روش های حفظ قرآن

حفظ قرآن كريم نياز به آموزش داشته و حتماً بايد تحت نظر استاد شايسته و محبوب انجام گيرد تا از كيفيت بالاترى برخوردار باشد. دراينجا جهت آشنايى شما به صورت اختصار توضيحاتى در روشهاى مختلف داده مى شود :

1- روش حفظ كه شامل حفظ براى خردسالان :
 

الف - قبل از تولد:
 

پدران و مادران محترمى كه علاقمند هستند فرزندشان حافظ قرآن شود بايد از اين مرحله آموزش حفظ را براى فرزندانشان شروع نمايند . والدين بايد قبل از تولد فرزندشان خود را قرآن انس گرفته و به حفظ آن بپردازند و اگر برايشان مقدور نبود هر روز مقدارى از قرآن را بخوانند زيرا كودك به علايق وعادات پدر و مادرش اهميت داده و اگر آنان مأنوس با قرآن باشند زمينه پذيرش اين امر در كودك ايجاد مى شود

ب - دوران حمل، تولد تا سه سالگى :
 

در اين دوران كودك حتى در جنين به صداهاى اطراف خود حساس بوده و توجه دارد، لذا مادر در دوران حمل اهتمام بيشترى به خواندن قرآن نمايد و از همان دوران جنينى تا3 سالگى هر روز نوار قرآن ( ترتيل يا تحقيق ) براى او پخش شود كه تجربه نشان داده اين امر تأثير فراوانى در علاقه مندى، تمايل، توجه او به حفظ قرآن خواهد داشت.

ج- سه تا شش سالگى:
 

دورانى است كه قدرت تكلم در كودك كامل مى شود اما هنوز بقدر كامل با حروف الفبا بخصوص خواندن قرآن آشنايى ندارد، لذا پدر و مادر مى توانند علاوه بر ادامه برنامه قبل، هر روز به آموزش و حفظ سوره هاى كوچك قرآن و ايات منتخب به گونه ى موضوعى به كودك خود نمايند .

د - شش سالگى به بعد:
 

در اين سن نوجوان بايد روخوانى قرآن را فراگيرد و سپس مى تواند تحت نظر استاد يا والدين خود حفظ قرآن را بطور كلاسيك شروع نمايد .

2- روش حفظ بزرگسالان
 

روش حفظ براى بزرگسالان : زمانى كه شخص روخوانى قرآن را مى آموزد و تسلط بر آن دارد و همچنين كودكانى كه روخوانى قرآن را آموخته اند نيز مى توانند از اين روش استفاده نمايند، بزرگسالان نيز مى بايست حتماً روخوانى قرآن را فراگيرند، آنگاه به حفظ بپردازند . بديهى است دانستن تجويد قرآن در حفظ كمك زيادى نموده و حافظ قرآن بايد تجويد را حداقل در حد مقدماتى فراگيرد . براى حفظ بايد برنامه ريزى نمود و هر روز در ساعت يا ساعات مشخصى به آن پرداخت ومقدار خاصى مثلاً نيم صفحه براى هر روز با برنامه و نظم حفظ نمود وتوجه داشته باشيد در امر حفظ فقط از يك نوع خط قرآن استفاده نمائيد كه در اين زمينه قرآن هاى به خط عثمان طه سفارش مى شود .
پس از برنامه ريزى مى توانيد حفظ قرآن را از ابداء يعنى جزء يك شروع نمائيد
( البته براى كودكان و خردسالان جزء30 توصيه مى شود) مقدار معينى كه براى حفظ روزانه در نظر گرفته ايد را از ابتداء 2 يا 3 بار توسط نوار ترتيل گوش كرده اين عمل باعث رفع غلطهايى احتمالى و تقويت تجويد و صوت و لحن شده همچنين سياه اى از آيات را در ذهن ثبت نموده و مغز آماده جذب محفوظات جديد مى شود .
پس از آن آيه به آيه مقدار مشخص روزانه را حفظ كنيد يعنى پس از آنكه هر آيه را به طور كامل حفظ شديد سراغ آيه بعد برويد و پس از حفظ هر آيه آن را با آيه قبل تكرار كنيد تا تسلسل آيات در ذهن شما بماند.
براى حفظ هر آيه آن را 3 يا 5 بار از روى قرآن بخوانيد سپس قرآن را بسته و سعى كنيد همان آيه را 3 يا 5 بار از حفظ بخوانيد تا كاملاً بر آن مسلط شويد آنگاه كه از حفظ صحيح و كامل آيه مطمئن شديد سراغ آيه بعد برويد و آن را همينطور حفظ نمائيد .
براى حفظ شماره آيه كافى است موقع حفظ هر آيه توجه داشته باشيد شماره آن چيست سپس در پايان حفظ روزانه چند بار از خود شماره آيات را بپرسيد و سعى كنيد آيه مورد نظر را بخوانيد يا آيه را بخوانيد و سعى كنيد شماره آن را بخاطر آوريد و اگر شخصى از شما شماره آيه و همچنين از محفوظاتتان بپرسيد تأثير بيشترى خواهد داشت.
پس از آنكه مقدار معين روزانه را كاملاً حفظ نموديد2 يا 3 بار آن مقدار را از حفظ بخوانيد اگر در هنگام يادآورى آيات يا شماره آنها به اشكال بخورديد ابتدا به حافظه خود رجوع نموديد و كمى فكر كنيد و اگر برايتان يادآورى نشد براى رفع اشكال به قرآن مراجعه كنيد .

