سوره فصلت
تعداد آیات
54تعداد کلمات
796تعداد حروف
3364ترتیب نزول
61
محل نزول
مکه مکرمهمعانی نام سوره
به معنای شرح و تفصیل دادن و فصل و جدا کردن مطالب و روشن ساختن حقایق است. (زیرا این سوره معنا و پیام مهمی را در مورد قرآن در بر دارد).نامهای دیگر
مصابیح – حم سجده (آیه 37)ویژگیهای سوره
در قرآن هفت سوره پشت سر هم که با حروف رمز (حم) آغاز میشوند به نام (حوامیم) و یا (حامیمات) نامیده میشوند که همه ی آنها از وحی قرآن و کتاب خدا سخن میگویند و ارتباط معنوی حروف رمزی (حم) با مساله وحی و نزول قرآن و کتاب روشن میسازد. – سوره فصلت یکی از سوره های پانزده گانه سجده دار و نیز دومین سوره از سوره های چهار گانه عزائم نزول قرآن است. (آیه 37 این سوره برای هر خواننده و شنونده سجده را واجب میگرداند.)موضوعات مطرح شده
نزول قرآن سرچشمه فیض و رحمت – خلقت آسمان و زمین – یادآوری و سرگذشت عبرت انگیز قوم عاد و ثمود – مساله معاد و صحنه رستاخیز – صبر و استقامت در راه خدا – نشانه عظمت و قدرت الهی – نتیجه خوب وبد اعمال انسان.فضیلت قرائت و خواص سوره فصلت
در فضیلت این سوره از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده: هر کس سوره فصلت را قرائت کند، به تعداد تمامی حروف تشکیل دهنده این سوره ، ده حسنه به او داده می شود. 1از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده: قرائت سوره فصلت موجب نورانیت و سرور و شادی قاری آن در روز قیامت می شود و در دنیا به گونه ای زندگی می کند که همه او را ستایش کنند و به حال او غبطه بخورند. 2
آثار و برکات سوره
1) بهبود بیماری های قلبی
در تفسیر البرهان به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم آمده: اگر سوره فصلت را در ظرفی بنویسد و سپس بشوید و بعد آن آب را با چیزی مخلوط کند و پس از خشک شدن آن را پودر کنند و به بیمار بخورانند به اذن خداوند خوب می شود. 32) بهبود بیماری های چشم
از حضرت صادق علیه السلام روایت است: هر کس سوره فصّلت را در ظرفی بنویسد و با آب باران بشوید و با آن سرمه درست کند و کسی که درد چشم یا سفیدی چشم دارد از آن سرمه بکشد، از آن درد رهایی یابد و دیگر مبتلا نمی شود و اگر امکان سرمه کشیدن نباشد، با آن آب چشمانش را بشوید نیز مفید می افتد. 43) بهبود درد شکم
روایت است از امام صادق علیه السلام: که مردی به نزد امام صادق علیه السلام مشرف شد و از درد شکمش در نزد ایشان شکوه کرد. امام به او فرمودند: برو دستت را روی جایی که درد می کند بگذار و سه بار آیات (42-41 سوره فصلت) را بخوان. انشاءالله خوب خواهی شد. 5شأن نزول و محتوای سوره فصلت
این سوره به حکم اینکه از سوره های مکی است ویژگیهای سوره های مکی را که تاکید بر معارف اسلامی و مسائل اعتقادی و انذار و بشارت است در بردارد، و در عین حال مسائلی در آن مطرح است که در سوره های دیگر قرآن مطرح نشده، و از مختصات این سوره است.روی هم رفته محتوای این سوره را می توان در چند بخش خلاصه کرد:
۱. توجه به قرآن و بحثهای فراوانی پیرامون آن که در آیات مختلف این سوره آمده است، و از جمله بقا حاکمیت قرآن و تسلط منطقی آن در تمام ادوار و اعصار که در آیه ۴۱ و ۴۲ این سوره به آن اشاره شده است، و صریحا می گوید: (این کتابی است شکست ناپذیر که باطل هرگز بر آن غلبه نخواهد کرد) و در عین حال دلیلی است بر عدم تحریف قرآن در طول تاریخ، و همچنین موضعگیریهای سرسختانه دشمنان در مقابل این کتاب آسمانی تا آنجا که مردم را از شنیدن آیات قرآن نهی می کردند.
۲ . توجه به آفرینش آسمان و زمین، مخصوصا آغاز آفرینش جهان از ماده گازی شکل (دخان) و مراحل پیدایش کره زمین و کوهها و گیاهان و حیوانات.
۳. اشاراتی به سرگذشت اقوام مغرور و سرکش پیشین، از جمله قوم عاد و ثمود، و سرنوشت دردناک آنها و اشاره کوتاهی به داستان موسی علیه السلام.
۴. انذار و تهدید مشرکان و کافران مخصوصا با ذکر آیات تکان دهنده ای درباره قیامت و گواهی اعضای بدن حتی پوست تن انسان، و توبیخ شدید پروردگار نسبت به آنها به هنگامی که در برابر عذاب الهی قرار می گیرند.
۵. پاره ای از دلائل رستاخیز و قیامت و خصوصیات و ویژگیهای آن.6
۶. مواعظ و اندرزهای گوناگون که در لابلای مباحث فوق آمده و به آنها روح و حیات بیشتری می بخشد، مخصوصا دعوت به استقامت در راه حق، و طریقه برخورد منطقی با دشمنان و طرز راهنمائی آنها به آئین خداوند.
