بیماری صرع اختلالی است که خود را با تشنجات مکرر در یک دوره زمانی نشان می‌دهد. تشـنج بـه یـک حملـه ناگهـانی در فعالیـت الکتریکـی مغـز گفته می‌شود کـه می‌تواند باعـث کـاهش هوشـیاری، حرکـات مکـرر، انقباضات عضلانی و گاهی اختلالات حسی شود.

از آنجا که بیماری صرع یک بیماری شایع مغز و اعصاب است و در بسـیاری از مـوارد با شناسایی به موقع قابل کنترل است، آشنایی با علائم بیماری صرع، انواع آن، روشهای مقابله، اقداماتی که جهـت پیشگیری از تشنج می تواند برای افراد مبتلا یا نزدیکان افراد مبتلا مفید باشد.

بیماری صرع چیست؟

مغز شامل میلیون‌ها عصب است به نام نورون که به طور طبیعی یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید. این امواج باهم در تماس هستند. در حالت تشنج یک جرقه الکتریسیته مانند رعدوبرق که در آسمان ایجاد می‌شود ایجاد شده و موجب تغییرحالت و رفتار یا عدم هوشیاری فرد می‌شود. محل جرقه در مغزاست که علائم بیماری صرع و انواع مختلف صرع را مشخص می‌کند. صرع یک ناراحتی روحی و روانی نیست. بلکه یک اختلال عصبی است که هنوز دلیل آن مشخص نشده است.

صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز غیر طبیعی می‌شود و باعث تشنج یا دوره‌های رفتار غیر معمول، احساسات و گاهی اوقات از دست دادن آگاهی می‌شود. هر کسی می‌تواند مبتلا به صرع شود، صرع بر مردان و زنان همه نژادها، قومیت ها و سنین تأثیر می‌گذارد.

علائم بیماری صرع و تشنج ممکن است به طور گسترده‌ای متفاوت باشد. علائم بیماری صرع در برخی از افراد مبتلا، به مدت چند ثانیه در طول تشنج خیره شدن است، در حالی در سایر افراد علائم صرع ممکن است شدیدتر و با انقباضلات عضلانی و لرزش اندام ها باشد. داشتن یک تشنج تنها به معنای صرع نیست. حداقل دو تشنج غیرقابل تشخیص به طور کلی برای تشخیص صرع مورد نیاز است. درمان با داروها یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند تشنج را برای اکثر افراد مبتلا به بیماری صرع کنترل کند. بعضی افراد برای کنترل تشنج‌ها نیاز به درمان مادام‌العمر دارند، اما در بعضی از افراد، تشنج‌ها در نهایت از بین می‌روند.

انواع تشنج

علامت اصلی صرع، تشنج است. دو نوع اصلی تشنج وجود دارد: تشنج‌های عمومی و تشنج متمرکز یا فوکال

تشنج‌های عمومی بر هر دو طرف مغز تأثیر می‌گذارند و کـاهش عمده در هوشیاری ایجاد می‌شود. شش نوع تشنجات عمومی وجود دارد:

تشنج‌های غیاب (Absence): اغلب در کودکان اتفاق می‌افتد. به آن صرع کوچک هم می‌گویند، صرع غیاب اغلب تنها یکی دو ثانیه طول می‌کشد و معمولاً پنهانی است و توجه کسی را جلب نمی‌کند. نشانه‌های آن شامل خیره شدن، چشمک زدن، یا لبخند لب می‌تواند باشد.

تشنج‌های تونیک: کـل بـدن خشک‌شده و بدون حالـت لـرزش ایجـاد می‌شود. فـرد گاهی روی زمین می‌افتد که این مسئله باعث، بالا رفـتن احتمال خطر ناشی از آسیب‌دیدگی می‌شود اما سـرعت بازگشت به بهبودی عمومی بالاست.

تشنج‌های اتو نیک: گاهی اوقات با عنوان حمله سـقوط نیز شناخته می‌شود. ناگهان قدرت ماهیچـه افـت کـرده و شخص به زمـین می‌افتد.

تشنج‌های کلونیک: با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات در ارتباط است. این تشنجات معمولاً بر گردن، صورت و دست‌ها اثر می‌گذارد.

تشنج‌های میوکلونیک: به‌صورت تکان‌های کوتـاه و غیرمنتظره در یک اندام یا بیشتر (پرش اندام‌ها) و اغلـب مدت کوتاهی پس از بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد. می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با دیگر انـواع صـرع عمـومی باشد.

