الگوی غذایی در نخستین روزهای زندگی
گفت‌وگو با دكتر محمد نصيري*
دوران شيرخواري، مهم‌ترين و سريع‌ترين مرحله رشد پس از تولد نوزاد محسوب شده و پيروي از الگوي غذاي متناسب با نيازهاي بدن به منظور رشد و تكامل طبيعي جسماني حائز اهميت است. شير مادر به دليل داشتن مواد معدني و ريزمغذي‌هاي ضروري براي حفظ سلامت و حيات بدن، بهترين منبع غذايي پس از تولد به شمار آمده و تغذيه نوزاد از شير مادر تا شش ماهگي فراهم‌كننده تمام مواد مغذي مورد نياز او خواهد بود. به مناسبت روز جهاني شير مادر با دكتر محمد نصيري، فوق تخصص نوزادان و اطفال در خصوص اهميت تغذيه با شير مادر و بهبود عادات غذايي در دوران كودكي به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
اهميت تغذيه با شير مادر از نخستين لحظه پس از تولد در چيست؟
از همان نخستين لحظه‌ها پس از تولد نوزاد، تغذيه او از طريق شير مادر باعث ايجاد پيوند قوي عاطفي بين مادر و فرزند مي‌شود به‌گونه‌اي كه سبب انتقال پيام‌هايي به هيپوتالاموس و هيپوفيز قوامي مغز مادر و بهبود عملكرد غدد شيرده و افزايش شير مادر مي‌شود. نوزاداني كه از آغاز نخستين لحظات زندگي از شير مادر تغذيه مي‌كنند، از رژيم غذايي سالم‌تري در مقايسه با ساير نوزادان بهره گرفته و تداوم شيردهي در مادران آنها بيشتر است. تجربه نشان داده است، نوزاداني كه به محض به دنيا آمدن از شير مادر تغذيه مي‌كنند، شاداب و سرزنده‌تر بوده و آرامش بيشتري دارند.
كيفيت و كميت شير مادر تحت‌تأثير چه عواملي است؟
بطور كلي عوامل محيطي يا ژنتيكي نقشي در كاهش يا افزايش كيفيت شير مادران نداشته و ارزش غذايي شير مادر در شرايط مختلف يكسان است اما ميزان شير و تداوم شيردهي، تحت‌تأثير فاكتورهايي مانند شيوه تغذيه مادر در دوران شيردهي، سلامت جسمي و روحي او و محيط زندگي قرار دارد.
براي نمونه، پيروي از رژيم‌هاي روزانه حاوي لبنيات مانند شير، ماست و ميوه و سبزيجات مانند اسفناج، كلم، هويج، هندوانه و ... مصرف مكمل‌هاي غذايي شامل موادمعدني و ويتامين‌هاي ضروري در حفظ سلامت بدن مانند كلسيم و ... نقش مهمي در افزايش ميزان شير و تداوم شيردهي دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد، مصرف موادغذايي حاوي كافئين يا استعمال دخانيات در دوران شيردهي سبب بي‌قراري نوزاد يا شيرخوار مي‌شود.
فعاليت‌هاي فيزيكي و جسماني روزانه و انجام حركات ورزشي مناسب از ديگر فاكتورهاي مؤثر در افزايش ميزان شير مادر است. عوامل ديگر مانند، برقراري پيوند عاطفي مناسب ميان نوزاد و مادر و هم‌اتاق بودن آنها، ترخيص نوزاد و مادر بطور همزمان از زايشگاه، همكاري و حمايت ديگر اعضاي خانواده بويژه پدر و جلوگيري از ايجاد محيط پر از استرس و تنش براي مادر، از عوامل محيطي است كه سبب رضايت نوزاد و مادر در دوران شيردهي مي‌شود.
