دیدن، بعد دیگری از انسان است که لذت خاص خود را دارد و می‌تواند بر نشاط و شادابی اثر بگذارد. این جا صحبت از زیبایی به میان می‌آید که بخش هایی دارد. امور زیبایی که چشم نوازاند، موجب لذت بینایی میشوند و از این طریق، به نشاط انسان کمک می‌کنند. مناظر زیبای طبیعت، یکی از این موارد است. البته حضور در مناطق خوش آب و هوا، گذشته از بعد بینایی، از راه تنفس هوای پاک و فرح بخش و تماس بدن با آن نیز موجب نشاط می‌گردد. مناطق بد آب و هوا، سبب کسالت و خمودگی میشوند. بنابراین، با رفتن به مناطق یا مکان های سرسبز و خرم، می‌توان لذت این بعد را تأمین، و به نشاط دست یافت. از این گذشته، رنگ زرد نیز موجب سرور و شادابی از راه بینایی می‌شود. در روایتی، امام (علیه السلام) پوشیدن کفش زردرنگ را باعث سرور دانسته است. سرور، خود یکی از عوامل نشاط است. البته دیدن همسر، می‌تواند بعد جنسی نیز داشته باشد که در این صورت، دیدن همسر زیبا، دارای لذت دو بعدی «بینایی - جنسی» است. بنابراین، یکی از ویژگی‌هایی که باید همسر داشته باشد، آراستگی و خوشرویی است.
آراستگی و خوشرویی، در حقیقت، به معنای تولید سیما و تصویر زیبا برای بیننده است. آنچه در این جا باید به آن اشاره کرد این است که شاید بتوان با الغای خصوصیت (و تسری دادن این اصل از روابط همسران به کل روابط اجتماعی)، این را به یک قاعده تبدیل کرد و تعمیم داد. بر این اساس، زیبایی و آراستگی، منحصر در زن و مسائل خانواده نیست و به دیگران نیز تعمیم داده می‌شود. همچنین منحصر در افراد نیست و به محیط نیز می‌تواند سرایت کند. آنچه مهم است این که باید زیبایی را جدی گرفت تا بعد زیبایی شناختی انسان ارضا شود و از این طریق، انسان به نشاط و شادابی برسد. برخی از علل بی نشاطی را باید در نازیبا بودن جستجو نمود.
خوردن و آشامیدن نیز از دیگر ابعاد نسان است که لذت خاص خود را دارد. آشپزی و آماده سازی غذاها و نوشیدنی هایی که مورد علاقه اعضای خانواده است، می‌تواند به نشاط و شادابی آن‌ها کمک کند. غذاهای لذیذ و خوشمزه، این بعد از لذت جویی اعضای خانواده را ارضا می‌کند و بدین طریق، موجب سرور و نشاط آنان می‌گردد. البته خوردن و آشامیدن نیز حدی دارد. اگر خوردن و آشامیدن، به پرخوری و شکمبارگی بینجامد، دیگر نشاط آفرینی در آن معنایی نخواهد داشت و به سستی و کسالت بدنی تبدیل خواهد شد. امام على (علیه السلام) می‌فرماید: کسی که سیر شد، سه پیامد فوری را خواهد دید: پرده ای بر قلبش افکنده می‌شود؛ خواب به چشمانش می‌آید؛ و سستی بر بدنش چیره می‌شود. لذا اصل اعتدال به عنوان پیش فرض اساسی نشاط، به واسطه تغذیه است. خوردن و آشامیدن، دارای مصادیقی در روایات است که به آن‌ها اشاره می‌شود. عسل به عنوان غذایی مقوی که خداوند متعال، آن را مایه شفا دانسته است، از مصادیق تغذیه سالمی است که باعث انبساط خاطر و نشاط انسان می‌گردد. امام علی (علیه السلام) عسل را نشاط آفرین می‌داند. در سفارش‌های امیر مؤمنان (علیه السلام) در مسئله تغذیه، بر خوردن هلیم تأکید شده است؛ زیرا این نوع غذا در زمره غذاهای نشاط آفرین آمده است. گیاه اسپند، دارای فواید فراوان در ریشه و شاخه است. یکی از فواید بارز آن، ایجاد نشاط است، چنان که امام على (علیه السلام) می‌فرماید: هیچ گیاه اسپندی نیست مگر این که، همراهش فرشتگانی هستند که از آن حفاظت می‌کنند تا به آن که باید برسد، و در ریشه گیاه اسپند، خاصیت نشاط آفرینی است و در شاخه و برگ و میوه آن، خاصیت شفادهی از هفتاد و دو درد است.
غریزه جنسی، بعد دیگر انسان است که ارضای آن، موجب نشاط و شادابی می‌گردد. به همین جهت، اسلام برای این مسئله جایگاه ویژه‌ای قائل شده است. در برخی روایات، یکی از اخلاق‌های پیامبران، ارضای مشروع غریزه جنسی شمرده شده است. این مسئله، آن چنان برای اسلام مهم است که با پدیده رهبانیت جنسی، به شدت برخورد کرد و اهل ایمان را به اصل ازدواج و روابط زناشویی ترغیب نمود. لذت پاکیزگی در روایات پیش گفته و دیگر روایات مربوط به نشاط، به اموری اشاره شده که به بعد بهداشت و نظافت مربوط می‌شود. جنبه های مختلف بدن انسان، نیازمند پاکیزگی است. عدم رعایت بهداشت، موجب بروز نا به سامانی و بیماری در بدن می‌گردد و موجبات غم و اندوه وی را فراهم می‌سازد. لذا نسبت به کثیفی، واکنش شدید نشان داده شده است. پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) تأکید می‌کند که فرد کثیف، بد بنده‌ای است و خداوند متعال، چرکی و ژولیدگی را دشمن می‌دارد.بنابراین، اگر بهداشت و نظافت بدن رعایت گردد، بدن، سرحال و سرزنده خواهد ماند و بدین وسیله، نشاط از این بعد نیز حاصل می‌شود. به همین جهت، اسلام توجه جدی به پاکیزگی دارد. پاکیزگی، جزئی از ایمان است و پاکیزگان، یکی از گروه‌هایی هستند که مورد محبت خداوند متعال قرار دارند. از این روی، انبیای الهی به این مسئله اهتمام ویژه داشتند.
ادامه دارد..
منبع: الگوی اسلامی شادکامی، دکتر عباس پسندیده، صص471-467، مؤسسه علمی فرهنگی دار‌الحدیث، قم، چاپ دوم، 1394
