برخی از موارد وسواس کندن مو، چیزی بیش از یک عادت بد محسوب می شود و نمی توان آنها را تنها با برنامه ترک عادت برطرف کرد. این موارد از نوعی اختلال وسواسی-جبری ناشی شده اند که از عدم تعادل شیمیایی در مغز ایجاد میشود. در این مورد خاص، معمولا نشانه های بیماری با تغییر هورمون بلوغ جنسی شروع میشود.
با این حال، عادت کندن مو که در کودکان سنین پایین تر ظاهر می شود، یک پاسخ آموختنی است و از یک اختلال روانی یا بیوشیمیایی ناشی نمی شود. این عادت هم نظیر اکثر عادت های بد، در ابتدای کودکی به عنوان روشی برای آرام کردن خود یا تسکین تنش شروع می شود و حتی مدتها بعد از فراموش شدن هدف اصلی، ادامه می یابد.
مگ، هشت ساله، وقتی در پایان روز برای استراحت کردن روی تختخوابش دراز می کشید، شروع به کندن دانه دانه موهایش می کرد. زمانی که مگ را ملاقات کردم، چهار سال بود که موهایش را می کند و حالا برای پنهان کردن قسمت های بی موی سمت راست سرش از کلاه گیس استفاده می کند. بعد از آن که تمامی تلاش های پدر و مادر مگ برای ترک این عادت با شکست مواجه شد، آنها او را به کلینیک من در دانشگاه آوردند.
خوشبختانه قادر بودم به والدین مگ بگویم که مشکلی او را تهدید نمی کند. او به احتمال زیاد مشکل روانی غیرقابل حلی نداشت و همچنین این عادت یک وسواس بیوشیمیایی یا یک ناهنجاری ژنتیکی نبود؛ اگرچه بنا به علل نامشخصی، نود درصد از افرادی که وسواس کندن مو دارند، مؤنث هستند. مگ مانند افرادی که مبتلا به ناخن جویدن و انگشت مکیدن هستند، به سادگی، عادت بدی را کسب کرده، که قابل ترک کردن بود.
پیشگیری عادت
بعد از چهار سال که مگ به این عادت مبتلا شده بود، کار از پیشگیری گذشته بود و او و خانواده اش باید به روش های ترک عادت متوسل می شدند. ولی اگر آنان در ابتدا از وقوع این عمل آگاه بودند، می توانستند از روشهای پیشگیرانه زیر برای ترک این رفتار و تبدیل نشدن آن به یک عادت استفاده کنند.برخی از کودکان، دسته ای از مو را به دور انگشتهایشان می پیچند و بعد آن را می کشند. این عمل، ریشه های مو را ضعیف کرده و سرانجام موجب ریزش مو می شود. سایر کودکان به دقت یک رشته مو را انتخاب میکنند و می کشند، سپس دیگری و دیگری را و همینطور تا این که دسته ای از موهای ریخته شده را جمع می کنند. در آغاز سعی کنید به روشی که کودک شما استفاده می کند، توجه بیش از حد نشان ندهید. زمانی که کودکان بفهمند که می توانند به واسطه کشیدن موهایشان توجه والدینشان را جلب نمایند، تکرار این عمل افزایش می یابد. در این زمان روش تان را تغییر دهید. یعنی انجام این عادت را نادیده بگیرید و انجام ندادن آن را تمجید کنید. زمانی که می بینید کودکان‌تان تلویزیون را بدون بازی کردن با موها یا کندن آنها تماشا می کنند، بگویید که چقدر خوشحال هستید از این که آنان آرام در صندلی نشسته اند، بدون آن که به موهایشان دست بزنند. وقتی کودکان‌تان دریابند فقط زمانی که موهایشان را نمی کنند می توانند توجه شما را جلب کنند و مورد پسند شما قرار گیرند، این عادت را هر روز کاهش خواهند داد.
همزمان با این عمل، مدل موی کودکتان را جهت مشکل تر نمودن این عادت تغییر دهید. موی بچه ها را، چه دختر چه پسر، کوتاه کنید. زیرا موی کوتاه را به سختی می توان دور انگشت پیچاند یا آن را کشید. اما اگر دختر شما موی بلندی دارد که نمی خواهید آن را کوتاه کنید، مو را به صورت بافته یا دم اسبی در آورید و یا برای جمع کردن موها از گیره مو استفاده کنید؛ بنابراین کندن مو مشکل می شود. اگر کندن مو برای شما یک معضل شده است، اجازه ندهید موی کودکان‌تان رها و بلند باشد. چنانچه کودکان بدین طریق بتوانند برای مدتی از انجام این عادت اجتناب ورزند، علاقه خود را نسبت به این رفتار از دست خواهند داد.
اگر علی رغم این تکنیک های پیشگیرانه، کودکان‌تان باز این عادت را تکرار کردند، توجه آنان را به چیز دیگری جلب کنید.
بدون سرزنش کردن با توجه زیاد به عادت، دست های کودکان‌تان را مشغول به کار نگاه دارید. به آنان کتاب های نقاشی، خمیر یا بازی هایی که با دست انجام می شود، بدهید. زمانی که دستها و فکر آنها به کار مشغول باشد، موهایشان را نمی کنند. هرچه کودکان‌تان در روز به دفعات کمتری موهایشان را بکنند، احتمال کمتری می رود که این رفتار به یک عادت درازمدت تبدیل شود.
یقین حاصل کنید که پدربزرگ ها و مادربزرگها و کسانی که از کودکان‌تان مواظبت می کنند، از این روش پیشگیرانه حمایت می کنند. از افرادی که با کودک شما وقت می گذرانند بخواهید که هر وقت دیدند کودک مویش را می کشد، توجه او را به کاری که باید با دست انجام دهد، معطوف کنند.
منبع: بچه‌های خوب، عادت‌های بد، دکتر چارلز شافر، ترزافوی دیگرونیمو، مترجم: میر محی‌الدین گلبار، صص 63-61، انتشارات همشهری، چاپ چهارم، 1391.