عوامل محيطي مانند فشار كار در مادران شاغل يا استرس‌هاي محيط در تغيير بو و مزه شير مؤثر هستند؟
تحقيقاتي مبني بر تغيير رنگ و مزه يا بوي شير (براي نمونه شور يا ترش شدن) ناشي از استرس‌هاي محيطي يا اشتغال مادران به اثبات نرسيده است. وضعيت روحي مادر ممكن است در ميزان يا رنگ شير تأثير بگذارد، اما عاملي كه سبب كاهش تداوم شيردهي در مادران شاغل مي‌شود، شيردهي نامنظم يا برقرار نشدن پيوند عاطفي مناسب ميان نوزاد و مادر است. ملاقات‌هاي مكرر شيرخوار و مادر بويژه در ماه‌هاي اول تولد و شيردهي در ساعات منظم و با فواصل زماني مشخص از عواملي است كه باعث شيردهي مناسب مي‌شود. در صورتي كه امكان برقراري ملاقات‌هاي زودهنگام بين شيرخوار و مادر نباشد، بهتر است شير مادر با استفاده از شيشه در فواصل زماني مشخص به نوزاد داده شود.
بايد توجه داشت رژيم غذايي مادر در تغييررنگ و مزه و بوي شير مؤثر است. براي نمونه مصرف موادغذايي بودار مانند سير و پياز و موادغذايي نفاخ ممكن است باعث تغيير مزه شير مادر شده و نوزاد از خوردن شير امتناع كند. مصرف برخي داروها يا آمپول‌ها مانند ب‌كمپلكس نيز در تغيير مزه شير و اجتناب شيرخوار از مصرف شير مؤثر است. برخي عوامل ديگر مانند ميزان سطح هورمون‌هاي بدن مادر و درجه حرارت محيط در تغيير مزه و بو نقش دارند. بهترين دماي محيط 24 تا 27 درجه بوده و رطوبت محل شيردهي بايد مناسب و متعادل باشد.
مدت زمان نگهداري شير مادر در محيط به چه اندازه است؟
شير مادر را مي‌توان به مدت شش تا هشت ساعت دور از نور آفتاب و نورهاي ديگر در فضاي آزاد نگهداري كرد. حداكثر زماني كه بايد شير در دماي يخچال نگهداري شود، 48 ساعت بوده اما بايد توجه داشت از زمان دوشيدن شير، بيشتر از 30 دقيقه نگذشته باشد. در جايخي و فريزرهاي خانگي، شير مادر را مي‌توان به مدت دو هفته نگهداري كرد و در يخچال‌هاي صنعتي با دماي 32- درجه سانتيگراد، شير مادر به مدت شش ماه، مهلت مصرف دارد. گفتني است شيوه گرم كردن شيرهاي يخ‌زده در كيفيت آن مؤثر است.
تحقيقات نشان داده است، تغذيه نوزاد از شير مادر باعث بهبود عادات غذايي او در آينده مي‌شود، نظر شما در اين باره چيست؟
شير مادر به دليل داشتن اكثر مواد غذايي ضروري در حفظ سلامت بدن، بهترين و مناسب‌ترين الگوي غذايي براي نوزاد محسوب مي‌شود. از طرف ديگر در فرايند تغذيه نوزاد از طريق شير مادر، اصول بهره‌مندي از رژيم غذايي و هرم تغذيه‌اي مناسب رعايت شده است. در هر بار شيردهي، در نخستين لحظاتي كه نوزاد شروع به تغذيه از شير مادر مي‌كند، ميزان چربي موجود در آن حداقل است و شير، ظاهري رقيق و آبكي دارد. اين ميزان در پايان شيردهي به حداكثر رسيده و اين مسئله سبب بهبود عملكرد متابوليسمي بدن و پيشگيري از پرخوري نوزاد و سيرشدن بموقع او مي‌شود. طي شدن سير طبيعي و صحيح تغذيه نوزاد از طريق شيرمادر، باعث شكل گرفتن شيوه صحيح عادات غذايي در آينده مي‌شود. از طرف ديگر، نوزاداني كه از طريق شير مادر تغذيه مي‌شوند، پس از سيرشدن، در مقايسه با ساير شيرخواران، راضي‌تر بوده و به‌راحتي مي‌خوابند. اين شيوه زندگي در دو سال اول زندگي فرد، سبب برقراري شيوه صحيح زندگي و بهره‌مندي از عادات غذايي مناسب مي‌شود. همچنين بي‌بو بودن و نداشتن مزه از ديگر مزاياي شير مادر بوده كه الگوي غذايي نوزاد را در دوران شيرخوارگي و كودكي بهبود مي‌دهد. براي نمونه ثابت شده است، مواد غذايي حاوي قند باعث خواب‌آلودگي بيشتر نوزاد و برهم خوردن الگوي صحيح غذايي او مي‌شود.
