفظ و برقراري روابط تجاري از طريق سيستم هاي مخابراتي و ابزارهاي پردازش داده ها است. به عبارت ديگر تجارت الكترونيكي عبارتست از تعامل سيستم هاي ارتباطي و سيستم هاي مديريت اطلاعات و امنيت كه به واسطه آنها امكان مبادله اطلاعات تجاري در رابطه با فروش محصولات و يا خدمات ميسر مي گردد. بنابر اين اجزاي اصلي تجارت الكترونيك عبارتند از:
- سيستم هاي ارتباطي
- سيستم هاي مديريت داده ها
- امنيت
ويژگي اصلي همه اين فعاليت ها تسهيل فرآيند هاي تجاري و حذف فرآيند هاي غير ضروري در انجام امور بازرگاني و كاهش هزينه ها از طريق بهبود و افزايش هماهنگي و كاهش هزينه هاي اداري به ويژه هزينه مكاتبات و كاغذ بازي و بهبود دسترسي به بازار و افزايش تنوع براي مشتريان به معناي عام است.مهم ترين ويژگي تجارت الكترونيك از ديدگاه بازار يابي در واقع برقراري ارتباط سازمان يا فرد با كل مخاطبان و سازگار ساختن محصولات و خدمات با نيازهاي يكايك آنهاست.برآيند اين كار ,رقابت شديد ,تنوع عرضه كنندگان و محصولات و خدمات آنها و در نتيجه كاهش هزينه ها و افزايش رضايتمندي مشتريان خواهد بود.نكته مهمي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه موضوع تجارت الكترونيك, موضوع فناوري و دانش فني نيست.در بحث تجارت الكترونيك بيشتر هدف شناخت الگوهاي جديد تجارت و ارتباطات موجود در محيط الكترونيكي است.همچنين بايد توجه داشت كه تجارت الكترونيك مجموعه اي است ازفناوري هاي مخابراتي , پردازش و ذخيره داده ها در ارتباط با بازارها , سازمان ها , مشتريان , واسطه ها و سيستم هاي پرداخت الكترونيكي.

تاریخچه تجارت الكترونيك

ارتباط بين تجارت و تكنولوژي دير زماني است كه وجود داشته و ادامه دارد. در واقع , يك پيشرفت تكنيكي باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت كشتي بود.در حدود 2000 سال قبل از ميلاد , فينيقيان تكنيك ساخت كشتي را بكار بردند تا از دريا بگذرند و به سرزمين هاي دور دست يابند.با اين پيشرفت , براي اولين بار مرزهاي جغرافيايي براي تجارت باز شد و تجارت با سرزمين هاي ديگر آغاز گرديد.
تجارت الكترونيك در ابتداي پيدايش خود چيزي بيش از يك اطلاع رسا ني ساده تجاري نبود و هر كس مي توانست محصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روي اينترنت تبليغ نمايد.آمار منتشره از 500 شركت نشان مي دهد كه حدود 34 درصد از آنها در سال 1995 و حدود 80 درصد در سال 1996 از اين روش براي تبليغ محصولات خود استفاده كرده اند و جالب اين كه تا پايان سال 2001 بيش از 220 بيليون دلار معاملات مالي توسط صدها سايت تجاري بر روي اينترنت انجام پذيرفته است.اما استفاده از فناوريهاي الكترونيكي در انجام امور بازرگاني نيز پيشينه اي نسبتا طولاني دارد. در حقيقت نياز به تجارت الكترونيكي از تقاضاهاي بخش هاي خصوصي و عمومي براي استفاده از تكنولوژي اطلاعات به منظور كسب رضايت مشتري , و هماهنگي موثر درون سازماني نشات گرفته است.
مي توان گفت اين نوع تجارت , از سال 1965 آغاز شد كه مصرف كنندگان توانستند پول خود را از طريق ماشين هاي خود پردازدريافت كرده و خريدهاي خود را با كارت هاي اعتباري انجام دهند.پيش از توسعه تكنولوژي هاي مبتني براينترنت در سالهاي آغازين دهه 90 ,شركت هاي بزرگ دست به ايجاد شبكه هاي كامپيوتري با ارتباطات مشخص , محدود و استاندارد شده براي مبادله اطلاعات (از جمله اطلاعات تجاري) ميان يكديگر زدند.اين روش مبادله الكترونيكي داده ها ناميده شد.در آن سالها لفظ تجارت الكتروكنيكي , مترادف با مبادله الكتروكنيكي داده ها بود.مهم ترين اين شبكه ها در دهه 1960 جهت انجام همكاري هاي تحقيقاتي ميان واحد هاي نظامي گوناگون در وزارت دفاع آمريكا شكل گرفت.اين شبكه كه آرپانت نام ذاشت (Advanced Research Projects Agency net) مبناي اوليه اينترنت امروزي به شمار مي رود. در واقع مبادله الكترونيك داده ها را مي توان پدر تجارت الكترونيكي امروز به حساب آورد. با گذشت زمان و پديد آمدن ابزارهاي ذخيره و بازاريابي و پردازش داده ها و دسترسي عامه مردم و سازمان ها و همچنين پيشرفت فناوري هاي مخابراتي و شبكه هاي رايانه اي گسترده , فرصتي پديد آمد كه بازيگران صحنه تجارت آن را بسيار سودمند يافتند.مهمترين هدف در تجارت چه از روش هاي بسيار پيشرفته الكترونيكي استفاده كند و چه از روش هاي سنتي , همانا دسترسي به پول و سود بيشتر است.