تشنج‌های تونیک-کلونیک: گــاهی اوقات بیماری صرع بزرگ نامیده می‌شود. ماهیچه‌های فرد منقبض‌شده و گاهی بـه زمـین می‌افتد، سپس ماهیچه‌هایش پشت سر هم منبسط و منقبض‌شده که این باعث تکان خوردن و ایجاد حالت لرزش در فرد می‌شود. در شروع تشنج فرد ممکن است زبانش را گـاز بگیرد یا جیغ بکشد. گاهی تنفس کند شده و یـا شـخص دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. بعد از تشنج فرد اغلـب احساس خستگی، گیجی یا سردرد می‌کند و شاید نیاز به استراحت مطلق داشته باشد.

تشنج متمرکز یا فوکال تنها بخشی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.در طول تشنجات کانونی، آشفتگی در فعالیت‌های مغز با درگیری یکی از قسمت‌های مغـز آغاز می‌شود. این تشنجات گـاهی اوقـات تحـت عنـوان بیماری صرع موضعی شناخته می‌شوند. اتفاقاتی که در طول ایـن نوع تشنج برای فرد میافتد بسته به ایـن اسـت کـه کـدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرارگرفته باشد و به دو نوع تشنج‌های ساده موضعی و تشنج‌های پیچیده موضعی تقسیم می‌شود.

علائم بیماری صرع

از آنجا که صرع ناشی از فعالیت غیر طبیعی در مغز است، تشنج می‌تواند بر هر فرایند مختصات مغز شما تأثیر بگذارد. نشانه ها و علائم صرع و تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشند:

* سردرگمی موقت
* خیره شدن به یک نقطه
* حرکات غیر قابل کنترل حرکات دست و پا
* از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
* علائم روانی مانند ترس، اضطراب

علائم بیماری صرع بسته به نوع و محل تشنج متفاوت است. با توجه به محل تشنج در مغز و وظیفه آن قسمت مغز، اثرات و علائم صرع متفاوت هست.

بیماری صرع کانونی یا صرع موضعی

در نوع کانونی این بیماری، تشنج‌ها در یک منطقه خاص در یک سمت از مغز اتفاق می‌افتد که به آن صرع جزیی نیز گفته می‌شود. صرع‌های کانونی چهار دسته اند:

تشنج آگاهانه: شما می‌دانید که چه چیزی در طول تشنج اتفاق می‌افتد و از آن آگاه هستید. به آن تشنج جزئی ساده نیز می‌گویند.

تشنج با آگاهی ضعیف: وقتی شما گیج هستید یا نمی‌دانید چه چیزی در طول تشنج اتفاق می‌افتد یا آن را به یاد نمی‌آورید. به این نوع تشنج، تشنج جزئی پیچیده نیز می‌گویند.

تشنج کانونی محرک: در تشنج کانونی محرک در بدن شما حرکاتی مثل مالش دست‌ها، انقباض عضلات یا راه رفتن به یک سمت اتفاق می‌افتد. به علاوه شما ممکن است احساسات عجیب و شدید مثل احساس موج سرما یا گرمای زیاد یا احساس ضربه محکم را تجربه کنید.

صرع ترکیبی یا مختلط

همانطور که از نامش پیداست، ترکیبی از دو نوع صرع کانونی و منتشر است که تشنج‌های این دو دسته برای فرد اتفاق می‌افتد. در هر بار تشنج بخش‌های مختلف مغز دچار تخلیه الکتریکی می‌شوند.

صرع ناشناخته

در صرع ناشناخته تشخیص صرع توسط پزشک داده شده است اما نوع آن مشخص نیست. این حالت بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که هنگام تشنج کسی در کنار بیمار نبوده است. و کسی نمی‌داند چه اتفاق برای فرد افتاده. آزمایش‌ها نیز نتایج مشخصی ارائه نداده‌اند.

سندروم صرع

علاوه بر انواع صرع، فرد می‌تواند مبتلا به سندروم صرع باشد. سندروم یعنی مجموعه‌ای از عوامل که در ایجاد اختلالی مؤثرند. عواملی که برای تشخیص سندروم صرع لازم است به شرح زیر هستند:

_ نوع تشنج
_ سن شروع تشنج‌ها
_ علل بروز تشنج
_ ارثی بودن تشنج‌ها
_ قسمتی از مغز که درگیر می‌شود
_ عواملی که باعث تحریک بروز تشنج می‌شود
_ الگوهای زمانی روزانه برای تشنج
_ الگو‌های خاص فعالیت الکتریکی مغز که توسط EEG یا الکتروآنسفالوگرام در زمان بروز تشنج به دست می‌آید
_اختلالاتی که همزمان با تشنج‌ها وجود دارد.