كدام يك از ريزمغذي‌هاي ضروري در حفظ سلامت بدن از طريق شير مادر تأمين نمي‌شوند؟
فلورايد و ويتامين دي، تنها موادغذايي هستند كه مقادير آنها در شير مادر كم بوده و اين كمبود از طريق تجويز قطره‌هاي خوراكي قابل جبران است. همچنين ميزان ويتامين «كا» موجود در شير مادر كافي نيست كه در بدو تولد با تزريق آمپول حاوي اين ويتامين، اين كمبود نيز برطرف مي‌شود.
اهميت و تعداد دفعات شيردهي از لحظه تولد تا دوسالگي به يك ميزان است؟
از لحظه تولد تا دوسالگي، زمان‌هايي وجود دارد كه به زمان جهش رشد معروف است. در اين دوران كه معمولاً در سه، شش و 12هفتگي است، نوزاد به ميزان شير بيشتري نياز دارد. دريافت شير كافي در اين زمان‌ها، باعث رشد بهتر نوزاد يا شيرخوار مي‌شود. در مواقعي كه سرعت رشد زياد است، نوزاد ميزان شير بيشتري را طلب مي‌كند و دريافت مقادير كافي و بموقع شير مادر بي‌قراري و گريه‌هاي مكرر او را كاهش مي‌دهد.
در چه مواردي تغذيه نوزاد از طريق شير مادر توصيه نمي‌شود؟
مصرف داروهاي درمان‌كننده مشكلات «تيروئيدي» يا داروهاي ويژه بيماران سرطاني، قرارگرفتن مادر در معرض مواد تشعشع‌زا و مصرف مواد مخدر، مواد غذايي يا داروهاي حاوي جيوه از موارد منع شيردهي محسوب مي‌شوند. از طرف ديگر، مصرف برخي مواد غذايي مانند توت، گوجه‌فرنگي، پياز، شكلات و ادويه‌جات، ممكن است سبب ايجاد مشكل در معده نوزاد و شل شدن مدفوع او شود.
* فوق‌تخصص نوزادان و اطفال
منبع:www.iran-newspaper.com
/خ
دوران شيرخواري، مهم‌ترين و سريع‌ترين مرحله رشد پس از تولد نوزاد محسوب شده و پيروي از الگوي غذاي متناسب با نيازهاي بدن به منظور رشد و تكامل طبيعي جسماني حائز اهميت است. شير مادر به دليل داشتن مواد معدني و ريزمغذي‌هاي ضروري براي حفظ سلامت و حيات بدن، بهترين منبع غذايي پس از تولد به شمار آمده و تغذيه نوزاد از شير مادر تا شش ماهگي فراهم‌كننده تمام مواد مغذي مورد نياز او خواهد بود. به مناسبت روز جهاني شير مادر با دكتر محمد نصيري، فوق تخصص نوزادان و اطفال در خصوص اهميت تغذيه با شير مادر و بهبود عادات غذايي در دوران كودكي به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
اهميت تغذيه با شير مادر از نخستين لحظه پس از تولد در چيست؟
از همان نخستين لحظه‌ها پس از تولد نوزاد، تغذيه او از طريق شير مادر باعث ايجاد پيوند قوي عاطفي بين مادر و فرزند مي‌شود به‌گونه‌اي كه سبب انتقال پيام‌هايي به هيپوتالاموس و هيپوفيز قوامي مغز مادر و بهبود عملكرد غدد شيرده و افزايش شير مادر مي‌شود. نوزاداني كه از آغاز نخستين لحظات زندگي از شير مادر تغذيه مي‌كنند، از رژيم غذايي سالم‌تري در مقايسه با ساير نوزادان بهره گرفته و تداوم شيردهي در مادران آنها بيشتر است. تجربه نشان داده است، نوزاداني كه به محض به دنيا آمدن از شير مادر تغذيه مي‌كنند، شاداب و سرزنده‌تر بوده و آرامش بيشتري دارند.
