کیسه صفرا چیست؟ صفرا به چه کاری می آید؟
کیسه صفرا، به زبان ساده کیسه کوچکی است که در زیر کبد و چسبیده به آن قرار گرفته است و از سویی به کبد راه دارد که از این طریق صفرا را دریافت می کند و از سویی هم از طریق یک مجرای مشترک با لوزالمعده به ابتدای روده باریک می رسد و از این طریق صفرای ذخیره شده خود را برای هضم مواد غذایی – و به طور مشخص چربی ها – وارد دوازدهه (یا همان اثنی عشر) می کند. بنابراین عمل اصلی کیسه صفرا، ذخیره سازی، تغلیظ، و تنظیم ورود صفرا به دوازدهه و عمل اصلی صفرا کمک به هضم چربی ها می باشد. صفرا به طور عمده شامل اسیدهای صفراوی و کلسترول است که اولی همان وظیفه هضم چربی ها را به عهده دارد و دومی یعنی کلسترول به همراه برخی مواد دیگر از راه مدفوع دفع می شود؛ به عبارت دیگر، صفرا وظیفه تنظیم میزان کلسترول خون از طریق دفع گوارشی آن را هم به عهده دارد، جالب است که بدانید کبد روزانه نیم تا یک و نیم لیتر صفرا تولید می کند.1
سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ صفرا ماده‌ای سفت و شبیه سنگ مرمر است که معمولا از جنس کلسترول و بیلی‌روبین تشکیل شده است و در کیسه صفرا به وجود می آید.سنگ صفرا می‌تواند به کوچکی یک دانه ریز ماسه یا بزرگی یک توپ گلف باشد. در کیسه صفرا امکان شکل گرفتن یک سنگ بزرگ یا صدها سنگ کوچک و همین‌طور هر دوی آن‌ها وجود دارد.
وقتی که این سنگ، مجاری صفراوی را مسدود می‌کند، به طور ناگهانی درد در سمت راست و بالای شکم بروز پیدا می‌کند که به آن «حمله کیسه صفرا» یا «حملات صفراوی» گفته می‌شود.
اگر این علائم ادامه‌دار باشد و درمان نشود، ممکن است عوارض جدی بروز کند. با این وجود، اکثر موارد باعث مسدود شدن (مجاری صفراوی) نشده و بدون درد هستند، به همین جهت به این نوع سنگ‌ها«سنگ صفراوی خاموش» گفته می‌شود که معمولا نیازی به معالجه ندارند.
انواع سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی به دو نوع اصلی تقسیم میشوند:سنگ‌های کلسترولی
سنگ‌های رنگدانه‌ای
سنگ‌های کلسترولی معمولا رنگی بین زرد و سبز دارند و از جنس کلسترول سفت شده هستند. آمارها نشان می‌دهد، در برخی کشورها سنگ‌های کلسترولی حدود ۷۵ درصد از سنگ‌های صفراوی را تشکیل می‌دهند.
سنگ‌های رنگدانه‌ای به لحاظ ظاهری تیره رنگ هستند و از بیلی‌روبین تشکیل شدند. برخی بیماران ترکیبی از هر دو نوع سنگ را باهم دارند.
وقتی که این سنگ، مجاری صفراوی را مسدود می‌کند، به طور ناگهانی درد در سمت راست و بالای شکم بروز پیدا می‌کند که به آن «حمله کیسه صفرا» یا «حملات صفراوی» گفته می‌شود. 2
علایم سنگ کیسه صفرا
سنگ های کیسه صفرا ممکن است هیچ نشانه ای از خود نشان ندهند. ار سنگ کیسه صفرا در یک مجرا قرار گرفته و باعث گرفتگی شود، علایم و نشانه های آن شامل:درد ناگهانی، سریع و تشدید شونده در سمت راست و بالای شکم
درد ناگهانی، سریع و تشدید شونده در مرکز شکم و دقیقا زیر استخوان سینه
درد بین تیغه های شانه
درد در شانه سمت راست
زردشدن صورت و سفیدی چشم ها
تب
ممکن است دردهای سنگ کیسه صفرا بین چند دقیقه تا چندین ساعت طول بکشید. اگر دچار هریک از علایم سنگ کیسه صفرا شدید به پزشکتان مراجعه نمایید.