هر سندروم با تمام این موارد شناخته نمی‌شود، بلکه داشتن تعدادی از آن‌ها نیز برای تشخیص کافی است. تشخیص درست نوع صرع به درمان بهتر و موثرتر کمک می‌کند. چندین نوع سندروم صرع وجود دارد. برخی از آنان شامل صرع مقاوم، صرع حساس به نور، صرع شکمی، صرع رولاندیک خوش خیم، صرع میانکولیک نوجوانی، سندروم داون، لینوکس گاشتات و... می‌شود.

چه وقت به دکتر مراجعه کنم

اگر هر کدام از علائم صرع را در خود یا اطرافیان خود دیدید، حتماً برای بررسی نشانه ها و علائم صرع به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

چه چیزی باعث تشنج صرعی می‌شود

برخی از افراد محرکه‌ای مشخص و آنی را گزارش می‌دهند. سرماخوردگی یکی از معمول‌ترین محرک‌ها به شمار می‌آید. محرک‌های معمول دیگر عبارت‌اند از:

* کم‌خوابی
* حساسیت به غذا
* فشار و استرس
* فلاش نور (مثل بازی‌های ویدیویی)
* مصرف مواد مخدر
* تشنگی شدید

تشخیص عوامل همیشه آسان نیست. یک حادثه واحد همیشه به این معنا نیست که آغازگر تشنج است. این حالت اغلب ترکیبی از عوامل است که باعث تشنج می‌شود.

علل تشنج و بیماری صرع

هر فردی ممکـن اسـت در هـر سنی، نژادی و هر طبقه‌ی اجتماعی بـه صـرع مبـتلا شـود. در بیماری صرع حملات به‌طور مکرر روی می‌دهد و هیچ دلیل ثابت و مشخصی ندارد، در بیشتر موارد دلیل نامشخص است. بیماری صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، ژنتیک و سوءمصرف دارو و الکل و دلایل دیگر ایجاد ‌شود. در کودکان تب بالا امکان دارد باعث تشنج گردد.

چه درمان‌هایی موجود هستند؟

صـرع بـیش از 70% مبتلایان، با داروهای ضد صرع کنترل می‌شود. ایـن داروها جلوی وقوع تشنج را می‌گیرد اما صرع را درمـان نمی‌کند. این داروها انواع متعـددی دارنـد و داروی مورداستفاده در فرد بستگی به نوع تشنجی دارد که فرد بـه آن مبتلاست. اگر داروها اثر نکنند یا اثرات منفی داشته باشند نمایش دیگری هم موجودند ازجمله: عمل جراحی، رژیم فتوژنیک یا تحریک عصب واگ.

چه اقداماتی می‌توان برای پیشگیری از تشنج انجام داد؟

وقوع تشنج در بعضی از افراد وابسـته بـه آغـازگر مشخصی همچون استرس- هیجان‌زدگی شـدید- کم‌خوابی یا بی‌حوصلگی است. یادداشت‌ برداری از نحوه‌ی تشنجات، اتفاقات و حـالاتی کـه بـرای شـخص پـیش از تشنج به وقوع پیوسته، در تفهیم نحوه شروع تشنجات مفید بوده حتی‌ الامکان دوری گزیـدن از ایـن موقعیت‌ها در کاهش فراوانی حملات کمک‌ کننده است.

آنچه در زمان تشنج می توانید انجام دهید

شرایط و فعالیت های خاصی می تواند سبب تحریک تشنج گردد، انجام چنین اقداماتی می تواند مثمرثمر باشد:

•    از مصرف زیاد الکل پرهیز نمایید.
•    از مصرف نیکوتین اجتناب نمایید.
•    خواب کافی داشته باشید.
•    استرس نداشته باشید.

همچنین، بهتر است پیش از مراجعه به پزشک، تشنجات خود را در یک دفتر ثبت نمایید.

افراد در خطر ابتلا به صرع

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند:

سن. شروع بیماری صرع در کودکان و افراد مسن بیشتر است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.

سابقه خانوادگی. اگر سابقه خانوادگی بیماری صرع دارید، ممکن است شما در معرض خطر ابتلا به اختلال تشنج هستید.

جراحت سر. آسیب‌های سر و صورت مسئول برخی موارد بیماری صرع هستند.