نكات مهم در حفظ
 

1- حفظ آيات قرآن با تكرار زياد تثبيت و محكم مى شود لذا سعى كنيد هر روز مقدارى را كه در 7 روز گذشته حفظ نموده ايد مثلا اگر 7 جزء حفظ داريد هر روز يك جزء، 14 جزء، هر روز 5/1 جزء و ...
2- اگر روزى احساس نموديد تمايل بيشترى به حفظ كردن داريد بيشتر حفظ كنيد و سعى نمائيد حفظ را در ساعاتى كه با نشاط هستيد انجام دهيد .
3- در مورد حفظ كودكان به آنها فشار نياوريد و بيش از توانشان از آنان انتظار نداشته باشيد بلكه با جوايز و هدايا آنها را به اين امر تشويق نمائيد .
4- شركت در جلسات قرآن، محافل و مسابقات تأثير فراوانى بر روى حفظ شما دارد لذا از شركت در جلسات حفظ و محافل قرآنى غفلت نورزيد .
5- روحيات و توانايى هاى افراد متفاوت است لذا در مقدار مشخص حفظ روزانه و تعداد تكرارها هر كس بايد توان و استعداد خود را بسنجد و با در نظر گرفتن آن به حفظ اقدام نمايد .

برنامه هاى جامعه براى حافظان، پس ازاتمام دوره تخصصى حفظ
 

از آنجا كه حافظان قرآن كريم از كودكان و نوجوانان بسيار مستعد، هوشمند و با توان يادگيرى بالا هستند، در صورتى كه پس از پايان دوره تخصصى حفظ، به حال خود رها شوند، خطر بى برنامه گى و عدم نظارت و هدايت مناسب و عدم بهره گيرى بهينه از اين خصوصيات برجسته، آنان را تهديد مى كند و احتمال خدشه دريافته هاى ارزشمندشان وجود دارد
. بنابراين « جامعه » خود را در اين زمينه متعهد دانسته و با برنامه هاى اصولى كه داشته است، دو راه پيش بينى نموده است .
1- ورود به حوزه علميه : بر اساس موافقت و همكارى صميمانه مسؤولين محترم حوزه علميه، حافظان پس از اخذ گواهى نامه پايان دوره تخصصى حفظ كل قرآن كريم از « جامعه » مى توانند در صورتى تمايل و بدون آزمون ورودى در حوزه اشتغال به تحصيل يافته و به فراگيرى دروس حوزوى بپردازند و به دليل شرايط خاص اين عزيزان و ضرورت مرور مستمر قرآن كريم و همچنين تسريع در فراگيرى علم دينى، جامعه القرآن الكريم مدرسه علميه اى، مخصوص آنان با نام مبارك حضرت امام جوادالائمه (علیه السّلام) تأسيس نموده است و از محضر اساتيد برجسته حوزه در اين مدرسه بهره مى گيرد .
2- ورود به مدرسه غير انتفاعى : در اين خصوص نيز طى مذاكراتى با مسؤولين محترم آموزش و پرورش، موافقت تأسيس يك مدرسه غير انتفاعى ويژه حافظان كسب گرديده است و حافظانى كه تمايل به ادامه دروس كلاسيك خود داشته باشند مى توانند پس از كسب گواهى نامه پايان دوره تخصّصى حفظ قرآن كريم به اين مدرسه وارد شوند و در محيطى مناسب وامكاناتى كه در حد مقدور فراهم خواهد شد به موازات مرور محفوظات قرآنى خود يادگيرى دروس اصلى كلاسيك رابا كيفيت آموزش بالا ادامه دهند .