طبيعتا در اين ميان نقش بانكها و موسسات اقتصادي در نقل و انتقال پول بسيار حياتي است. هنگامي كه در سال 1994 , اينترنت قابليت هاي تجاري خود را علاوه بر جنبه هاي علمي و تحقيقاتي به نمايش گذاشت , موسسات تجاري و بانكها در كشورهاي پيشرفته اولين نهاد هايي بودند كه تلاش جدي خود را براي استفاده هر چه بيشتر از اين جريان به كار انداختند.محصول تلاش آنها نيز همان بانكداري الكترونيكي امروزي است. سپس به سرعت مشخص شد كه اينترنت بستر بسيار مناسبي براي انواع فعاليت هاي بانكداري و اقتصادي به شمار مي رود. در بررسي تاريخچه تجارت الكترونيك در مي يابيم كه بورس هاي اوراق بهادر نيز موسسات ديگري بودند كه به سرعت فعاليت خود را با روند پيشرفت اينترنت هماهنگ كردند و موفق شدند كه در عرض مدت كوتاهي , با توجه به برتري هاي اينترنت در مقايسه با روش هاي قديمي , به دليل سرعت و دقت بالا , به موفقيت هاي بي نظيري دست يابند. ايجاد و توسعه اينترنت و وب , باعث خلق فرصت هاي زيادي براي توسعه و پيشرفت زير ساخت ها و كاربردهاي تجارت الكترونيك گرديد.
طي بيست سال گذشته يكي از روند هاي عمده در گسترش تجارت الكترونيك , كاهش چشمگير قيمت سخت افزارهاي رايانه اي و مهمتر از آن ايجاد استانداردهاي جهاني براي توسعه سخت افزار ها بوده است.چنين فرآيندي را استاندارد سازي يكپارچه سيستم هاي باز مي نامند. در مورد نرم افزارها نيز چنين روندي وجود داشته است اما استانداردهاي نرم افزاري هنوز به اندازه استانداردهاي سخت افزاري يكپارچه و سازگار نيستند.روند بعدي پس از يكپارچه سازي و استاندارد كردن , پديد آمدن امكانات شبكه اي و توانايي ارتباط ميان سيستم هاي گوناگون رايانه اي بوده است.

چارچوب نظري تجارت الكترونيك

چارچوب تجارت الكترونيك از سه سطح عالي تشكيل شده است:
-زير ساختار: نرم افزار‘سخت افزار ‘پايگاههاي داده اي و ارتباطاتي را شامل مي شود كه براي انجام وظيفه در قالب صفحات وب بر روي اينترنت يا پشتيباني از مبادله الكترونيكي داده ها و ساير اشكال پيام گذاري و پيام گيري بر روي اينترنت يا ساير شبكه ها بكار مي روند.
-خدمات: پيام گذاري و پيام گيري و دامنه گسترده اي از خدمات كه توانايي پيدا كردن و ارائه اطلاعات(در صورت نياز در قالب تجاري آن) را فراهم مي آورند و شامل جستجو براي شركاي تجاري بالقوه و همچنين مذاكره و توافق در مورد مبادلات تجاري هستند.
-محصولات و ساختارهاي تجارت الكترونيك: پيش بيني و تدارك مستقيم كالاها و خدمات تجاري وابسته به اطلاعات براي مشتريان و شركاي تجاري‘ همكاري و سهيم شدن در اطلاعات داخل و خارج سازمان و سازماندهي محيط بازاري الكترونيكي و زنجيره تهيه و پشتيباني.
در اين چارچوب تجارت الكترونيك و نتايج حاصل از آن سه زمينه را پوشش مي دهند:
- امور بازرگاني با گرايش به مصرف كننده نهايي.
- تجارت ميان شركتها يا فعاليت هاي بازرگاني عمده.
- امور تجاري درون سازمان ها.
مهم ترين و بازارگراترين كاربرد هاي عملي تجارت الكترونيك پخش مصرف كننده گراي آن است. اين كاربرد ها شامل خريد از راه دور‘ عمليات بانكي‘ دلالي سهام و تبليغات مستقيم مي شوند. به هر حال همان طور كه انتظار مي رفت پتانسيل عظيم اين بخش بيشتر انگيزه هاي مرتبط با تجارت الكترونيك را به خود جلب مي كند. در بخش امور تجاري و فعاليت هاي ميان تهيه كنندگان مواد اوليه و مصرف كنندگان ‘ ارتباطاتي كه به وسيله EDI برقرار مي شوند‘ بهترين گروه كاربردهاي تجارت الكترونيك هستند.