كيفيت و كميت شير مادر تحت‌تأثير چه عواملي است؟
بطور كلي عوامل محيطي يا ژنتيكي نقشي در كاهش يا افزايش كيفيت شير مادران نداشته و ارزش غذايي شير مادر در شرايط مختلف يكسان است اما ميزان شير و تداوم شيردهي، تحت‌تأثير فاكتورهايي مانند شيوه تغذيه مادر در دوران شيردهي، سلامت جسمي و روحي او و محيط زندگي قرار دارد.
براي نمونه، پيروي از رژيم‌هاي روزانه حاوي لبنيات مانند شير، ماست و ميوه و سبزيجات مانند اسفناج، كلم، هويج، هندوانه و ... مصرف مكمل‌هاي غذايي شامل موادمعدني و ويتامين‌هاي ضروري در حفظ سلامت بدن مانند كلسيم و ... نقش مهمي در افزايش ميزان شير و تداوم شيردهي دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد، مصرف موادغذايي حاوي كافئين يا استعمال دخانيات در دوران شيردهي سبب بي‌قراري نوزاد يا شيرخوار مي‌شود.
فعاليت‌هاي فيزيكي و جسماني روزانه و انجام حركات ورزشي مناسب از ديگر فاكتورهاي مؤثر در افزايش ميزان شير مادر است. عوامل ديگر مانند، برقراري پيوند عاطفي مناسب ميان نوزاد و مادر و هم‌اتاق بودن آنها، ترخيص نوزاد و مادر بطور همزمان از زايشگاه، همكاري و حمايت ديگر اعضاي خانواده بويژه پدر و جلوگيري از ايجاد محيط پر از استرس و تنش براي مادر، از عوامل محيطي است كه سبب رضايت نوزاد و مادر در دوران شيردهي مي‌شود.
عوامل محيطي مانند فشار كار در مادران شاغل يا استرس‌هاي محيط در تغيير بو و مزه شير مؤثر هستند؟
تحقيقاتي مبني بر تغيير رنگ و مزه يا بوي شير (براي نمونه شور يا ترش شدن) ناشي از استرس‌هاي محيطي يا اشتغال مادران به اثبات نرسيده است. وضعيت روحي مادر ممكن است در ميزان يا رنگ شير تأثير بگذارد، اما عاملي كه سبب كاهش تداوم شيردهي در مادران شاغل مي‌شود، شيردهي نامنظم يا برقرار نشدن پيوند عاطفي مناسب ميان نوزاد و مادر است. ملاقات‌هاي مكرر شيرخوار و مادر بويژه در ماه‌هاي اول تولد و شيردهي در ساعات منظم و با فواصل زماني مشخص از عواملي است كه باعث شيردهي مناسب مي‌شود. در صورتي كه امكان برقراري ملاقات‌هاي زودهنگام بين شيرخوار و مادر نباشد، بهتر است شير مادر با استفاده از شيشه در فواصل زماني مشخص به نوزاد داده شود.
بايد توجه داشت رژيم غذايي مادر در تغييررنگ و مزه و بوي شير مؤثر است. براي نمونه مصرف موادغذايي بودار مانند سير و پياز و موادغذايي نفاخ ممكن است باعث تغيير مزه شير مادر شده و نوزاد از خوردن شير امتناع كند. مصرف برخي داروها يا آمپول‌ها مانند ب‌كمپلكس نيز در تغيير مزه شير و اجتناب شيرخوار از مصرف شير مؤثر است. برخي عوامل ديگر مانند ميزان سطح هورمون‌هاي بدن مادر و درجه حرارت محيط در تغيير مزه و بو نقش دارند. بهترين دماي محيط 24 تا 27 درجه بوده و رطوبت محل شيردهي بايد مناسب و متعادل باشد.
مدت زمان نگهداري شير مادر در محيط به چه اندازه است؟
شير مادر را مي‌توان به مدت شش تا هشت ساعت دور از نور آفتاب و نورهاي ديگر در فضاي آزاد نگهداري كرد. حداكثر زماني كه بايد شير در دماي يخچال نگهداري شود، 48 ساعت بوده اما بايد توجه داشت از زمان دوشيدن شير، بيشتر از 30 دقيقه نگذشته باشد. در جايخي و فريزرهاي خانگي، شير مادر را مي‌توان به مدت دو هفته نگهداري كرد و در يخچال‌هاي صنعتي با دماي 32- درجه سانتيگراد، شير مادر به مدت شش ماه، مهلت مصرف دارد. گفتني است شيوه گرم كردن شيرهاي يخ‌زده در كيفيت آن مؤثر است.