سکته مغزی و سایر بیماری‌های عروقی. سکته مغزی و سایر بیماری‌های خون (عروقی) می‌تواند منجر به آسیب مغزی شود که ممکن است باعث صرع شود. شما می‌توانید تعدادی از اقدامات را برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها از جمله محدود کردن مصرف الکل و اجتناب از سیگار، خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم انجام دهید.

کم خونی Dementia می‌تواند خطر ابتلا به صرع را در افراد مسن افزایش دهد.

عفونت مغزی. عفونت‌هایی مانند مننژیت که موجب التهاب مغز یا نخاع می‌شود، خطر شما را برای ابتلا به بیماری صرع و وقوع علائم صرع افزایش می‌دهد.

تشنج در دوران کودکی . تب‌های شدید در دوران کودکی گاهی اوقات ممکن است با تشنج همراه باشد.

عوارض جانبی صرع

داشتن تشنج در زمان‌های مشخص می‌تواند منجر به شرایطی شود که برای خود یا دیگران خطرناک است.

سقوط اگر در حین تشنج سقوط کنید، احتمال آسیب و شکستگی سر و استخوان‌های بدن وجود دارد.

غرق شدن اگر در هنگام شنا، شما دچار تشنج شوید یا علائم صرع در شما بروز دهد احتمال غرق‌شدگی وجود دارد.

تصادفات اتومبیل اگر در هنگام رانندگی دچار تشنج شوید احتمال تصادفات رانندگی بالا می‌رود.

عوارض بارداری تشنج در دوران بارداری خطری برای مادر و کودک ایجاد می‌کند و برخی از داروهای ضد صرع خطر بروز نقایص مادرزادی را افزایش می‌دهند. اگر مبتلا به صرع هستید و در نظر دارید که باردار شوید، با پزشک خود مشورت کنید. اکثر زنان مبتلا به صرع می‌توانند باردار شوند و نوزادان سالم داشته باشند.

مشکلات روحی و روانی افراد مبتلا به صرع بیشتر احتمال دارد که مشکلات روحی داشته باشند، به ویژه افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای خودکشی. مشکلات ممکن است ناشی از مشکلات مربوط به وضعیت خود و همچنین عوارض جانبی دارو باشد.

آنچه می توانید از پزشک انتظار داشته باشید

•    جزئیات تشنجات را در تقویم ثبت کنید. هر بار که تشنج رخ می دهد، زمان و نوع تشنجی که رخ داده و نیز مدت زمان آن را ثبت نمایید. علاوه بر این به تمام شرایط توجه کنید، از جمله: داروهای فراموش شده، خواب ناکافی، افزایش استرس، دوران قاعدگی و تمام وقایعی که می تواند تشنج را تحریک کند.

از افرادی مثل اعضای خانواده، دوستان و همکاران که شاهد تشنج شما بوده اند پرس و جو کنید تا اطلاعات را بطور کامل ثبت نمایید.

•    از محدودیت های پیش از جلسه ملاقات کسب اطلاع کنید. وقتیکه زمان جلسه را تعیین می کنید، در مورد لزوم محدودیت های پیش از جلسه مثل محدودیت های رژیمی سؤال کنید.

•    اطلاعات کلیدی شامل استرس های عمده و یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت نمایید.

•    لیستی از داروهای مصرفی تهیه نمایید، حتی مکمل ها و ویتامین ها را هم یادداشت کنید.

•    از یکی از اعضا خانواده و یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کند. گاهی بخاطرسپاری تمام اطلاعاتی که در جلسه ملاقات بیان می شود مشکل است. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند بخشی از اطلاعاتی که ممکن است شما فراموش کنید، را بیاد آورد.

همچنین، از آنجایی که ممکن است از تمام اطلاعات حین تشنج آگاه نباشید، ممکن است لازم شود پزشک از یک نفر شاهد سؤال کند.

• سؤالاتی که می خواهید بپرسید را از پیش آماده کنید.

