یکی از زیباترین و گران سنگ ترین الگو و اسوه های سبک زندگی مؤمنانه، یگانه دختر فاطمه زهرا(سلام اللّه علیها) حضرت زینب کبری(سلام اللّه علیها) است. کسی که بهترین و شگفت انگیز ترین گوهر های ناب اخلاقی را در سبک زندگی دینی خود به منصه ظهور رسانیده است، به طوری که هر انسان آزاده ای را وادار به تحسین و تمجید این گوهر ناب کرده است. در این یاداشت سعی داریم به مناسبت سال روز میلاد با برکت دخت امیر مؤمنان علی (ع)سکانس هایی از سبک زندگی این بانوی مجاهد و انقلابی را مورد واکاوی و بررسی قرار دهیم.

حضرت زینب سلام(س) منظومه ای از فضایل اخلاقی

به راستی حضرت زینب(سلام اللّه علیها) را می توان به عنوان منظومه ای از فضایل و کمالات اخلاقی معرفی کرد، کسی که در ابعاد مختلف ارتباط معنوی با خدای متعال، ارتباط با خانواده و خویشاندان و ارتباط اجتماعی و سیاسی در بردارنده ی زیبای های اخلاقی فراوانی بودند.

1-ارتباط معنوی با خدای متعال

بر اساس جهان بینی اسلامی، سرآمد همه فضایل و کمالات دینی و اخلاقی ارتباط صحیح و اصولی با خدای متعال است، زندگی بدون ارتباط صحیح با خدا هیچ گونه معنا و مفهومی ندارد، کمااینکه در فرهنگ قرآن نیز فلسفه و هدف زندگی بندگی حق تعالی معرفی شده است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ؛[1]من جنّ و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!» اهتمام و توجه حضرت زینب (سلام اللّه علیها) به مقوله عبودیت و بندگی حقّ تعالی را باید در میدان بحران و تنش سال 61 هجری مشاهده کرد، سالی که حضرت زینب(سلام اللّه علیها) شاهد سخت ترین و ناگوار ترین بلایای تاریخ اسلام بود و در کمتر از نصف روز عزیزترین نزدیکان خود را از دست داد و در نهایت با عده ای از نزدیکان خود به اسارات برده شد، ولی در این حال غمبار ارتباط معنوی خود را با خدای متعال فراموش نکرد.[2]
یکی از برجستگی های سبک زندگی مؤمنانه برخورداری از اهرم حیا و عفت در زندگی است، حیا و عفت موجب می شود انسان به هیچ وجه به خود اجازه ندهد وارد در مناطق ممنوعه و یا به عبارتی ناهنجاری های دینی و اخلاقی شود.عبودیت و بندگی عقیله بنی هاشم را امام حسین(علیه السلام) بهتر می شناست، کما اینکه در آخرین ساعات وداع خود با خواهرش این چنین بیان می دارد: «یا اختاه، لا تنسینی فی نافلة اللیل؛[3]خواهرم من را در نافله شب فراموش نکن». از فاطمه صغرى ، دختر امام حسین (ع ) روایت شده که مى فرمود:(اما عمتى زینب فانها لم تزل قائمة فى تلک اللیلة ، اى العاشرة من المحرم فى محرابها؛[4] عمه ام زینب در شب دهم محرم تا به صبح در محراب عبادتش به نماز ایستاده بود».

2-مقام صبر و رضای الهی

یکی از ابعاد وجودی و فضایل اخلاقی حضرت زینب (سلام اللّه علیها) برخورداری از مقام والای صبر و رضای الهی بود، توضیح و تبیین این مقام عرفانی حضرت زینب(سلام اللّه علیها) از عهده این چند سطر برنمی آید، فقط در توصیف این ویژگی حضرت می توان به این عبارت بسنده کرد که هیچ مصیبتی در طول تاریخ سخت تر و دردناک تر از واقعه عاشورا نبود، از شهادت برادرها، برادرزادها، فرزندان و تشنگی روز عاشورا گرفته تا ایام اسارت و توهین و تحقیر هایی که کوفیان و شامیان به خاندان اهل بیت کردند، ولی با وجود این همه سختی و رنج و مهنت و ناملایمات عقیله بنی هاشم لب به شکوه و ناسپاسی به درگاه الهی باز نکرند، صبر زینبی، صبری قرآنی بود، به شکلی که می توان ایشان را مصداق روشن آیه شریف دانست:«فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلاً؛[5] پس صبر جمیل پیشه کن‏». همین صبر قرآنی بود که موجب شده بود عقیله بنی هاشم مجذوب رضایت الهی شود و سختی ها و مهنت ها را جز زیبایی نبیند: «ما رَاَیْتُ اِلاّ جَمیلا».[6]