نکاتی درباره حفظ قرآن
 

رعايت نكات ذيل ، شما را در اين راه كمك مى كند :
1- در همه كارها و بخصوص در اين راه از خداوند متعال كمك بخواهيد ;
2- سعى كنيد ، هميشه و مخصوصاً موقع حفظ با وضو باشيد ;
3- قرآن را زير نظر استاد حفظ كنيد ;
4- حفظ قرآن را از جزء سى ام شروع كنيد ;
5- در كار حفظ ، مداومت داشته باشيد ;
6- براى حفظ ، برنامه ريزى داشته باشيد و بر مغز فشار نياوريد ;
7- به مقدار كم ، ولى خوب حفظ كنيد ;
8- زمانى كه آرامش فكرى داريد ، قرآن را حفظ كنيد ;
9- قرآن را در محلى آرام و بدون سر و صدا حفظ كنيد ;
10- در كار حفظ نظم داشته باشيد ;
11- موقع راه رفتن ، قرآن را حفظ نكنيد ;
12- از يك قرآن مشخص با قطع متوسط و خط عثمان طه استفاده كنيد ;
13- هنگام حفظ ، آيه ها را با صداى متوسط قرائت كنيد ;
14- سعى كنيد هنگام حفظ ، ترجمه آيه ها را ملاحظه كنيد ;
15- براى از بين بردن اشتباه هاى حفظى ، آن چه را حفظ كرده ايد ، براى ديگرى بخوانيد ;
16 - آيه هاى حفظ شده را هميشه تكرار كنيد ;
17 - به نوارهاى ترتيل گوش كنيد ;
18- از غذاى مطبوع ، مناسب و بموقع استفاده كنيد.

روش حفظ آيه ها
 

آيه هايى را (نصف صفحه يا كمتر) در نظر گرفته ، چند بار از روى قرآن تلاوت كنيد ; سپس كلمه به كلمه تكرار كرده ، آنها را به خاطر بسپاريد. روزهاى بعد ، آيه هاى جديد را حفظ و آيه هاى حفظ شده را تا ده روز تكرار كنيد . بعد از ده روز ، تكرار روزانه لازم نيست ; بلكه تكرار هفته اى يك بار كافى است . با زياد شدن آيه هاى حفظ شده ، هر روز مقدارى از آنها را تلاوت كنيد تا در طول هفته همه آيه هاى حفظ شده مرور شود.

روش حفظ شماره آيه ها
 

ابتداى آيه ها را در يك طرف كاغذ و شماره آيه ها را در مقابل آن بنويسيد .. همان طور كه ترجمه لغت ها را حفظ مى كنيد ، شماره آيه ها را نيز به خاطر بسپاريد . حفظ قرآن با شماره آيه ، هر چند مشكل است ، امّا فوايدى نيز دارد ، مثلاً : اگر حافظ قرآن در حين تلاوت ، آيه اى را فراموش كند ، با به ياد آوردن شماره آيه ، متن آيه نيز به خاطر خواهد آمد .
براى تقويت حافظه رعايت نكات ذيل مفيد است :
1 . خواندن دعاى « سبحان من لايعتدى على اهل مملكته .. .» بعد از هر نماز اين دعا در متن مفاتيح الجنان ، در تعقيبات مشترك آمده است ;
2 . خواندن دعاى « يا حىّ يا قيّوم فلايفوت شيئاً علمه و لايؤده » بعد از نماز صبح ، قبل از اينكه حرف ديگرى زده باشد ;
3 . روزه گرفتن ;
4 . خواندن آية الكرسى به طور مداوم ;
5 . خوردن كشمش سرخ ( ناشتا ) ، عسل ، عدس ، حلوا و گوشت نزديك گردن •