زمان ملاقات با پزشک محدود است، لذا لیستی از سؤالاتی که می تواند در بهره مندی بهتر از زمان کمک کننده باشد را از قبل آماده کنید. سؤالات را به ترتیب اهمیت لیست کنید. برخی سؤالات اساسی در مورد بیماری صرع که باید از پزشک بپرسید عبارتست از:

•    علت احتمالی تشنجات من چیست؟
•    چه تست ها و آزمایشاتی لازم است؟
•    آیا بیماری صرع موقتی است یا مزمن؟
•    بهترین راهکار چیست؟
•    چه جایگزین هایی برای رویکرد اصلی پیشنهاد می کنید؟
•    چگونه می توانم مطمئن باشم که در تشنجات بعدی آسیبی به من نخواهد رسید؟
•    من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه می توانم به بهترین نحو همه را با هم مدیریت کنم؟
•    لازم است از محدودیت های خاصی پیروی کنم؟
•    آیا لازم است به متخصص دیگری مراجعه کنم؟ هزینه درمان چگونه است و چه میزان را بیمه پرداخت می کند؟
•    آیا جایگزین ژنریک برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
•    آیا بروشور و یا برگه دیگری وجود دارد که با خود ببرم؟ کدام وب سایت ها را پیشنهاد می کنید؟
•    علاوه بر این سؤالات که پیش از جلسه ملاقات آماده کرده اید، سایر سؤالاتی که حین جلسه در ذهن شما ایجاد می شود را نیز بپرسید.

آنچه از پزشک انتظار دارید

احتمالاً پزشک از شما سؤالاتی خواهد پرسید. از جمله:

•    چه زمانی برای اولین بار تشنج را تجربه کردید؟
•    بنظر شما تشنج با عامل یا شرایط خاصی تحریک شده است؟
•    آیا پیش از تشنج و در ابتدای آن احساس مشابهی داشتید؟
•    تشنجات شما مکرر بوده یا گاهگاهی رخ می دهد؟
•    در زمان تشنج چه علائمی را تجربه کردید؟
•    چه عاملی سبب بهبود تشنج شما می شود؟
•    چه عاملی سبب تشدید تشنج شما می شود؟

1. گیاهان موثر در درمان صرع

گیاه درمانی یکی از شایع ترین و موثرترین درمان‌ها می‌باشد و تحقیقات نشان داده است که اکثر مبتلایان علاوه بر مصرف دارو، همزمان از گیاهان دارویی هم استفاده می‌کنند. برخی از گیاهان موثر در درمان صرع عبارتند از پونه، والریان، بوش سوزان، درخت بهشت، لیلی دره، هیدروکوتایل، آدم خزانه دار، مگورث و... . هریک از این گیاهان به طرق مختلف می‌توانند در بهبود تشنج‌ها موثر واقع شوند.

2. کنترل ذهن برای مقابله با صرع

کنترل فعالیت مغز به جلوگیری از وقوع تشنج ناشی از صرع کمک می‌کند. به طور معمول 20 دقیقه قبل از شروع تشنج، فرد می‌تواند علائم بروز آن را احساس کند. حتی در برخی مواقع چند روز قبل تشنج نیز قابل تشخیص می‌باشد. از علائم بروز تشنج می‌توان به سردرد، خستگی، اضطراب، افسردگی و غیره اشاره کرد. با آگاهی از این علائم و با روش کنترل ذهن می‌توان تشنج را تا حدودی کنترل کرد. از روش‌های کنترل ذهن می‌توان به مدیتیشن، ورزش، بوکردن عطرهای شدید و غیره اشاره کرد. لازم به ذکر است که کنترل ذهن یک روش کاملا تضمین شده نیست و برخی مواقع با وجود انجام این کارها نیز تشنج اتفاق می‌افتد.

3. ویتامین‌های مورد نیاز برای مقابله با بیماری صرع

برخی از ویتامین‌ها همچون ویتامین E، D، B6، فولیک اسید و غیره به بهبود بیماری صرع کمک می‌کنند. توجه داشته باشید که مصرف ویتامین به تنهایی کمکی نمی‌کند و برای موثر بودن لازم است که با تجویز پزشک و همراه با دیگر داروها استفاده شود.

4. بیوفیدبک در درمان صرع

بیوفیدبک یک روش درمانی است که طی آن امواج مغزی با استفاده از سنسورهای الکتریکی، دستکاری شده و تحت کنترل درمی‌آیند. در این روش هدف درمانگر این است که فعالیت مغز فرد مبتلا به صرع را مدیریت کند. برای استفاده از این روش لازم است که حتما با پزشک معالج خود مشورت کرده تا بررسی شرایط شما استفاده از این روش درمانی را تائید کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بیوفیدبک کلیک کنید.

5. طب سوزنی

طب سوزنی یک روش موثر در بهبود تشنج‌های ناشی از بیماری صرع می‎‌باشد. به این صورت که با قرار دادن سوزن در نواحی خاصی از بدن، فعالیت مغز را تحت کنترل قرار می‌دهند. همچنین طب سنتی برای درمان دردهای مزمن و بیماری‌های جسمی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت عصرایران
سایت حامی هنر زندگی