۷. سرانجام سوره را با بحث جالب و کوتاهی پیرامون آیات آفاقی و انفسی پروردگار و بازگشتی بر مساله معاد پایان می بخشد.
داستان سوره فصلت
داستان ولید بن مغیره
یکی از دانایان معروف و فصیحان و بلغان قریش ولید بن مغیره مخزومی پدر خالد بن ولید و عموی ابوجهل مشهور بود که مردی سخن سنج و اندیشمند به شمار می رفت. به طوری که او را حکیم عرب می دانستند.امین الدین طبرسی مفسر بزرگ و مؤلف کتاب مشهور - مجمع البیان - در تفسیر قرآن می گوید: ولید بن مغیره پیری کهنسال بود و از حکام عرب به شمار می رفت. عرب در محاکمات خود به وی مراجعه می کردند و اشعار خود را برای اظهار نظر بر او می خواندند. هر شعری را او می پسندید، شعر برگزیده بود.
روزی بزرگان قریش نزد وی آمدند و پرسیدند: سخنانی که محمد می گوید چیست؟ آیا سحر است، یا جادو است، یا خطابه است؟ ولید بن مغیره گفت: بگذارید بروم از نزدیک سخن او را بشنوم سپس اظهار نظر کنم.
سپس برخاست و آمد در حجر اسماعیل و نزدیک به پیغمبر نشست و به پیغمبر گفت: ای محمد! قسمتی از شعرت را برای من بازگو کن.
پیغمبر فرمود: شعر نیست، بلکه کلام خداوندی است که پیغمبران را برانگیخته است. ولید گفت: پاره ای ازآن را بر من بخوان. پیغمبر شروع کرد به خواندن سوره - حم سجده - تا به این آیه شریفه رسید: - اگر از شنیدن این آیات روی برتافتند ای پیغمبر بگو من شما را راز صاعقه ای مانند صاعقه ای که بر قوم عاد و ثمود فرود آمد بیم می دهم -(فان اعرضوا فقل انذرتکم صاعقة مثل صاعقة عاد و ثمود. سوره فصلت آیه 130)
همین که ولید این را شنید به سختی لرزید و موی بر بدنش راست شد، سپس برخاست و به خانه اش رفت، و به سوری قریش بازنگشت. قریش به ابوجهل گفتند: ولید عمویت دین محمد را پذیرفته است. دیدی که به طرف ما نیامد. سخن محمد را شنید و به خانه اش رفت. قریش از این واقعه سخت غمگین شدند.
روزبعد ابوجهل به نزد ولید رفت و گفت، عمو! ما را سرشکسته و رسوا ساختی! ولید گفت: چطور برادر زاده؟
ابوجهل: برای اینکه به دین محمد گرویده ای.
ولید بن مغیره: نه، من به دین محمد نگرویده ام، و همچنان بر آئین قوم خود و پدرانم (بت پرستی) باقی هستم، ولی من سخن کوبنده ای از وی شنیدم که بدنها را به لرزه می آورد.
ابوجهل: آیا آن سخن شعر بود؟
ولید: نه، آنچه من شنیدم شعر نبود.
ابوجهل: خطابه بود؟
ولید: نه، زیرا خطابه کلامی پیوسته است، ولی سخنان محمد کلام پراکنده است که شبیه به هم نیست و دارای زیبائی خاصی است.
ابوجهل: پس همان خطابه است.
ولید: نه، خطابه نیست.
ابوجهل: پس چیست؟
ولید: بگذار درباره آن درست فکر کنم.
فردای آن روز سران قریش ولید بن مغیره را ملاقات نموده و پرسیدند: خوب، به نظرت آنچه محمد می‌گوید چیست؟ ولید گفت: بگویید: سحر است. زیرا دلهای مردم را به سوی خود جذب کرده است!
طبرسی سپس از - عکرمه - مفسر معروف روایت می کند که گفت: ولید بن مغیره به حضور پیغمبر رسید و گفت: چیزی بر من قرائت کن. پیغمبر این آیه را قرائت فرمود:- خداوند امر به عدل و احسان می کند و دستور داده که حق نزدیکان را ادا نمایید، و از فحشا و منکر و ظلم بپرهیزید. خدا بدین گونه شما را پند می دهد، تا مگر آن را به یاد داشته باشید. - (ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ایتا ذی القربی و ینهی عن الفحشا والمنکر و البغی یعظکم لعلکم تذکرون. سوره نحل آیه 89)
ولید چون آن را شنید گفت: ای محمد! بار دیگر آن را بخوان. پیغمبر هم دوباره آیه مذکور را قرائت فرمود. در این جا ولید گفت: به خدا قسم این سخن شیرینی خاصی دارد و زیبائی مخصوصی از آن می درخشد. درختی است که شاخه آن پر میوه و تنه آن پر برکت است. این سخنی است که بشر نمی تواند آن را به زبان آورد.7
پینوشت
(1)مجمع البیان، ج9، ص5
(2) ثواب الاعمال، ص113.
(3) تفسیرالبرهان، ج4، ص775
(4) همان
(5) طب الائمه، ص48
(6)تفسیر نمونه، جلد: ۲۰، صفحه : ۲۰۴
(7)(اعلام الوری صفحه 41.
منبع: سایت رواق الحجاج