عوامل مؤثر در حفظ
 

1. برای حفظ قرآن و ادامه مستمر آن، دست کم به دو چیز نیاز دارید : یکی انگیزه عالی و دیگری هدف متعالی . انگیزه عالی، شما را به شروع کار تشویق میکند و هدف متعالی، شما را به ادامه کار و پایان دادن آن ترغیب مینماید . بنابراین، به انگیزه و هدف خود، برای حفظ قرآن، بیشتر توجه کنید، و پیش از شروع حفظ، به تبیین و تحلیل آن، برای خود، بپردازید تا حفظ قرآن را به پایان برسانید و در میانه راه، از ادامه آن باز نمانید .
2. گوش دادن به نوارهای تلاوت قرآن در زمینه آیات مورد نظر . به طور مثال، دیده یا شنیدهاید که برخیها هنگام رانندگی، به نوارهای قرآن گوش دادهاند و همه آیات خوانده شده در نوار و یا بسیاری از آنها، حتی به طور ناخواسته، حفظشان شده است و این نشان دهنده اهمیت حفظ قرآن از راه گوش دادن به نوارهای قرآنی است . گفتنی است کسانی که میخواهند افزون بر حافظ قرآن بودن، قاری قرآن نیز باشند، میتوانند نوارهای قاریانی را انتخاب نمایند که آیات مورد نظرشان برای حفظ را به سبک مورد نظرشان برای تلاوت خوانده باشند .
3. مدتی است نوارهای صوتی و کاستِ مخصوص حفظ قرآن، با روشهای گونهگون تهیه و تنظیم شده است و در بازار به فروش میرسد و یا در مؤسسات و مراکز آموزش حفظ قرآن دیده می شود . می توانید از آنها نیز برای حفظ قرآن استفاده کنید.
و چنانچه برای شما امکان دارد، بهتر است برای حفظ قرآن، از نوارهای ویدئویی و دیسکهای فشرده رایانه ای (Compact Disk = CD) که به صورتِ « سمعی و بصری : شنیدنی و دیدنی » است، استفاده کنید، زیرا طبق نظر برخی از روانشناسان، حدود 80% یادگیری از طریق « چشم » تحقق میپذیرد .
4. یکی از عوامل مؤثر در حفظ آیات و سورههای قرآن و دلگرم شدن به این کار، آگاهی یافتن از ثواب و پاداشهایی است که در احادیث اسلامیِ ما برای خواندن و حفظ کردن آیات و سورههای قرآن بیان شده است .
5. حفظ آیات قرآنی و فراموش نکردن محفوظات قرآنی، نیازمند، « تکرار » است . بنابراین، از هر فرصتی برای مرور و تمرین مداوم آیات و بازخوانی و بازگویی آنها استفاده کنید و برای تکرار آیات حفظ شده، بیشتر از حفظِ خود آیات، وقت بگذارید .
6. گاه برخی از آیات را با « نوشتن » آنها، بهتر و سریعتر حفظ میکنید تا با « خواندن » آنها؛ البته میتوانید آیاتی را که برای حفظ کردن، مثلا بر یک صفحه کاغذ یا مقوا نوشتهاید، همراه خود داشته باشید تا در فرصتهای مناسبی که برای حفظ قرآن و مرور آیات الهی به دست میآورید، از آیات نوشته شده بر صفحه کاغذ یا مقوا استفاده کنید . و با توجه به اینکه جایی از بدن شما، مانند دستهایتان، نباید بدون طهارت و وضو به نوشتههای قرآن برسد ! ، میتوانید برای رعایت این امر ـ در صورتی که طهارت ندارید ـ صفحه کاغذ یا مقوای مذکور را درون پاکتی پلاستیکی و پاکیزه قرار دهید و یا مقداری از کناره و حاشیه آن را برای در دست گرفتن، سفید بگذارید .
7. همواره به این نکته توجه داشته باشید که چه مقدار از آیهها و سورهها و جزءهای قرآن را حفظ کردهاید، نه اینکه چه مقدار را حفظ نکردهاید . و نیز تا کنون چه مدت از وقت خود را برای حفظ قرآن مجید صرف کردهاید، نه اینکه چه مدتِ دیگر تا پایان حفظ قرآن باقی مانده است .
8. شرکت منظم و مداوم در جلسات گروهیِ حفظ و قرائت قرآن هم باعث میشود که شما به حفظ قرآن مُقَیّد شوید و هم موجب میگردد که محفوظات قرآنی دیگران را بشنوید و در نتیجه، به تصحیح و تقویت و دوام محفوظات خود کمک کنید .
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سایت با نام کاربری javadasgari
/خ