3-حیا و عفاف زینبی

یکی از برجستگی های سبک زندگی مؤمنانه برخورداری از اهرم حیا و عفت در زندگی است، حیا و عفت موجب می شود انسان به هیچ وجه به خود اجازه ندهد وارد در مناطق ممنوعه و یا به عبارتی ناهنجاری های دینی و اخلاقی شود، کما اینکه در منابع روایی از امام علی(علیه السلام) نیز این چنین نقل شده است: «العَفافُ یَصونُ النَّفسَ و یُنَزِّهُها عَنِ الدَّنایا؛[7]عفّت، نفس را مصون مى دارد و آن را از پستی ها دور نگه مى دارد». حیا و عفاف حضرت زینب( سلام اللّه علیها) ریشه در سیره و پرورش فاطمی داشت؛ کما اینکه منابع روایی عبارت شگفت انگیزی در خصوص حیای زیبنی نقل کرده اند:

یحیی مازنی در خصوص حیا و عفاف عقیله بنی هاشم این چنین بیان می دارد: مدت مدیدی در جوار امیرالمؤمنین(علیه السلام)، نزدیک خانه ای که زینب کبری(سلام اللّه علیها) زندگی می کردم، ولی به خدا سوگند، نه او را دیدم و نه صدایش را شنیدم. هنگامی که شبانه به زیارت قبر جدّش، پیامبر(صلّی اللّه علیه و اله) می رفت، به گونه ای حرکت می کرد که امام حسن(علیه السلام) طرف راست او بود، امام حسین(علیه السلام) در طرف چپ ایشان، و امام علی(علیه السلام) در پیشاپیش زینب حرکت می کرد، در حالی که شمع و چراغ را خاموش کرده بودند، یک بار علّت این امر را از امام حسن(علیه السلام) پرسیدم ایشان فرمودند: می ترسم نظر کسی به خواهرم، زینب(علیها السلام) بیفتد».[8]

4-شجاعت و ولایت داری

هر چند عقیله بنی هاشم را به حیا و عفت می شناسند، و تا پیش از حادثه دردناک کربلا چشم نامحرمی به ایشان نیفتاده بود، ولی در فضای بحران زده و ملتهب سال 61 هجری وقتی که در جامعه کوفی مردی و مردانگی رنگ می بازد و مردان غیرت خود را از دست می دهند و باطل نامردی خود را رو می کنند، زینب کبری این دختر مکرمه امیر المؤمنین(علیه السلام) با کمال غیرت و شجاعت به دفاع از امام زمان خود می شتابد، و در عرصه کارزار با دژخیمان در مقام پاسداری از حریم ولایت شجاعانه ایستادگی می کنند. و نقشه شوم دشمن را برای حذف مرجعیت دینی اهل بیت(ع) نقش بر آب می کند. به طوری که روشنگری های ایشان در کوفه و شام به خوبی گویای این مطلب است.

پی نوشت ها:
[1]. سوره ذاریات، آیه 56.
[2]. ذبیح الل محلاتی، ریاحین الشریعه، ج3، 62. «از امام سجاد(ع) نقل شده است: عمه ام زینب با همه رنج ها از کربلا تا شام، نافله شب را به پا می داشت».
[3]. عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد ؛ ج‏11-قسم-2-فاطمةس ؛ ص954.
[4]. همان.
[5]. سوره معارج، آیه 6.
[6].اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى، ص 160.
[7]تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 256 ، ح 5420.
[8]. عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد، ج‏11-قسم-2-فاطمةس، ص955.