همكاري و سهيم شدن در اطلاعات بوسيله اينترنت ها و اكسترانت ها ‘ سريع ترين رشد را در اين سطح از تجارت الكترونيك داراست. شبكه هاي اينترنت از گشايش پايگاههاي داده اي و انبارهاي داده اي در داخل شركت ‘ نشر و گسترش اطلاعات در قالب صفحه هاي وب و همكاري گروه گرايانه و مستقل از موقعت جغرافيايي‘ در محدوده مرزهاي اطلاعاتي شركت را پشتيباني مي كنند. در قلب چارچوب تجارت الكترونيك‘ محيط هاي بازاري الكترونيكي و سلسله مراتب الكترونيكي وجود دارند كه ارتباطات بازرگاني و مبادلات ميان شركت ها را تسهيل مي كنند. محيط هاي بازاري الكترونيكي به منظور تسهيل مبادلات از طريق شبكه هاي ارتباطي ميان خريداران و تهيه كنندگان متعدد پديد آمده اند.
سلسله مراتب الكترونيك ‘ ارتباطات طولاني مدت تهيه كنندگان – مصرف كنندگان بين شركت ها هستند كه بوسيله شبكه هاي ارتباطي حفظ شده و بيشتر بوسيله مديران هماهنگ مي شوند تا بوسيله نيروهاي بازار‘ شكل گيري سلسله مراتب الكترونيكي ميان سازمانها بواسطه باب شدن زنجيره هاي ارزشي يكپارچه و پيشرفت توليد به موقع بوده و با نيروي سفارش هاي مشتريان ‘ پشتباني مي شود. زنجيره هاي ارزشي شركاي تجاري تا حد قابل توجهي بوسيله كاربرد سيستم هاي اطلاعاتي و شبكه هاي مخابراتي يكپارچه شده اند. آينده نگري در تعيين سطوح موجودي انبارها از طريق مديريت زنجيره ارزشي‘ در به حداقل رساندن موجودي انبارها و كاهش سرمايه در گردش كمك مي كند.
اين شكل از عمليات ‘ محدوديت هاي شديدي را بر هماهنگي درون و ميان سازماني تحميل مي كند و انتظار بر اين است كه اينترنت ها‘ اكسترانتها و در كل اينترنت نقش مهمي در آن بازي كنند. از طريق ايجاد ارتباط ايمن ميان شبكه هاي فرعي و شبكه هاي شركاي تجاري در يك اكسترانت‘ كه تكيه بر توانايي ارتباطات اينترنتي و نرم افزار هاي آن دارند‘ سازمان و شركاي تجاري سهيم‘ مي توانند گسترش و توسعه محصول‘ توليد و توزيع يا تحويل را هماهنگ سازند. از سوي ديگر اين نوع عمليات و سهيم شدن در اطلاعات منجر به رقابت بسيار شديد در بازار مي شود. سازمان ها در اين بازار ديگر نمي توانند با روش هاي سنتي مديريت موفق باشند. نتيجه پيدايش سازمان هاي مسطح‘ ساختار سازماني مجازي‘ كار از راه دور‘ تيمهاي كاري گسترده در تمام نقاط دنيا‘ و استفاده از منابع خارج سازمان براي تامين تقاضا ها خواهد بود.
اين سيستم فشرده و مبتني بر دوربين كه مافيريا نام دارد از يك حسگر CMOSبراي بررسي الگوي رگ‌هاي انگشت استفاده مي‌كند؛ داده‌هاي اين الگو فشرده شده و ذخيره شدن اطلاعات در دستگاه‌هايي مانند لپ‌تاپ‌ها يا تلفن‌هاي همراه را امكان‌پذير مي‌كنند.
طبق اعلام سوني، فن‌آوري تاييد هويت مبتني بر رگ به صحت بالاتري دست يافته و نسبت به تكنيك‌هاي تاييد هويت بيومتريك ديگر مانند اثر انگشت يا اسكن شبكيه چشم سريع‌تر خوانده مي‌شود. با توجه به اين كه شكل رگ‌ها از شخصي به شخص ديگر و از انگشتي به انگشت ديگر متفاوت است اين سيستم امنيت بالايي را براي دستگاه فراهم مي‌كند.
طبق ادعاي سوني، نرخ رد اشتباه براي اين سيستم كمتر از 0.1 درصد بوده و زمان پردازش براي شناسايي با استفاده از سي پي يوي يك رايانه شخصي حدود 0.015 ثانيه و با استفاده از سي پي يوي يك تلفن همراه 0.25 ثانيه زمان مي‌برد.
سال گذشته نيز فوجيتسو موس كف دست خواني را معرفي كرد كه به جاي نوك انگشتان رگ‌هاي آن را اسكن مي‌كند كه طبق ادعاي اين شركت، روش سريع‌تر و موثرتري است.
منبع: خبرگزاری فارس
/س