تحقيقات نشان داده است، تغذيه نوزاد از شير مادر باعث بهبود عادات غذايي او در آينده مي‌شود، نظر شما در اين باره چيست؟
شير مادر به دليل داشتن اكثر مواد غذايي ضروري در حفظ سلامت بدن، بهترين و مناسب‌ترين الگوي غذايي براي نوزاد محسوب مي‌شود. از طرف ديگر در فرايند تغذيه نوزاد از طريق شير مادر، اصول بهره‌مندي از رژيم غذايي و هرم تغذيه‌اي مناسب رعايت شده است. در هر بار شيردهي، در نخستين لحظاتي كه نوزاد شروع به تغذيه از شير مادر مي‌كند، ميزان چربي موجود در آن حداقل است و شير، ظاهري رقيق و آبكي دارد. اين ميزان در پايان شيردهي به حداكثر رسيده و اين مسئله سبب بهبود عملكرد متابوليسمي بدن و پيشگيري از پرخوري نوزاد و سيرشدن بموقع او مي‌شود. طي شدن سير طبيعي و صحيح تغذيه نوزاد از طريق شيرمادر، باعث شكل گرفتن شيوه صحيح عادات غذايي در آينده مي‌شود. از طرف ديگر، نوزاداني كه از طريق شير مادر تغذيه مي‌شوند، پس از سيرشدن، در مقايسه با ساير شيرخواران، راضي‌تر بوده و به‌راحتي مي‌خوابند. اين شيوه زندگي در دو سال اول زندگي فرد، سبب برقراري شيوه صحيح زندگي و بهره‌مندي از عادات غذايي مناسب مي‌شود. همچنين بي‌بو بودن و نداشتن مزه از ديگر مزاياي شير مادر بوده كه الگوي غذايي نوزاد را در دوران شيرخوارگي و كودكي بهبود مي‌دهد. براي نمونه ثابت شده است، مواد غذايي حاوي قند باعث خواب‌آلودگي بيشتر نوزاد و برهم خوردن الگوي صحيح غذايي او مي‌شود.
كدام يك از ريزمغذي‌هاي ضروري در حفظ سلامت بدن از طريق شير مادر تأمين نمي‌شوند؟
فلورايد و ويتامين دي، تنها موادغذايي هستند كه مقادير آنها در شير مادر كم بوده و اين كمبود از طريق تجويز قطره‌هاي خوراكي قابل جبران است. همچنين ميزان ويتامين «كا» موجود در شير مادر كافي نيست كه در بدو تولد با تزريق آمپول حاوي اين ويتامين، اين كمبود نيز برطرف مي‌شود.
اهميت و تعداد دفعات شيردهي از لحظه تولد تا دوسالگي به يك ميزان است؟
از لحظه تولد تا دوسالگي، زمان‌هايي وجود دارد كه به زمان جهش رشد معروف است. در اين دوران كه معمولاً در سه، شش و 12هفتگي است، نوزاد به ميزان شير بيشتري نياز دارد. دريافت شير كافي در اين زمان‌ها، باعث رشد بهتر نوزاد يا شيرخوار مي‌شود. در مواقعي كه سرعت رشد زياد است، نوزاد ميزان شير بيشتري را طلب مي‌كند و دريافت مقادير كافي و بموقع شير مادر بي‌قراري و گريه‌هاي مكرر او را كاهش مي‌دهد.
در چه مواردي تغذيه نوزاد از طريق شير مادر توصيه نمي‌شود؟
مصرف داروهاي درمان‌كننده مشكلات «تيروئيدي» يا داروهاي ويژه بيماران سرطاني، قرارگرفتن مادر در معرض مواد تشعشع‌زا و مصرف مواد مخدر، مواد غذايي يا داروهاي حاوي جيوه از موارد منع شيردهي محسوب مي‌شوند. از طرف ديگر، مصرف برخي مواد غذايي مانند توت، گوجه‌فرنگي، پياز، شكلات و ادويه‌جات، ممكن است سبب ايجاد مشكل در معده نوزاد و شل شدن مدفوع او شود.
* فوق‌تخصص نوزادان و اطفال
منبع:www.iran-newspaper.com
/خ