دلایل بوجود آمدن سنگ کیسه صفرا
دلیل بوجود آمدن سنگ کیسه صفرا دقیقا معلوم نیست، اما پزشکان معتقداند:کلسترول زیاد درون صفرا: به طور معمول صفرای شما حاوی مقادیر موردنیاز برای مواد شیمیایی برای حل کردن کلسترول ترشح شده از کبد شما دارد. اما اگر کبد شما چربی بیشتر از آنچه صفرای شما بتواند حل کند ترشح نماید، کلسترول اضافی ممکن است تشکیل کریستال و در نتیجه سنگ دهد.
بیلی روبین زیاد درون صفرا: بیلی روبین ماده ای شیمیایی بوده و زمانیکه بدن شما سلول های قرمز را حل می کند، ترشح می شود. بعضی از مشکلات و بیماری ها باعث ترشح میزان زیاد بیلی روبین شده و درنتیجه بیلی روبین زیادی تشکیل سنگ کیسه صفرا می دهد.
کیسه صفرای شما بدرستی تخلیه نشود: اگر کیسه صفرای شما کاملا خالی نشود، صفرا غلیظ شده و شروع به تشکیل سنگ می نماید.
کاهش وزن سریع: این نوع کاهش وزن که درنتیجه یک رژیم غذایی کم کالری و یا بعد از جراحی های چاقی رخ می دهد، نیز می تواند باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا بشود.3
سنگ کیسه صفرا تا چه میزانی شایع است؟
سنگ کیسه صفرا بسیار شایع است و آمارهای مختلف نشان می‌دهد که بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت کشور آمریکا که حدود ۲۵ میلیون نفر میشوند دچار این بیماری هستند. افرادی که به سنگ صفرا مبتلا میشوند نیاز به درمان و عمل جراحی دارند.
عوارض سنگ کیسه صفرا چیست؟
عوارض سنگ کیسه صفرا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:التهاب کیسه صفرا.
آسیب شدید یا عفونت کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد.
پانکراتیت ناشی از سنگ صفرا که به دلیل انسداد کیسه صفرا رخ می‌دهد. 2
عوامل تشدید کننده سنگ کیسه صفرا
عواملیکه باعث تشدید خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا می شوند، شامل:زن بودن
سن بالای ۶۰ سال
چاقی و یا اضافه وزن
باردار بودن
رژیم غذایی پرچربی
رژیم غذایی پرکلسترول
رژیم غذایی کم فیبر
سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کیسه صفرا
ابتلا به دیابت
کاهش وزن سریع
استفاده از داروهای کاهش کلسترول
مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند
درمان سنگ کیسه صفرا
سنگ های کیسه صفرایی که علامتی از خود نشان نمی دهند و موقع سی تی اسکن برای سایر بیماری ها کشف می شوند عموما نیازی به درمان ندارند. برای سایر سنگ ها درمان ها شامل:
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی)
پزشکتان از این جراحی برای برداشت کل کیسه صفرا استفاده می کند چراکه سنگ کیسه صفرا معمولا بازگشت کننده می باشد. زمانیکه کیسه صفرای شما برداشته شود مشکلی در زندگی عادی شما ایجاد نشده و فقط ممکن است دچار اسهال شده که این بیماری هم ممکن است دائمی نباشد.
درمان دارویی برای حل کردن کیسه صفرا
بعضی از داروهای نیز ممکن است به حل شدن کیسه صفرا کمک نمایند. البته برای تاثیر این داروها زمان زیادی از چندماه تا ۲ سال وقت لازم است و معمولا زمانی انجام می شود که فرد شرایط جراحی نداشته باشد.همچنین بسته به نظر پزشک از لاپاروسکوپی هم برای حل کردن و برداشتن سنگ ها استفاده می شود.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا
با رعایت موارد زیر خطر ایجاد سنگ در کیسه صفرا در شما کاهش می یابد:وعده های غذایی را رد نکنید: رد کردن وعده های غذایی و اجتناب از غذا خوردن خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهد.
کاهش وزن آرام: اگر لازم است وزن کم کنید، آرام این کار را انجام دهید. کم کردن نیم تا یک کیلوگرم در هفته میزان مناسبی می باشد.
وزن مناسبی حفظ نمایید: چاقی و اضافه وزن باعث افزایش خطر سنگ کیسه صفرا می شود. سعی کنید با کاهش کالری مصرفی و ورزش کردن به تناسب اندام برسید و بعد از رسیدن به تناسب اندام با رژیم غذایی سالم و ورزش منظم تناسب اندام و سلامتی خود را حفظ نمایید.3
پی نوشت:
1.www.shiateb.com
2.www.drdr.ir
3.www.goums.ac.ir
